کتابفروشی‌ها در‌گذار به فضای مدرن

پیمان نواب
فعال حوزه کتاب
تصور می‌کنم مهم‌ترین تفاوت کتابفروشی‌های معمول (شاید بتوان با ملاحظه آنها را کتابفروشی‌های سنتی نامید) و کتابفروشی‌های مدرن را می‌توان در نسبت میان جمعیت مراجعه‌کننده و جمعیت استفاده‌کننده آنها جست‌وجو کرد. در کتابفروشی‌های معمول (سنتی) جمعیت استفاده‌کننده در بهترین حالت با جمعیت مراجعه‌کننده برابر یا اندکی بیش از آن است. اگر تمام مراجعه‌کنندگان به این کتابفروشی‌ها، کتابی خریداری کنند، یا در گفت‌و‌گو با کتابفروش یا دیگر حاضران در کتابفروشی بهره‌ای نصیبشان گردد، این نسبت برابر یا اندکی بیش از برابر خواهد شد. اما داستان کتابفروشی‌های مدرن به‌گونه‌ای دیگر است؛ این کتابفروشی‌ها از آنجا که از ابزارهای جدید ارتباطی استفاده می‌کنند، گستره فعالیتشان را از یک مکان حقیقی، وسیعتر کرده و لذا با کسب دو ویژگی مهم که کتابفروشی‌های سنتی از آن محرومند، به کتابفروشی، تعریفی متفاوت بخشیده‌اند:
 1. کتابفروشی‌های مدرن گاه شما را از مراجعه به مکان فیزیکی‌شان بی‌نیاز می‌کنند؛ می‌توانید از آنها در فضای مجازی بهره ببرید بدون اینکه در فضای حقیقی به سراغشان بروید. کتابفروشی‌های سنتی اما پیش شرط بهره‌رسانی‌شان حضور در مکان فیزیکی آنهاست.
 2. به دلیل ذکر شده در قسمت پیشین، ممکن است مراجعان به محل یک کتابفروشی مدرن در یک روز، فلان تعداد باشند اما بهره‌گیرندگان از همان کتابفروشی در همان روز، بسی بیشتر از آن تعداد مراجعان گردند. کتابفروشان سنتی اما به‌دلیل گستره محدود ارتباطی که تنها حاصل حضور در محل است، در بهترین حالت خواهند توانست مراجعان معمول خود یا اندکی بیش از آن تعداد را منتفع گردانند.
حال اجازه دهید با این مقدمه به سراغ یک کتابفروشی برویم و از همین منظر آن را یک کتابفروشی مدرن بنامیم. کتابفروشی آموت، مکان فیزیکی‌اش به بلوار مرزداران تهران منحصر می‌شود اما به‌دلیل استفاده از دو رسانه پرمخاطب اینستاگرام و تلگرام و فعالیت مداوم در این دو فضا اولاً مشتریانی دارد که شاید هیچ‌گاه رنگ بلوار مرزداران را ندیده باشند، در ثانی روزانه نه تنها به تعدادی از مراجعانش که به محل کتابفروشی می‌آیند خدمت می‌رساند بلکه بسیاری از آنان را که به فضاهای مجازی‌اش سر می‌زنند و بسی بیش از مراجعان حضوری‌اش هستند منتفع می‌کند. روزنوشت‌های قابل توجه مدیرش همراه با جمعه‌گویی‌های مثمر ثمر او، ارائه لیست کتاب‌های پرفروش هفته_ماه، معرفی نویسندگان و اهالی اندیشه با عنوان زادروزهای بی‌مرز، ارائه برشی از اشعار، معرفی کتاب‌ها بخصوص تازه‌های بازار و آموت‌نیوش‌هایی که در فضای مجازی به مخاطب ارائه می‌گردند این کتابفروشی را به یک نمونه مدرن در جامعه ما بدل کرده‌اند. در کشور ما که به دلایل مختلف، بسیاری از کتابفروشی‌ها از رمق افتاده‌اند و گرایش‌های مدرن پیش گفته در این صنف کمتر به چشم می‌آیند، آموت به شرط مداومت، می‌تواند الگویی مناسب برای‌ گذار از فضای سنتی به فضای مدرن قلمداد شود. شرط توفیق مضاعف یک کتابفروشی پیشتاز، آن است که کتابفروش نه تنها از وسایل مدرن ارتباطی سود بجوید بلکه در مکان فیزیکی‌اش اولاً، روزآمد باشد و آخرین و مهم‌ترین کارهای منتشر شده را به مخاطبان ارائه دهد. ثانیاً، مطلع باشد و مخاطب بتواند از راهنمایی‌های مدیرش بهره گیرد. ثالثاً، از هوش اجتماعی بالا برخوردار باشد و کلیدهای ارتباطی را در دست داشته و با مراجعان رابطه مطلوب برقرار کند.