مالک <ربنا> مردم هستند

نشست خبری طرح «سی» به تهیه کنندگی مشترک همایون شجریان و سهراب پورناظری دیروز در هتل اسپیناس تهران برگزار شد. اگرچه این طرح چندرسانهای که قرار است نیمه مرداد روی صحنه برود بر اساس دو داستان «زال و رودابه» و «رستم و اسفندیار» شاهنامه فردوسی ساخته شده، اما پرسشهایی درباره مناجات «ربنا»ی استاد محمدرضا شجریان و ممنوعیت پخش آن از رسانه ملی در این نشست هم مطرح شدند. انتقادها در این باره ابتدا در مناظرههای انتخاباتی ریاست جمهوری آغاز شد و متعاقب آن با واکنش گسترده هنرمندان در فضای مجازی ادامه پیدا کرد. «ربنا» در نهایت نوزدهم اردیبهشت ماه ١٣٩٦ و در دولت یازدهم در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شد؛ موضوعی که همایون شجریان از آن بهعنوان اتفاقی غافلگیرکننده یاد میکند.
همایون شجریان درباره ثبت ملی مناجات «ربنا» در نشستی که دیروز برگزار شد گفت: چندی پیش به همراه سهراب و تهمورس پورناظری برای شرکت در جلسهای برای تفاهمنامه به سازمان میراث فرهنگی مراجعه کرده بودیم و زمانی که متوجه شدیم «ربنا» در دولت یازدهم و در سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است بسیار غافلگیر شدیم؛ چرا که از مدتها قبل بسیاری از دوستان به دنبال ثبت ملی این مناجات بودند اما به هر دلیلی این اتفاق میسر نمیشد. آن زمان را بخوبی به خاطر دارم، در عرض ۳۰ ثانیه تمام مسائل مربوط به این ماجرا از ذهنم گذشت و امروز بسیار خوشحالم که بالاخره این اتفاق افتاد.
شجریان در نشست رسانهای طرح نمایشی موسیقایی «سی» افزود: دعای ربنا از سوی پدر به همه مردم این سرزمین تقدیم شده و با وجود برخی از صحبتها ایشان نه تنها قطعه را به طور کامل به همه مردم ایران تقدیم کرده بلکه اگر یادتان باشد در نامهای، مناجات «ربنا» را نسبت به مالکیت دیگر آثارشان مستثنی دانستهاند که این موضوع به نظر من اتفاق خوبی است. همایون شجریان در ادامه به طرح «سی» به نویسندگی نغمه ثمینی اشاره کرد و با بیان اینکه نقطه مرکزی این طرح شاهنامه فردوسی است و تلاش ما براین بوده که نسلهای مختلف مخاطبان از شنیدن موسیقی مرتبط با شاهنامه فردوسی لذت ببرند گفت: طرح «سی» برای من طرح بسیار بزرگی است که قطعاً با کنسرتهای قبلیام تفاوت دارد چرا که کار نویی است و من واقعاً هیجانزده هستم که چه اتفاقاتی قرار است بیفتد. البته از اینکه فضای کنسرت در جایی همچون مجموعه سعدآباد اجرا میشود خوشحالم زیرا این کار فقط میتوانست در چنین فضایی اجرا شود که جا دارد از همکاری مسئولان این مجموعه قدردانی کنم.
این خواننده موسیقی در بخش دیگر از صحبتهای خود گفت: من هیچ مرزی برای کارهایم قائل نیستم زیرا چندان جذاب نیست که یک فرم دائماً تکرار شود. البته خودم همواره توجه به فرمهای موسیقی اصیل ایرانی را بهعنوان یک ضرورت مدنظر داشتهام چرا که در این فضا پرورش یافته و بزرگ شده ام. من در این طرح دوست دارم با یک روحیه متفاوت وارد کار شوم. شجریان در پاسخ به «ایران» در مورد اینکه آیا این طرح در ادامه طرح «سیمرغ» به آهنگسازی حمید متبسم است گفت: خیر؛ «سیمرغ» کاری مستقل بود که ارکستر ۴۰ نفره سازهای سنتی داشت اما در اینجا کار متفاوت است.
وی درادامه درباره اینکه چرا خوانندههای موسیقی آوازی کمتر به شاهنامه میپردازند افزود:علت اینکه ما نیز در این طرح فقط به اشعار فردوسی نپرداختیم، محدودیتهای وزنی و فرمی است که این اشعار دارند و ممکن است کار را یکنواخت و از حوصله یک ساعت و نیم کنسرت خارج کنند بنابراین دراین کنسرت همه چیز متفاوت خواهد بود.
سهراب پورناظری آهنگساز و ایدهپرداز طرح «سی» نیز در ادامه نشست خبری گفت: ما در ادامه تورهای کنسرتی که در تهران و شهرهای مختلف داشتیم همواره دنبال طرحهایی بودیم که صرفاً اجرای یک موسیقی نباشد و بتواند روی جامعه نیز تأثیرگذاری خود را داشته باشد. حتی بعد از اینکه برای ثبت ملی «ربنا»ی استاد شجریان به سازمان میراث فرهنگی رفته بودیم مدیران این نهاد حمایتهای بسیار خوبی داشتند تا بتوانیم این برنامههای فرهنگی را گسترش دهیم. اتفاقاً ما در همین راستا دنبال برگزاری ویژهبرنامههایی چون «شب حافظ»، «شب سعدی»، «شب مولانا» بودیم که بتوانیم در چارچوب آن علاوه بر اجرای موسیقی اصیل ایرانی از جلوهها و روایتهای تصویری نیز استفاده کنیم.
پورناظری هدف این طرح را بازسازی هویت ملی عنوان کرد و افزود: البته در این راه ادعایی نداریم و نمیگوییم جزو نخستین نفرها هستیم اما براین باورم که توانستیم در طرحهای قبلی مقداری موسیقی ایرانی، شعر ایرانی و غزل معاصر را در گوش شنیداری مردم تزریق کنیم.
وی درباره نحوه به کارگیری نوع موسیقی اثر نیز گفت: موسیقی که مخاطب در این طرح آن را گوش میکند، دربرگیرنده موسیقی نواحی، موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی ایرانی است که ما تمام تلاش خود را انجام دادیم تا از تمام پتانسیل این موسیقیها بهرهمند شویم و امیدوارم یک همنشینی نه شیمیایی بلکه یک همنشینی فیزیکی خوبی در این طرح اتفاق بیفتد.