روایت‌های متفاوت از راه می رسند

اسماعیل علوی
سی‌وهشتمین دوره از جشنواره فیلم فجر در حال برگزاری است. در دوره‌های گذشته بخصوص در دهه 60 که بیشترین فیلم‌های مرتبط با جنگ تحمیلی در آن دوره ساخته شد، شاهد آثار درخشانی از سینماگران بودیم که هنوز آثارشان جزو فیلم‌های شاخص سینمای دفاع مقدس محسوب می‌شود. فیلم‌های «باشو، غریبه کوچک»، «از کرخه تا راین»، «لیلی با من است»، «هیوا»، «آژانس شیشه ای»، «دوئل»، «روز سوم»، «تنگه ابوقریب» و... هرکدام رویکرد و جریانی نو را در سینمای دفاع مقدس ایجاد کردند و تا به امروز در یادها مانده‌اند. امسال هم در میان لیست اکران فیلم‌های بلند، آثار مستند و کوتاه جشنواره فیلم فجر آثاری با موضوع دفاع مقدس، مقاومت و انقلاب دیده می‌شود. «مهدی عراقی را بکش»، «آبادان یازده 60»، «درخت گردو»، «میان پرچم‌های جنگی»، «روز صفر»، «بانو» و «کوچه» ازجمله این فیلم‌ها هستند. در ادامه بر تازه‌ترین تولیدات آثار سینمای دفاع مقدس که در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر رونمایی می‌شوند، مروری می‌کنیم.
«آبادان یازده ۶۰» روایتگر ماجرایی کمتر شنیده شده در تاریخ دفاع مقدس
فیلم سینمایی «آبادان یازده 60» به کارگردانی مهرداد خوشبخت با موضوع دفاع مقدس به شروع جنگ ایران و عراق می‌پردازد. فیلم روایتگر روزهای پرمخاطره حصر آبادان و تعاملات و فعالیت‌های افراد و هدایتگری در رادیو برای مردم است. خوشبخت، هفت سال بعد از فیلم «عقاب صحرا» با «آبادان یازده ۶۰» به سینما برگشته است. او در این اثر به سراغ ماجرایی کمتر شنیده شده در تاریخ دفاع مقدس رفته است و از نظر منتقدان دیدن فیلم بویژه در فضای فعلی که کشورمان درگیر جنگ اقتصادی همه‌جانبه با دولت‌های غربی و نوعی حصر اقتصادی است؛ می‌تواند در زمینه تقویت حس همبستگی ملی مؤثر باشد. «آبادان یازده 60» محصول سازمان فرهنگی هنری «اوج» است و بازیگرانی چون علیرضا کمالی، حسن معجونی، شبنم گودرزی، حمیدرضا محمدی و نادر سلیمانی در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند.
«درخت گردو» روایتی از بمباران شیمیایی سردشت
اثر دیگر در جشنواره امسال در حوزه دفاع مقدس «درخت گردو» ساخته محمدحسین مهدویان است. او در این اثر خود به موضوع بمباران شیمیایی سردشت پرداخته است. مهدویان به نوعی امضای مضمونی برای آثارش پیدا کرده است. این کارگردان جوان سینمای ایران که نمی‌توان تأثیر او را در چهار سال گذشته سینمای ایران کتمان کرد در ساخت آخرین آثارش؛ «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز و رد خون» توانست سبکی تلفیقی از مستند و سینما از خود به جا بگذارد. او «درخت گردو» که چهارمین فیلم بلند وی محسوب می‌شود را در یکی از روستاهای مرزی غرب کشور ساخته و به جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر آورده است. پیمان معادی، مینا ساداتی، مینو شریفی و مهران مدیری ازجمله بازیگران فیلم او هستند که همبازی شدن پیمان معادی و مهران مدیری که نقشی کاملاً جدی را ایفا می‌کند مورد توجه اهالی سینما و سینما دوستان قرار گرفته است.
حاتمی کیا با «خروج» به جشنواره فیلم فجر می‌آید
 حاتمی کیا امسال با «خروج» به جشنواره فجر می‌آید. «به وقت شام» آخرین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا در سی و ششمین جشنواره‌ فجر بود که موفق به دریافت ۳ سیمرغ بلورین شد. «خروج» داستان جانباز شیمیایی است که هم‌اکنون در روستای خود مشغول کار است، او پدر یک شهید است و طی اتفاقاتی که بر سر آب روستا افتاده صدمات زیادی را متحمل شده است. نکته دیگر این فیلم حضور فرامرز قریبیان در نقش اصلی فیلم است که بعد از مدت‌ها با بازی در این فیلم به سینما بازگشته است. قریبیان کارنامه درخشانی در حوزه سینمای دفاع مقدس و انقلاب اسلامی دارد. او در آثار موفق و ماندگاری در حوزه دفاع مقدس و انقلاب چون «کانی مانگا»، «پایگاه جهنمی‌»، «چشم عقاب»، «ارابه مرگ»، «منطقه ممنوع» و «دایره سرخ» ایفای نقش کرده است. از دیگر بازیگران آخرین ساخته حاتمی کیا پانته‌آ پناهی‌ها، جهانگیر الماسی، گیتی قاسمی، محمدرضا شریفی‌نیا، مهدی فقیه، سام قریبیان، محمد فیلی، آتش تقی‌پور، اکبر رحمتی، فرزاد حسنی و رامین پورایمان هستند. فیلم «خروج» بعد از «بادیگارد» و «به وقت شام»، سومین همکاری سازمان هنری رسانه‌ای اوج با ابراهیم حاتمی‌کیاست. اهالی سینما معتقدند این فیلم شروع یک تغییر در فیلمسازی حاتمی‏ کیا خواهد بود.
مستند «بانو»، داستان زندگی پس از جنگ
مستند «بانو» به کارگردانی محمد حبیبی‌ منصور هم نمونه دیگری از آثار جشنواره فجر امسال با موضوع دفاع مقدس است. این مستند درباره زندگی پرفراز و نشیب یکی از زنان تأثیرگذار اهواز به‌نام عصمت احمدیان است. احمدیان، مادر شهیدان ابراهیم و اسماعیل فرجوانی است و خودش و اعضای خانواده‌اش از جمله همسر و سه فرزندش هر کدام به نوعی با جنگ در ارتباط هستند. مستند «بانو» به زندگی پس از جنگ و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی خانم احمدیان پرداخته است. ثریا قاسمی راوی، محمدرضا اکبری تدوینگر، روح‌الله جوانی مدیر تصویربرداری و سیدمصطفی‌لسانی مدیر تولید از جمله عوامل این مستند هستند.
«کوچه»، نگاهی عاشقانه به مقوله دفاع مقدس و ایثارگران دارد
فیلم کوتاه «کوچه» به کارگردانی محمدرضا مصباح نگاهی عاشقانه به‌مقوله دفاع مقدس و ایثارگران دارد. مصباح موفق شده تندیس بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره فیلم کوتاه تهران که آبان ماه امسال برگزار شد را از آن خود کند. گلاب آدینه، نورا هاشمی، رضا اکبرپور، آذین پورزند، محمد حیدرقلی از بازیگران «کوچه» هستند و باید منتظر ماند و دید که این فیلم در جشنواره فیلم فجر چقدر می‌تواند نظر مخاطبان و داوران را جلب کند. در خلاصه این فیلم آمده است: «گروهی مستندساز برای ثبت خاطرات خانم افخم شبستری از آخرین دیدار او با همسرش به منزل او می‌روند اما فیلم در دنیای رؤیای او متحیر می‌ماند تا حسرت چهل ساله او را بازیابی کند.» فیلمنامه «کوچه» کار برادران بهمن بهرام ارک است که فیلم سینمایی «پوست» به کارگردانی خودشان را برای رونمایی در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر آماده کرده‌اند.
«مهدی عراقی را بکش» مستندی از زندگی شهید مهدی عراقی
«مهدی عراقی را بکش» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی اخیراً در جشنواره مستند حقیقت رونمایی شد. این مستند روایتی بر مبنای خاطرات شفاهی درباره زندگی شهید مهدی عراقی است، شخصیتی که در سال‌های پیش و پس‌از انقلاب اسلامی همراهی مداومی با امام خمینی(ره) داشته است. مستند در ۴ فصل موضوعی مجزا به مرور خاطرات، روایات و وقایع مؤثر حادث شده در زندگی شهید عراقی می‌پردازد.
«روز صفر» روایتی از یک اتفاق ملتهب معاصر
«روز صفر» به‌عنوان اولین تجربه کارگردانی سعید ملکان، از چهره‌پردازان معروف سینما هم دیگر فیلم قابل اشاره در این گزارش است که گفته شده روایتی از یک اتفاق ملتهب معاصر است و به ماجرایی در ارتباط با «ریگی» می‌پردازد. فیلمنامه «روز صفر» را سعید ملکان و بهرام توکلی به‌صورت مشترک به نگارش درآوردند. ملکان امیر جدیدی وساعد سهیلی را برای فیلمش انتخاب کرده است.
«میان پرچم‌های جنگی» مستندی درباره حضور داعش در افغانستان
دیگر مستند امسال جشنواره «میان پرچم‌های جنگی» است که محسن اسلام‌‌زاده کارگردانی آن را بر عهده داشته. این مستند به حضور داعش در افغانستان می‌پردازد. اسلام‌زاده قبل از این مستند «تنها میان طالبان» را ساخته بود. او در گفت‌و‌گویی گفته:«به دنبال کنجکاوی‌هایی که درباره‌ حضور داعش در افغانستان داشتم، چند سفری برای تحقیق به افغانستان رفتم و با محلی‌ها صحبت کردم. تناقض میان حرف‌هایی که شنیدم باعث شد تا خودم به یکسری از مناطق سر بزنم تا در جریان امور قرار بگیرم.»
کارنامه قابل قبول حضور سینمای دفاع مقدس در جشنواره سی وهشتم
در طول چهار دهه گذشته اگرچه فیلم‌های بسیاری درباره انقلاب، جنگ تحمیلی و 8 سال دفاع مقدس ساخته شده و روی پرده رفته‌ اما همه آنها نتوانسته‌اند در جلب نظر منتقدان و مخاطبان موفق باشند و در یادها بمانند اما به نظر می‌رسد امسال، کارگردان فیلم‌ها با مضمون جنگ تحمیلی و دفاع مقدس رویکرد تازه و متفاوتی را اتخاذ کردند و در عین حفظ ارزش‌ها و ماهیت مقوله دفاع و ایثارگری درهای جدیدی نیز به سوی این ژانر گشوده‌اند تا این سینما، رنگ و بوی کهنگی نگیرد و بتواند همچنان تازه نفس به حیات خود ادامه دهد.