نقشه عمران کشور در سال 99

گروه اقتصادی
اعتبارات عمرانی یا همان تملک دارایی‌های سرمایه‌ای یکی از مهم‌ترین بخش‌های بودجه سالانه است. درواقع اعتبار و سازوکاری توزیع آن اهمیت زیادی در راستای رونق اقتصادی و عدالت آفرینی دارد. همواره دولت از طریق تخصیص اعتبار برای طرح‌های عمرانی ضمن افزایش و تقویت اشتغال، باعث تحریک بخش پیمانکاری و تولیدکننده‌ها می‌شود. براساس آمارهای ارائه شده هم‌اکنون تعداد طرح‌های عمرانی نیمه تمام در کشور به بیش از 6 هزار فقره می‌رسد که در طول سالیان گذشته کلنگ آن خورده است و به‌دلیل کمبود و محدودیت منابع و تزریق قطره چکانی بودجه هر ساله تعداد نیمه تمام‌ها افزایش یافت. درهمین راستا، دولت یازدهم از ابتدای فعالیت خود با اولویت‌بندی طرح‌های عمرانی براساس پیشرفت فیزیکی و اهمیت، سازوکار تازه‌ای برای این بخش تدوین کرد که تاکنون نیز ادامه دارد.
درهمین زمینه مرکزپژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی طرح‌های عمرانی درلایجه بودجه سال آینده پرداخته است. براساس این گزارش، اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در لایحه بودجه سال 1399 برابر با 704 هزار میلیارد ریال است که نسبت به این اعتبارات در قانون بودجه سال 1398(669 هزار میلیارد ریال) حدود 5.2 درصد رشد داشته است. همچنین سهم این اعتبارات نسبت به مصارف عمومی 14.5 درصد است.
سهم هریک از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ملی، استانی و متفرقه از کل اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مندرج در لایحه بودجه سال 1399 به ترتیب برابر با 50.2، 18.3 و 31.5 درصد است که این سهم‌ها نسبت به قانون بودجه سال 1398 به ترتیب 4.2، 0.3 ومنفی 4.5 واحد درصد تغییر کرده است.
در لایحه بودجه سال 1399، اعتبارات طرح‌های عمرانی ملی حدود 353 هزار میلیارد ریال است که برای حدود 2 هزار و 566 طرح درنظر گرفته شده است. از این تعداد حدود هزار و 916 طرح به‌عنوان طرح‌های ملی و حدود 650 طرح به‌صورت استانی ویژه در نظر گرفته شده است. همچنین در مجموع 115 طرح شامل 91 طرح از طرح‌های ملی و 24 طرح از طرح‌های ملی با ویژگی استانی، برای مشارکت عمومی - خصوصی موضوع تبصره 19 انتخاب شده‌اند.
در قانون بودجه سال 1398 مقرر شده بود تعداد 192 طرح با اعتباری برابر با 820.16 میلیارد ریال به اتمام برسد از این تعداد 142 طرح با اعتباری بالغ بر14 هزار و 802 میلیارد ریال برای سال 1399 و اعتباری برابر با 43 هزار و 524 میلیارد ریال برای سال‌های آتی، همچنان باقی مانده و به لایحه بودجه سال 1399 منتقل شده‌اند.
براساس بند «د» تبصره 12 لایحه بودجه سال 1399تخصیص اعتبارات طرح‌های تعمیرات اساسی و ماشین‌آلات و تجهیزات منوط به ثبت اطلاعات ساختمان فضاهای اداری و غیراداری سایر اموال منقول و غیرمنقول در سامانه جامع اموال دستگاه‌های اجرایی (سادا) خواهد بود. تعداد 747 طرح با عنوان ماشین‌آلات و تعمیرات اساسی و خرید و تأمین تجهیزات در لایحه با اعتباری برابر با 23 هزار و 873 میلیارد ریال برای سال 1399 درج شده است که این تعداد طرح مستمر بوده و هرساله در قوانین بودجه تکرار می‌شوند.

 نسبت عملکرد طرح‌های عمرانی به هزینه‌ای
طی سال‌های 1376 تا 1398 نسبت عملکرد اعتبارات عمرانی به اعتبارات هزینه‌ای با‌وجود نوسانی بودن، درمجموع سیر نزولی داشته است به نحوی که بتدریج از 45 درصد در سال 1376 به حدود 14 درصد در سال 1398 رسیده است. بنابراین درسال 1398 به ازای هر 10 واحد اعتبار هزینه‌ای تنها 1.4 واحد اعتبار تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پرداخت خواهد شد. این امر بدین معناست که بتدریج سهم عمده‌ای از منابع بودجه عمومی دولت صرف امور هزینه‌ای شده و سهم اعتبارات عمرانی کاهش یافته است.
میزان تحقق بودجه عمرانی
براساس این گزارش، برای سال‌های 1376 تا 1398 به طور میانگین حدود 66 درصد از اعتبارات عمرانی تحقق یافته است. این درحالی است که درصد تحقق اعتبارات هزینه‌ای به طور متوسط 93 درصد بوده است.

مشارکت بخش غیردولتی
در تبصره 19 ماده واحده، سازوکاری برای مشارکت عمومی ـ خصوصی در اجرای طرح‌های عمرانی پیشنهاد شده است. بر این اساس تعداد 264 طرح و پروژه با اعتباری برابر41 هزار و 215 میلیارد ریال با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی آورده شده است. براساس مفاد این تبصره، 10 درصد از اعتبارات عمرانی لایحه (70.4 هزارمیلیارد ریال) در ردیف مشخصی قرار خواهد گرفت تا در صورت انعقاد قرارداد با بخش خصوصی به طرح‌های تعیین شده تعلق گیرد. گفتنی است میزان و چگونگی تخصیص این اعتبار برای طرح‌هایی که با بخش خصوصی قرارداد منعقد کرده‌اند مشخص نیست.
از نیمه دوم سال 1394 تا انتهای سال 1396 بالغ بر 45 هزار میلیارد تومان سرمایه بخش خصوصی وارد حوزه واگذاری طرح‌های عمرانی شده است. این درحالی است که برای سال 1397، تنها 4 هزار میلیارد تومان سرمایه بخش خصوصی جذب شده است واین میزان از ابتدای سال 1398تاکنون نیز عملکردی نداشته است.
با‌وجود ایجاد ظرفیت‌های قانونی تسهیل‌گر امر مشارکت عمومی – خصوصی در سال 1397و 1398کاهش قابل ملاحظه‌ای در واگذاری پروژه‌های تملک دارایی سرمایه‌ای به چشم می‌خورد که طبیعتاً بخشی از آن تحت تأثیر شرایط اقتصاد کلان کشور است. بررسی تجربیات جهانی در زمینه مشارکت عمومی – خصوصی این واقعیت را نشان می‌دهد که دولت‌ها هنگام مواجهه با کاهش منابع عمومی به سمت مشارکت عمومی- خصوصی می‌روند و منابع جذب شده از بخش خصوصی در حوزه زیرساخت، عدم کاهش سرعت توسعه زیرساخت کشور در زمان مواجهه با تنگنای مالی دولت‌ها را ضمانت می‌کند. دولت زمینه‌های لازم برای استفاده ازظرفیت جذب سرمایه بخش خصوصی در شرایط سال‌های 1397 و 1398 را فراهم نکرده است.
همچنین این تبصره همانند سال گذشته به منظور اهرم‌سازی اعتبارات برای اجرایی شدن طرح‌های تعیین شده در پیوست لایحه بودجه برای اجرا به روش مشارکت، میزان 10 درصد از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای را به این منظور اختصاص داده است.

 سهم بری بخش‌های دهگانه
در لایحه بودجه سال آینده از میان امور دهگانه بیشترین میزان اعتبارات عمرانی، متعلق به اموراقتصادی با 194 هزار و 513 میلیارد ریال اعتبار و تعداد 951 طرح است. کمترین میزان اعتبار نیز برای امور رفاه اجتماعی با 800 میلیارد ریال و تعداد 14 طرح است. امور آموزش و پژوهش پس از امور اقتصادی بیشترین اعتبار عمرانی را از آن خود کرده است. در سال آینده 722 طرح عمرانی با اعتباری بالغ بر 53 هزار و 281 میلیارد ریال برای این بخش پیش‌بینی شده است.
همچنین امور مسکن و عمران شهری و روستایی 46.9 هزار میلیارد ریال اعتبار دریافت خواهد کرد که این رقم برای 232 طرح درنظر گرفته شده است. امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری نیز در لایحه 99 حدود 167 طرح عمرانی با اعتباری بیش از 16.3 هزار میلیارد ریال خواهد داشت. امور قضایی نیز در سال آینده 52 طرح معرفی کرده است که 12.6 هزار میلیارد ریال برای آن اعتبار محاسبه شده است.
ششمین امور سلامت است که 275 طرح عمرانی با اعتباری بالغ بر 12.1 هزار میلیارد ریال پیشنهاد داده است. امور خدمات عمومی نیز با 95 طرح و 9.7 هزار میلیارد ریال، امور دفاعی و امنیتی با 43 طرح و 3.9 هزار میلیارد ریال، محیط زیست با 15 طرح و 2.6 هزار میلیارد ریال و در انتها امور رفاه اجتماعی با 14 طرح و 800 میلیارد ریال در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.