ضرورت کاوش‌های باستان شناسی در قلعه «بختک»

تبریز - علیرضا فولادی/ کشف 23 سکه طلای بیزانسی متعلق به دوران زمامداری 2 تن از امپراطوران رم شرقی در قلعه «بَختک» لیلان و نمایش آنها برای نخستین بار در موزه آذربایجان شرقی در تبریز، معمای تاریخی اعجاب انگیزی است که حل آن کاوش‌های باستان شناسی و مطالعه‌های پژوهشی را طلب می‌کند.
معمایی که حل آن منشأ و دلیل وجود این سکه‌های طلایی دوران «کنستانتین دهم» و «رومأنوس چهارم» در این قلعه تاریخی در آذربایجان شرقی را نشان می‌دهد و در مسیر حدس و گمان‌های اولیه، جنگ‌های تاریخی یا تجارت جاده ابریشم در پهنه پرفراز و نشیب امپراطوری‌های ایران و رم را در ذهن تداعی می‌کند.
قلعه «بَختک» در 19 مرداد سال 79 به ثبت ملی رسید، اما سکه‌های طلای بیزانسی در 24 مرداد سال 94 در کنار سایر آثار تاریخی کشف شده از این قلعه، پنجمین ماه سال را به ماه خودنمایی قلعه بختک تبدیل کرد. قلعه بختک در جاده ارتباطی شهر لیلان از سمت غرب این شهر قرار دارد و محوطه‌ای با یک هزار و 200 متر طول و یک هزار متر عرض دارد. دیوار 600 در 900 متری قلعه بختک با خشت خام و حداکثر ارتفاع هفت متر، خاکریزی برای جلوگیری از هجوم دشمنان به محوطه درونی است که گویا بیش از سایر دیوارهای قلعه شاهد جنگ و خونریزی بوده است.
«محمد رحمت پور»، مسئول کارگاه پژوهشی قلعه «بختک» گفت: در قسمت جنوب، محوطه بازی قرار دارد که به «قبله قاپوسی» یا «دروازه رو به قبله» مشهور بوده و در تقارن آن دروازه‌ای شبیه به ورودی آتشکده آذرگشسب در قسمت شمال غربی واقع است. در خصوص وجه تسمیه این قلعه قوی‌ترین نقل قولی که در میان کهنسالان لیلان جاری است، این قلعه را به بختک، یکی از وزرای انوشیروان پادشاه ساسانی منسوب می‌کند. تاکنون اثر دیگری مربوط به بیزانس در این قلعه کشف نشده و کشف اتفاقی این سکه‌ها تأثیر چشمگیری در تاریخ‌نگاری قلعه دارد.
مسئول کارگاه پژوهشی قلعه بختک به وجود شهر ساسانی «شیز» در شمال غرب ایران در سفرنامه‌های تاریخی اشاره کرد و گفت: برخی از شهرهای شمال غرب کشور از جمله عجبشیر و تخت سلیمان مدعی هستند که در محل استقرار شهر تاریخی شیز قرار دارند اما با توجه به متون تاریخی احتمال استقرار قلعه بختک در شهر شیز بیشتر است. کشف سکه‌های طلای بیزانس در این قلعه نیز این حدس را تقویت می‌کند و در صورت تداوم کارهای پژوهشی و حفاری‌های باستانشناسی این موضوع قابل اثبات است.این قلعه 63 هکتار وسعت دارد و یکی از محوطه‌های اقماری آن با عنوان تپه «الله قلی زاده» که یادگاری از هزاره چهارم قبل از میلاد است، قدمت این منطقه را نشان می‌دهد. رحمت‌پور همچنین در مورد دلیل وجودی این سکه‌های طلا در این قلعه با درنظر گرفتن احتمال‌های موجود به ارتباطات فرهنگی آن دوران اشاره کرد.