پرش سه گام ایران در صنعت پلاسما

دکتر علی اکبر پورفتح‌الله
مدیرعامل سازمان
 انتقال خون ایران

دستاورد ایران در زمینه پالایش قراردادی پلاسما، کشورهای منطقه و مشاوران سازمان بهداشت جهانی حاضر در اجلاس مدیران انتقال خون مدیترانه شرقی را در سفر اخیر تونس، به تحسین وا داشت و مرا به سال‌ها پیش که نخستین بارقه‌های این فرآیند بوجود آمد برد؛  روزهایی که صنعت پلاسمای ایران در تب و تاب تغییر و تحولی بزرگ قرار داشت.
در کشاکش سخت ترین روزهای صنعت پلاسما در کشور، دلنگران تعطیل شدن آخرین خط تولید آلبومین در مرکز پژوهش و پالایش بودیم که سفری به تونس میسر شد. سال 1382 بود و بر این گمان بودیم که تولید داروهای مشتق از پلاسما برای همیشه در کشور تعطیل خواهد شد ولی برنامه این کشور شمال آفریقا برای ورود پلاسمای داخلی‌اش به چرخه تولید بارقه امیدی در ذهنم ایجاد کرد. در آن زمان تونس قراردادی به ظرفیت 20 هزار لیتر پلاسما با شرکت ال اف بی‌فرانسه منعقد ساخته بود که به این کشور امکان استفاده از ظرفیت خالی پالایشگرهای معتبر بین المللی و تبدیل پلاسمای بومی به داروهای حیاتی را می‌داد.تجربه تونس توشه راه من شد و این آموزه پایه نخستین توافقنامه پالایش قراردادی پلاسمای ایران با شرکت‌های معتبر را فراهم کرد. در همان ماه‌های آغازین سال 1384 نخستین محموله پلاسمای کشور راهی اروپا شد تا در تولید داروهای مشتق از پلاسما به کار گرفته شود. بعد از گذشت مسیری پر فراز و نشیب، اکنون ظرفیتی بوجود آمده که معادل 180 هزار لیتر پلاسما که سابقاً بدون استفاده، از چرخه درمان خارج می‌شد، به محصولات دارویی تبدیل شود و سازمان انتقال خون ایران با بهره‌مندی از سیستم روزآمد کنترل کیفی، تضمین کیفیت و اعتبار سنجی، محصولات خود را با کیفیتی بالا در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد؛ چیزی که سازمان بهداشت جهانی را به تحسین واداشته است.براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی سالانه 6/9 میلیون لیتر پلاسمای حاصل از بازیافت 108 میلیون اهدای خون در جهان هدر می‌رود که می‌تواند منبع بالقوه‌ای برای دسترسی بیماران خون‌ریزی دهنده، نقص ایمنی و سایر بیماران به داروهای مورد نیازشان باشد.در حالی دستاورد ایران در سال 95 حاضرین در اجلاس را مشعوف کرد که تونس، مبتکر اولیه این برنامه،به دلیل عدم توان افزایش ظرفیت و تأمین پلاسما قادر به عملیاتی کردن پالایش قراردادی پلاسما نشد. مقایسه تجربه گرانسنگ ایران و مسیر نیمه تمام تونس موجب شد که در برنامه راهبرد سلامت خون در منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی توجه ویژه ای به مسأله مهم تهیه ماده اولیه داروهای مشتق از پلاسما نشان دهد.برنامه پالایش قراردادی ایران علاوه بر ارتقای استانداردها و کیفیت محصولات و جلوگیری از تغییر جغرافیای بیماری‌ها، در سال گذشته ١٧میلیون دلار در کاهش هزینه واردات داروهای مشتق از پلاسما مؤثر بود.  اکنون زمان آن است که گام دوم این مسیر را با اتکا به تجربه اندوخته شده در تهیه داروهای مشتق از پلاسما از پلاسمای ایرانی برداریم. ورود بخش خصوصی به صنعت پلاسما و تأسیس پالایشگاه در ایران می‌تواند گام استوارمان در تهیه ماده اولیه برای تولید داروهای مشتق از پلاسما را به گام دوم یعنی تولید دارو در کشور با بهره‌گیری از تولید‌کنندگان معتبر بین المللی، گره بزند و در گام سوم آرزوی مبدل شدن ایران به مرکز پالایش قراردادی منطقه و ایجاد ظرفیت یک میلیون لیتری پالایش پلاسما در کشور طی برنامه راهبردی سلامت خون، چشم اندازی دور از دسترس نخواهد بود.