سیده‌ مریم سادات‌گوشه
روزنامه‌نگار

بیشتر گالری‌ها در فضای مسکونی برپا هستند. به گفته گالری‌داران برایشان نمی‌صرفد در مکان تجاری کارکنند. هم باید اجاره بهای ساختمان بپردازند وهم مثل سایر فروشگاه‌ها فروش چندانی ندارند. مشتریان گالری‌ها بیشتر یا مجموعه داران هستند یا خود هنرمندان. در شرایط تحریم مردم رغبتی به خرید اثر هنری ندارند. برای همین بهترین مکان برای برپایی نمایشگاه همان فضای مسکونی است و اکثرشان هم در همین فضا هستند. مدتی است که شهرداری نسبت به این گالری‌ها موضع پلمب را در پیش گرفته است. چند وقت پیش گالری «اثر» و« آ» را بستند که با پیگیری اداره کل تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین پادرمیانی اعضای هیأت مدیره انجمن صنفی نگارخانه داران تهران بالاخره این گالری‌ها باز شدند. اما حالا به دست تعدادی دیگر از گالری‌دارها چنین نامه ای رسیده و به نوعی کسب و کار آنها با این معضل مواجه شده است.با اینکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به شخص شهردار و نیز رئیس شورای شهر نامه ای مبنی بر تعامل بین شهرداری و گالری دارها نوشته و ارسال شده اما هنوز شهرداری پاسخ شفاف و واضحی در قبال باز شدن گالری‌ها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداده است.

​​​​​​​شهرداری‌ها با بازار فرهنگ و هنر غریبه‌اند
حسین محسنی سربندی مدیر گالری آرتیبیشن درباره چرایی برپایی گالری‌ها در فضای مسکونی می‌گوید:«اندازه بازار هنرهای تجسمی بسیار کوچک است و وقتی گالری‌دار فضای تجاری یا اداری به این بخش تخصیص دهد سربار هزینه خود را افزایش می‌دهد که طبعاً برای برگزاری نمایشگاه هنرمندان جوان که نیاز به حمایت دارند، به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد. متأسفانه در کشور ما بخش دولتی فضای تأثیر گذاری برای ترویج و گسترش هنرهای تجسمی ایجاد نکرده و فضاهای قبلی مانند فرهنگسراها یا موزه‌ها تأثیر قابل توجهی را نگذاشته‌اند، بنابراین بخش خصوصی به صورت ناخواسته وظیفه فرهنگ سازی هم برعهده دارد.» این گالری دار در ادامه توضیح می‌دهد «شاید اگر روزی دولت و شهرداری‌ها جهت تسهیل بازار هنر به صورت درست وارد عمل شوند، شاهد این مشکلات نباشیم. قابل ذکر است جایگاه و تسهیلاتی که لازمه‌ این بازار باشد تاکنون دیده نشده است. نمایندگان مجلس به عنوان قانونگذار چقدر گالری‌گردی کرده‌اند؟ یا مسئولان شهرداری که به عنوان مخاطبان گالری‌ها محسوب می‌شوند؟ فضای دستگاه‌های فرهنگی چه درکی از نیازمندی‌های این بازار دارند؟ آیا هنرمندان در این سال‌ها علاقه‎مند به همکاری با بخش دولتی بوده‌اند؟»
محسنی با اشاره به نشست ریاست جمهوری در موزه هنرهای معاصرتهران و پیشنهاد ایشان مبنی بر اینکه باید فضایی برای فروش و ارائه آثار هنری ایجاد شود، در ادامه توضیح می‌دهد: «آیا نزدیکان ایشان یا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایشان را از وجود این اماکن و مشکلات این بخش آگاه کرده اند.»
کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری مرجعی برای رسیدگی به تخلفات ساختمانی از لحاظ ضوابط شهرسازی و ایمنی است. اگر شهروندان در زمینه ساختمان‌سازی مرتکب تخلفی شوند، در کمیسیون ماده ۱۰۰ مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. یکی از موارد این ماده هم این است که بافت فضای مسکونی نباید بدون مجوز شهرداری تغییر کند. این در حالی است که یک گالری‌دار برای طراحی شکل و شمایل نگارخانه‌اش نیاز به تغییراتی دارد تا بتواند در آن نمایشگاه برقرار کند.
محسنی درباره تغییرات بافت فضای مسکونی و نیاز گالری داران در این باره معتقد است: «بیش از 95 درصد گالری‌ها در فضای مسکونی هستند. مشکلاتی از جمله متناسب سازی فضای گالری برای نمایش، مشکلات تغییر کاربری از سوی شهرداری و هزینه‌های آب و برق و گاز به عنوان فضای تجاری، مشکلات عدم شفافیت تسهیلات مالیاتی و... فضا را برای رونق بازار هنر تنگ و سخت کرده است. شخصاً به عنوان یک مدیر گالری که در بخش‌های دیگر فرهنگی فعال و به عنوان شرکت خلاق و دانش بنیان در این حوزه سال‌ها پژوهش و بررسی کرده‌ام، درخواست جلسه کرده‌ام که گزارش درستی از بازار هنر به آقای سهرابی مدیرکل تجسمی ارائه دهم.» این گالری‌دار در ادامه توضیح می‌دهد: «متأسفانه اکثر قوانین کشور ما در این حوزه سلیقه‌ای اجرا می‌شود. شاید اداره کل هنرهای تجسمی آگاهی کافی در این مورد ندارد و مذاکره‌ کافی با دستگاه‌های مربوطه نشده است. شهرداری هم عملاً راه گفت‌وگویی ایجاد نکرده است و با شورای شهر اختلافات جدی دارد و بدتر از آن شهرداری‌ها درک درستی از بازار فرهنگ و هنر ندارند و از این فضا دور هستند. طبعاً نظرات غیرکارشناسی نسبت به این موارد دارند.»
سینا جعفریه مدیر گالری ثالث درباره نامه شهرداری برای پلمب گالری اش به «ایران» می‌گوید:« گالری‌های دیگری هم این نامه را دریافت کرده‌اند.همیشه گالری دارها پرونده ایجاد گالری‌شان را از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال کرده و وزارتخانه هم پس از بررسی فضای مربوطه و تأییدیه اداره اماکن، مهر تأیید و مجوز برای افتتاح گالری داده و این چیز جدیدی برای گالری‌دارها نبوده است.»
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با گالری‌دارها همراه است
وقتی جریان اعتراض گالری‌دارها به عبدالرضا سهرابی مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتقل شد او از اقدامات اخیر وزارتخانه در جهت رفع مشکل گالری داران می‌گوید: «درخصوص اختلاف نظر برخی نگارخانه‌ها با شهرداری نیز ما سمت نگارخانه‌دارها ایستاده‌ایم. پیش از حوادث و اغتشاشات  اخیر نیز نشستی را با اعضای هیأت مدیره انجمن نگارخانه‌داران داشتیم. همچنین طی هماهنگی با دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دو مکاتبه ظرف سه روز انجام شد؛ یکی با آقای زاکانی شهردار و دوم با مهندس چمران رئیس شورای شهر تهران مبنی بر اینکه فضای کنونی کشور مستلزم کمک به  اقتصاد هنر است. به هر ترتیب، هنرمندان بسیاری در عرصه هنرهای تجسمی ارتزاق می‌کنند. بنابراین ظرف کمتر از 72 ساعت نامه را به شهرداری و شورای شهر رساندیم و هر دو نامه به استحضار اعضای هیأت مدیره انجمن نگارخانه‌داران رسید.»
 نگاه شهرداری به مراکز فرهنگی هنری بیشتر عمرانی است
سهرابی از بسته شدن دو نگارخانه «آ» و «اثر» توسط شهرداری خبر داد که با اقدامات و نامه‌نگاری با شهرداری بالاخره این نگارخانه‌ها باز شدند. او درادامه سخنانش تصریح می‌کند: «در خلال این اتفاق دو نگارخانه توسط شهرداری بسته شد. شاید نگاه شهرداری نسبت به فضاهای هنری و فرهنگی بیشتر معطوف به مباحث معماری و عمرانی باشد. البته مجموعه وزارت فرهنگ با تیم جدید شهرداری تهران تعامل بسیار خوبی دارد و شاید به دلیل پیچیدگی‌ بوروکراسی‌های اداری هنوز این اتفاق از سوی شهرداری محقق نشده است.»
مکاتبه فرهنگ و ارشاد اسلامی  با شهرداری
او درباره مکاتبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه می‌دهد: «طی مکاتبه‌ای از سوی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی برای باز شدن این نگارخانه‌ها با شهرداری تهران، درخواست شد که به‌واسطه نوع نگاه مردم‌محور شهرداری، این نگارخانه‌ها باز شوند و خوشبختانه مشکل حل شد و این دو نگارخانه بازگشایی شدند. از آن روز به بعد گزارشی درباره بسته شدن نگارخانه‌ها به مرکز واصل نشده است.»سهرابی درباره این مشکل ادامه می‌دهد: «این مشکل مربوط به دیروز و امروز نیست. مشکلی است که طی سالیان اخیر برای برخی نگارخانه‌ها ایجاد شده است. به هر ترتیب، فضای کنونی به دلیل بضاعت محدود هنرمندان و متقاضیان تأسیس نگارخانه برای آنها بسیار سخت است. از این‌رو برخی نگارخانه‌داران ناگزیرند در واحدهای مسکونی که ارزان‌تر از واحدهای تجاری است، نگارخانه دایر کنند. ما در تعامل جدی با شهرداری تهران بوده‌ایم تا این معضل برای همیشه برطرف شود. براین اساس، مکاتبات لازم را با شهرداری تهران انجام داده و امیدواریم مشکل کنونی مرتفع شود.» روز بعد از گفت‌وگو با سهرابی گالری شمیده هم بسته شد و برای چند گالری دیگر هم نامه از طرف شهرداری رفته است.
 اگر گالری شکایت مهمی نداشته باشد مشکل قابل حل است
سیدمحسن حسینی مدیر بخش تجسمی سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران درباره پلمب گالری‌ها معتقد است که کل ماجرا به شهرداری مربوط نمی شود بخشی هم مربوط به اداره مالیات است. ما مؤسسات فرهنگی هنری هم قبلاً داشتیم که در فضای مسکونی مجوز داشتند و کار می‌کردند اما وقتی جلوی کارشان گرفته شد، به خاطر شهرداری نبود بلکه به خاطر تخلفات مالیاتی بود. از سویی خود مجموعه سازمان فرهنگی، هنری شهرداری یکسری فرهنگسرا دارد که ضمیمه‌اش یکسری نگارخانه و گالری است. یعنی کاملاً شاکله یک فضای اداری است. اینکه شخص در منزلش این فضا را دیده که گالری برپا کند و مجوز هم قبلاً از شهرداری گرفته مربوط به سازمان فرهنگی، هنری شهرداری نمی‌شود. ما هم مشتاقیم که این فعالیت‌ها اتفاق بیفتد. اکنون در این فضایی که هنرمندان نیاز به حمایت دولت دارند، می‌طلبد که شهرداری با گالری‌ها همکاری کند تا فضای همبستگی بیشتر ایجاد شود اما حسینی در این باره می‌گوید: «بعضی از این گالری‌ها در حقیقت متصورند که می‌توانند در فضای مسکونی هرگونه کار اداری و فرهنگی انجام دهند. خیلی‌ها فکر می‌کنند مؤسسه فرهنگی از مالیات معاف است در صورتی که به مؤسسات هنری و فرهنگی هم مالیات تعلق می‌گیرد.»
او درباره ماده 100 شهرداری توضیح می‌دهد: «گالری‌هایی که می‌خواهند در فضای مسکونی فعالیت کنند، باید صاحب خود ملک باشند و ملک‌شان به صورت کامل در اختیار بهره‌بردار باشد یا شکایتی هم از صاحب ملک نشده باشد و اینکه نباید بافت منزل مسکونی تغییر کند. اگر همه این موارد باشد می‌توان در فضای مسکونی گالری برپا کرد. ولی اگر مشکل اداری داشته باشند، به ماده 100 مربوط می‌شود. اما چون کار فرهنگی می‌کنند و درآمدی ندارند، می‌توانند مشکل را حل کنند.»حسینی در پاسخ به اینکه نامه‌ای مکتوب برای حل این مشکل از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شهردار تهران داده شده ولی هنوز ترتیب اثری داده نشده، می‌گوید: «این مشکل مربوط به معاون فرهنگی آن منطقه‌ای که گالری در آن بسته شده می‌شود. باید مشکل را با معاون فرهنگی مطرح کنند که قابل اغماض است. اگر گالری شکایت مهمی نداشته باشد قابل حل است.»
شهرداری مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را قبول ندارد
گالری‌ها معاف از مالیات هستند. آناهیتا شمیده که به تازگی درب گالری‌اش بسته شد، می‌گوید: «گالری‌ها معاف از مالیات هستند.هم سند ملک به نام خودش است و هم هر سال به اداره مالیات و دارایی اظهارنامه مالیاتی داده است و هیچ گونه مشکل اداری هم ندارد. شهرداری اصلاً داخل گالری را هم ندید. قبل از دوره کرونا اعلام کردند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید جواز بدهد. من تمام مدارکم کامل است، هیچ مشکلی هم ندارد. اما دو ماه پیش از طرف شهرداری اعلام کردند که طبق ماده 100، جواز من قبول نیست. رفتم شهرداری و گفتم 95 درصد گالری‌ها فضای مسکونی هستند، گفتند تمام گالری‌ها را می‌بندیم. بعد به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفتم، گفتند آن زمان شهرداری شفاهاً به ما گفت که گالری‌های مسکونی می‌توانند فعالیت کنند و هیچ نامه مکتوبی به وزارتخانه نداده‌اند.من هیچ تخلفی نکردم. این مشکل بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری است . چرا گالری‌ها را می‌بندند؟ اکنون دو روز است که گالری من باز شده ولی باز هم شهرداری به من گفته که این هم موقتی است و نمی‌توانم نمایشگاه در جای موقتی برگزار کنم. از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خواهم مشکل را رفع کنند.»