نمایه

بهناز معزی
روزنامه‌نگار و کارشناس ارشد ارتباطات

آینده ارتباط خردسالان
با شبکه‌های اجتماعی


پیدایش رسانه‌های نوین و تحول ارتباطات، چنان در روابط اجتماعی و جنبه‌های مختلف زندگی تأثیر گذاشته که تمام معادلات پیشین انسان را تغییر داده است و این در نظام خانواده، اعم از ارتباطات والدین و کودکان مشهود است.
گذشته از بحث «انقلاب» ارتباطاتی و تأثیرات آن بر سبک زندگی، در این مطلب به امکاناتی که این ابزارها برای بچه‌ها در خانواده و جامعه فراهم کرده است، توجه داریم؛ امکاناتی که اهمیت داشتن سواد و دانش سنتی را زیر سؤال برده است.
برای روشن‌شدن مطلب، داستانی را به عنوان طرح مسأله مطرح می‌کنیم. چندی پیش، «علی»، کودک چهارساله‌ای که به خاطر تب و اسهال نیمه‌‌شب را با پدرش در بیمارستان می‌گذراند، تمام شب، با تلفن همراه پدر از طریق شبکه وایبر از بیمارستان با مادرش در تماس بود. جالب توجه شیوه این تماس است؛ این کودک مثل این عبارات «ههاتاتالبلبیببیسبلسی تیایلشتس» بی‌معنی را چندین بار برای مادرش می‌فرستاد و در پاسخ کلمات با معنی مثل «مامان قربونت بره و زودی بیا و...» را چندین بار دریافت می‌کرد که بدون خواندن آنها داستان ذهنی خودش را از این گپ اینترنتی برداشت می‌کرد و لذت می‌برد. بعد از آن از شکلک‌ها و تصاویر قابل ارسال استفاده می‌کرد که بیشتر از عبارات، برایش معنا داشت و نهایتاً پیام صوتی برای مادرش می‌فرستاد.
صرف‌نظر از استعداد کودکان امروز، که بسرعت شیوه استفاده از این ابزارها را می‌آموزند، این پرسش‌ها را که با وجود این ابزارهای ارتباطی، آیا جایگاه سواد و اهمیت سواد رسانه‌ای با وجود این نوع ارتباطات کمرنگ می‌شود؟ آیا بشر با داشتن تکنولوژی در برقراری ارتباط، به سمت دوران کهن غارنشینی که از طریق سمبل‌ها و دیوارنگاشت‌ها و... پیام می‌دادند، برمی‌گردد؟ آیا این روند تعاریف جوامع از توسعه یافتگی را بر هم می‌زند؟ در ذهن پررنگ می‌کند.
اما در کنار  روند رشد تکنولوژی‌های رسانه‌ای، امروز این نظر که «هیچ تکنولوژ‌ی‌ای بد نیست، سعی کنید تکنولوژی‌ها را بشناسید و از مزایایشان به نفع خود و کودکانتان استفاده کنید» بیش از پیش، قابل تأمل است.
اهمیت فضای ارتباطی کودکان و حفظ آنها در برابر تهدیدها موجب شده که در سطح کلان برای آن تصمیم‌هایی گرفته شود؛ چنانچه  در خبرها هم می‌بینیم «نخستین شبکه اجتماعی ویژه والدین و کودکان  با عنوان نی‌نی  فیس، راه‌اندازی می‌شود.»
در این زمینه نکاتی مورد توجه کارشناسان تربیتی است: «میزان، نحوه و انگیزه‌های استفاده کودکان و نوجوانان ایرانی از رسانه‌های سنتی و جدید»، «میزان و نحوه استفاده کودکان و نوجوانان از رسانه‌ها در ایران و دیگر کشورها»، «چگونگی استفاده کودکان و نوجوانان از رسانه‌های سنتی و جدید در ایران» و...
در این بین روانشناسان و جامعه‌شناسان حوزه ارتباط و رفتاری نیز «اثرات رسانه‌ها بر کودکان و نوجوانان» را دنبال می‌کنند از جمله:«شناخت‌شناسی نحوه دریافت، درک و پردازش اطلاعات رسانه‌ای در ذهن کودکان و نوجوانان»، « نقش رسانه‌ها در آموزش مهارت‌های شهروندی و رفتارهای مدنی کودکان و نوجوانان»،
 «اثرات رسانه‌ها بر بهزیستی و رفتارهای مثبت در کودکان و نوجوانان» و...
شکننده‌ بودن کودکان در برابر جریان‌های ناشناخته شبکه‌های اجتماعی از دلایل بررسی اهمیت‌ این موضوعات است.