نگاهی به نمایش «گرگاسها یا روز به خیر آقای وزیر» به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا نعیمی
یک کمدی تمام عیار
رضا آشفته
منتقد تئاتر
«گرگاسها یا روز به خیر آقای وزیر»، یک کمدی انتقادی، اجتماعی و سیاسی است که به ماجرای فساد اقتصادی در دستگاههای مسئول و در یک ناکجاآباد میپردازد و این همان سرنخی است که میتواند ما را متوجه واقعیتهایی تلخ کند؛ با این پرسش بنیادین که چرا باید مدیران به جای آنکه در برابر فساد ایستادگی کنند خود به این قضیه بیش از هر کسی دامن میزنند؟!
گرگاسها از رابطه بین سگ و گرگ بهوجود میآیند و فوقالعاده خطرناک اند و این هم عنوانی است که عواقب یک رابطه خطرناک را در سلسله مراتب قدرت ترسیم میکند که ماحصلش یک هیولاست و این میتواند وضعیت را برایمان دردناکتر کند.
حمیدرضا نعیمی این بار یک اثر خلاقه را میآفریند و از دادههایی میگوید و به شیوهای دلخواه دادهپردازی میکند که همه چیزش باورپذیر باشد. او اتکایش به همه تجربیاتی است که در دنیا وجود داشته و ایران ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و بلکه با بیان این واقعیت به دنبال آگاهی بخشی است که مخاطب را در جریان سلسله مراتبی قرار دهد که مدیران و مسئولان میتوانند در امر قدرت ذینفوذ باشند و امکان هر نوع فساد را فراهم کنند و در اینجا حتی ممکن است که بخواهند با فساد اقتصادی مبارزه کنند و دست به اصلاحگری بزنند، اما در مقابل صاحبان قدرت که با روابط نامشروع و اعمال نفوذ در فساد میتوانند سمت و سویی قدرتمندانه تر بگیرند، به دنبال دفع این نوع کنش مندیها بر میآیند. گاهی با تطمیع مالی و گاهی با اعمال نفوذ و نوعی مقابله به مثل که در این بین امکان کشته شدن و حذف مقابله کنندگان و اصلاح گران براحتی فراهم خواهد شد، چون دنیا و ذی نفوذ بودن در آن امری آشکار، لذتبخش و کاربردی است و اصلاً مفهوم زیبندگی در دنیا هم چنین روالی است که در این کمدی سلسله مراتب فساد در قدرت از یک کارمند دون پایه تا رئیس شهربانی و وزیر گسترده شده و در نهایت وزیر نیز که انگار کم آورده یا راه «به زیستن» را در همین گرگی و دزدیها میبیند، به همراه همسر و فرزندانش سر از سوئیس درمیآورد و مقابله ساختگی با بانویی دارد که رئیس یکی از بانکهای معتبر سوئیس است و با آنکه آن بانو تا پای جان پیش رفته اما حاضر نیست نامی از مردان قدرتمند این ناکجا آباد به زبان آورد که حسابهای کلان در بانک باز کردهاند. حالا که وزیر دل قرص میشود از این پیشامد، خود نیز چمدانهای سرقت شده از بیتالمال را به نام خودش در این بانک میسپارد.
نعیمی یکی از بهترین متنهایش را به صحنه آورده و به زیبایی نیز بر آن است که در ژانر کمدی و با تکیه بر شخصیت وزیر دارایی با بازی زیبا و بسیار تکنیکی بهنام شرفی آن را در تئاتر شهر اجرا کند؛ بازیگری که تحت اختیار کارگردان و با بهرهوری از هوش، درایت و خلاقیت شخصی اش به نقش بها داده و آن را به بهترین نحو ممکن ارائه کرده است؛
به هر روی او بازیگری توانمند است که از این فرصت غایت بهره را برده که بتواند به وزیر متفاوت نگاه کند و از یک تیپ سطحی بازیاش را متمایل به یک تیپ شخصیت گرداند که ثمره کارش دو چندان باشد. چنانچه از لودگی میپرهیزد و از بدن و فیگورها و ژستها نهایت استفاده را میبرد که هر لحظهاش با شکوفایی دیداری همراه شود و مخاطب درگیر با لحظاتی شود که بهنام شرفی حضور پررنگی دارد؛ دیگر بازیگران کمابیش از این روال و شیوه هدایت و دستور بازی پیروی کردهاند و توانستهاند با قدرت افزودهای بازی خود را عیان کنند، شاید بازی امیر کربلاییزاده که در استندآپهای تلویزیونی داشت به تباهی میرفت، این بار با برجسته شدن بازیاش در یک کمدی، بر حضور مداوم او در تئاتر و در کنار کارگردانهای صاحب سبک و شیوه تأکید میورزد.
همچنین رامین ناصر نصیر که در نقش کارمند دون پایه پر مایه تلاش مینماید و انرژی اش به لحظات خلاق و مؤثر میانجامد؛ نمیتوان از بازی بهناز نازی و کتانه افشارینژاد غافل شد که هر یک توانستهاند قابلیت تازهای را بهعنوان بازیگران ثابت گروه نعیمی اثبات کنند؛ اینکه بدرستی کمدی بازی کنند و جلوه درستی از کمدین بودنشان را رخ بنمایانند. نازی در نقش همسر وزیر و افشارینژاد نیز در نقش وزیر آموزش و پرورش که هر دو نقش هم خلاقه و هم بسیار تأثیرگذار مینماید، بویژه در کشور ما که کمتر شاهد رخ نمایی بانوان در نقشهای کمدی هستیم.
همچنین کامبیز امینی در نقش پرزیدنت، رضا جهانی در نقش رئیس شهربانی، دنیا فتحی در نقش رئیس بانک و صالح لواسانی در نقش خبرنگار که اینها با توان لازم و حضور پررنگ تیپهای لازم را ارائه میکنند و به نسبت در اجرای گرگاسها حضور مؤثری دارند. این جمع بهعنوان بازیگران «گرگاسها یا روز به خیر آقای وزیر» در اختیار حمیدرضا نعیمی بودهاند که ضمن ارائه بازیهای شسته رفته نوعی ویژه از هماهنگی در بازیهای کمدی را به انظار همگانی میرسانند اما شاید بهتر باشد از شوخیهای کلامی و نیش و کنایههای کلیشه وار پرهیز شود که کمک زیادی به ساختار و شیوه بازی و اجرا نمیکند و لحن را دچار سکته و در واقع لودگیهای به دور از کمدی میگرداند.
نعیمی دیگر کاربلد است و به تمام عناصر اجرایی اش به یک میزان بها میدهد و چنان به بودن و ترکیب تصاویر بها میبخشد که از همنشینی کار طراحان (صحنه رضا مهدیزاده، نور رضا خضرایی، لباس و چهره پردازی) لحظات زیبا و مکمل برای القای مفاهیم و لحن انتقادی و ارائه به نسبت یک ژانر کارآمد در کمدی ممکن خواهد شد. همچنین از صدا و موسیقی نیز برای ایجاد ضرباهنگ و تکمیل هماهنگیها و القای فضا و کمک حال شدن بازیها بهره لازم را برده است و همه اینها از جمله مواردی است که قدرت کارگردانی نعیمی را به عنوان هنرمندی تئاتری و شیوهمند و دارای پیشینه و قابل تداوم در میان مخاطبانش آشکار میکند.
گفتوگوی «ایران» با سوران حسینی نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی «وطوپیا»
ضرورتها را درک کنیم و متوقف نشویم
مریم صفار
خبرنگار
سوران حسینی، نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی «وطوپیا» که 16 بهمنماه در پهنه رودکی اجرا میشود، درباره تم این نمایش گفت: در این نمایش یک وطن جدیدی به مخاطب نشان داده میشود که یک آرمانشهر ایرانی است. ما از این طریق به معضلات اجتماعی، تضاد طبقاتی موجود در جامعه، عدم وجود کار برای افراد جویای کار، بحث ازدواج جوانها و مشکلات اقتصادیای که سر راه آنها است، پرداختهایم. درواقع «وطوپیا» انتقادی است به وضعیت کنونی جامعه و به کوتاهیهایی که از سوی مسئولان و مردم صورت گرفته، پرداختهایم و مورد نقد قرار گرفتهاند.
حسینی ضمن اعلام این نکته که بروز کرونا برای هنرمندان تئاتر مشکلات بسیار زیادی بهوجود آورد، گفت: تمام اجراهای تئاتر چه نمایشهای محیطی و چه اجراهای صحنهای تعطیل شدند. در این مدت، هنرمندان تئاتر درآمدی نداشتند و زندگی برای آنها واقعاً سخت شده بود. خود من یکی از مدالهایی که در جشنواره گرفته بودم و از جنس طلا بود، فروختم اما تئاترم را حفظ کردم. این مسأله به نوع نگاه مسئولان به تئاتر وابسته بود و مشخص شد رویکرد مسئولان به تئاتر عجولانه است. میشد با برنامهریزی بهتر شرایط را پیش برد.
وی در ادامه افزود: بدون مطالعه حسابشده تئاتر مجازی راهاندازی شد که چندان کارکردی نداشت. هنرمندان دچار مشکلات مالی شده بودند و بهخاطر اندک پولی که از این نمایشها به هنرمندان پرداخت میشد، به فضای مجازی ورود کردند و چون تخصصی در این زمینه نداشتیم، آثاری با معانی اشتباه به مردم ارائه شد. این کار با تعهد ما به مردم منافات داشت.
این کارگردان تئاتر ضمن اعلام این نکته که سالجاری جشنواره بینالمللی تئاتر خیابانی مریوان برگزار نشده است، گفت: قرار بود با شرایط جدیدی این جشنواره برگزار شود و نمایشها در شهرستانهای مختلف استان اجرای عمومی داشته باشند و هنرمندان تئاتر آثار خود را به دبیرخانه فرستادهاند اما هنوز خبری نرسیده است. احتمالاً سال آینده بتوانیم جشنواره بینالمللی تئاتر خیابانی مریوان را همچون سایر جشنوارهها همچون فجر و مقاومت و با همان پروتکلها برگزار کنیم. مردم مریوان، تهران، همدان، شیراز و... از نمایشهاس خیابانی استقبال میکنند و خود مردم وارثان اصلی تئاتر خیابانی هستند. ما باید ضرروتها را درک کنیم و متوقف نشویم.
وی در ادامه افزود: بهخاطر قدمت جشنواره تئاتر خیابانی در مریوان مخاطبان حرفهای تئاتر خیابانی داریم. در هیچجای دنیا چنین مخاطبانی که بهراحتی با اجراها همراه میشوند و در نمایشها با بداههپردازی ورود میکنند، ندیدهام. متأسفانه نتوانستند آنچنان که باید و شاید از پتانسیلهای حوزه فرهنگ و خصوصاً تئاتر خیابانی بهره لازم را ببرند. در همین وضعیت کرونا، آیا تئاتر خیابانی نمیتوانست بهعنوان پارامتر آموزشی ایفای نقش کند؟ آیا نمیتوانستیم تئاترهای آموزشمحور کرونا تولید کنیم و برای جلوگیری از گسترش ویروس کرونا اجرا کنیم؟ در سراسر دنیا دارد از این ظرفیتهای تئاتر خیابانی استفاده میشود و این نوع تئاتر بسیار پیشرو است. وزارت ارشاد میتوانست با همکاری وزارت بهداشت در این حوزه کار کند. البته برنامهریزیهایی شد اما جا داشت بیشتر از این پتانسیل استفاده کرد.
کارگردان «وطوپیا» درباره دشواریهای اجرای تئاتر خیابانی در شرایط کرونا گفت: خود هنرمندان یکسری پارامترها را برای بهبود تأثیر تئاتر خود لحاظ کردهاند. در نمایش خیابانی ما دست مخاطب را میگرفتیم و به میان صحنه میبردیم تا او هم در نمایش به ایفای نقش بپردازد اما اکنون باید نوع ارتباط را بصریتر کنیم. هر کدام از هنرمندان با توجه به نوع اجرا و محیط پارامتری خلق کردند. خود من روی خلق تصویر تمرکز کردهام تا مخاطب از فاصله دور بتواند ببیند که اجرای من چه شرایطی دارد.
این هنرمند مریوانی در پایان به بیان مشکلات هنرمندان تئاتر شهرستان پرداخت: متأسفانه شهرستانها ردیفبودجه مشخصی برای تئاتر خیابانی ندارند و هنرمندان تئاتر این حوزه نسبت به سایر گونههای تئاتری در حقشان اجحاف میشود. امیدوارم اداره کل بتواند ردیفبودجهای را برای این گونه نمایشی در مراکز استانها تعریف کند تا ما بتوانیم به سمت تشکیل یک اتحادیه تئاتر خیابانی در کشور گام برداریم. این خواسته هنرمندان در حوزههای مختلف است که یک اتحادیه و هویت صنفی مشخص داشته باشند تا بتوانند برای خودشان بهعنوان خانواده تئاتر خیابانی گامهای مثبتی در راستای اهداف فرهنگی وزارت ارشاد بردارند.
راهنمای برنامه تئاتر(12 بهمن)
سرباز
نویسنده و کارگردان: حسین پارسایی
بازیگران: انوش معظمی، مجید رحمتی، مسعود رحیمپور، رضا راد، ندا سیاس، سروش کریمینژاد، احمد صمیمی، حسین نصری، میلاد محمدزاده، آصف جاودانفرد، یونس حمزه لویی، رضا طالبیزاده، آرمان صلحی، اسماعیل صالحی، مارال قادری، ملیکا کاشانی، الکس ملک کرم
خلاصه نمایش: یک مستندساز با نگه داشتن زمان قبل از اصابت سه راکت لیزری ضد تانک، قصد دارد سویههای زیستی و مقاومتی یک قهرمان ملی را مرور کند.
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت، ساعت 18:30
.......................................................................
گُرگاسها یا روز بهخیر آقای وزیر
نویسنده و کارگردان: حمیدرضا نعیمی
بازیگران: رامین ناصرنصیر، امیر کربلاییزاده، بهناز نازی، کتانه افشارینژاد، کامبیز امینی، رضا جهانی، دنیا فتحی، صالح لواسانی و بهنام شرفی
خلاصه نمایش: وزیر دارایی جدید، تصمیم میگیرد با تمامِ کسانی که فرارِ مالیاتی کرده یا دست به تخلفِ مالی زدهاند برخوردِ قانونی کند. عمل به این تصمیم وقتی دشوار میشود که باید بسیاری از مقاماتِ ریز و درشت را تحتِ تعقیب قرار دهد.
مکان و زمان اجرا: تئاتر شهر- سالن اصلی، ساعت 18
.......................................................................
ایوب خان
نویسنده و کارگردان: امیر دژاکام
بازیگران: الهام خضراییمنش، نسیم داداشی، طاها عابدی، ماهان عابدی، حسام شهیدی، الناز ملکپور، نیوشا امینی، غزل جمشیدآبادی، مهدی حوریه، ندا حسینی، زینب تحقیقی، آرمین خزائلی، شایان انجمنیان، مژده عنایتی
خلاصه نمایش: ایوب خان گمشده و امیر پسر کوچکش بهدنبال پدر میگردد.
مکان و زمان اجرا: تئاتر شهر- سالن چهارسو، ساعت 17
.......................................................................
گودو
کارگردان: ابوالقاسم احدیان
نویسنده: جعفر قاسمی
بازیگران: کاظم ذاکری، ابوالقاسم احدیان، عبدالله ذاکری، الهه زینلی
خلاصه نمایش: دو جنگجو در مکانی نامعلوم به یکدیگر میرسند که هر یک از جبهه متقابل هستند. درگیری بین این دو صورت میگیرد و...
مکان و زمان اجرا: تئاتر شهر-سالن سایه، ساعت 15
.......................................................................
بیست متری جوادیه
کارگردان: رضا بهرامی
نویسنده: کهبد تاراج
بازیگران: آرش فلاحتپیشه، آیه کیانپور، امیر عدلپرور، هومن بنایی
خلاصه نمایش: قصه چهار نفر از افراد محله جوادیه تهران که مردهاند و حالا در یک زمانی به محله خود میآیند و خاطرات خود را مرور میکنند...
مکان و زمان اجرا: تئاترشهر- سالن قشقایی، ساعت 17
راهنمای برنامه تئاتر(12 بهمن)
بیداری به وقت خون
نویسنده و کارگردان: احسان جانمی
بازیگران: رسول هنرمند، الهام زنجانی، رادنوش مقدم، مائده وحید، محسن احمدی نیک، امین پناهی، حسین نصراصفهانی، مسعود یزدانبخش، رضا توکلی، مسعود منصوری، مهدی حق شناس، مهدی هادیان، متین استاد شریف معمار، محمد امین مطوری
خلاصه نمایش: سال ۱۳۱۸، درمیانه جنگ جهانی، آب زایندهرود، به زمینهای رعیتها نمیرسد.
مکان و زمان اجرا: تالار مولوی، ساعت 15
............................................................................
کمدی زا
نویسنده و کارگردان: کاوه مهدوی
بازیگران: پریسا محسنی، نگارغفاری، امیرمحمد اسماعیلزاده، عرشیا کرمی، نیلوفر مظفری، آیسان حدادی، رقیه عطااللهی، پوریا معصومی، امیرعلی اسماعیلی، نازنین ادیب، فائزه هذری، زهرا حسینزاده
خلاصه نمایش: گرانی شیر در دوران شاهی از قاجار باعث میشود عدهای به فکر دزدی از بازار بیفتند.
مکان و زمان اجرا: تماشاخانه ایرانشهر- سالن استاد ناظرزاده، ساعت 17
............................................................................
اسموکینگ روم
کارگردان: سعید زارعی
نویسنده: مهدی زندیه
بازیگران: سعید زارعی، مهبد جهاننوش، محمدامین افشار، سویل جعفری، الهه پورسند، فاطمه صادق، علیرضا صمدزاده، فرناز حسین مردی، امیر امرایی نیا، مرتضی سالاری، بیتا طالشی، آهو قلندر، مریم بهمنپور، فاطیما حسینزاده
خلاصه نمایش: فرودگاه آتاتورک /استانبول / ۸ تیر ۱۳۹۵
مکان و زمان اجرا: تماشاخانه ایرانشهر- سالن استاد سمندریان، ساعت 19
.............................................................................
راشومون
نویسنده و کارگردان: احسان عبدالملکی
بازیگران: محمد رسائلی، مهدی مخبری، پریسا قاسمی، پریا کاظمی
خلاصه نمایش: راشومون حکایت قضاوت کردن است؛ موجودیتی است قابل بحث که آیا حقیقت همانی است که شنیده میشود یا همانی است که دیده میشود یا همانی است که قضاوت میشود.
مکان و زمان اجرا: تالار حافظ، ساعت 19
.............................................................................
اجراهای خیابانی
حس...!
نویسنده و کارگردان: علی کشاورزی
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت- پهنه رودکی، ساعت 15:30
لال بهیگ
نویسنده و کارگردان: علی قاضی
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت- پهنه رودکی، ساعت 16
مجلس حماسه خوانی نفر ششم
کارگردان: حسین برفی نژاد
نویسنده: امیر دهقانی
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت- پهنه رودکی، ساعت 16:30
قاصد
کارگردان: روحالله آریس
نویسنده: حسامالدین ایرانمنش
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت- پهنه رودکی، ساعت 18
هیچ کس همچون تو مرد میدان نیست
نویسنده و کارگردان: بهنام کاوه
مکان و زمان اجرا: تالار وحدت- پهنه رودکی، ساعت 18:30
میکرو مکبث
نویسنده و کارگردان: حسین دریس
مکان و زمان اجرا: تالار محراب، ساعت 18
دموکراسی سفارشی
نویسنده و کارگردان: میلاد جباری مولانا
مکان و زمان اجرا: باغ موزه قصر، ساعت 18:30