ابزارهای صیانت از بازار سرمایه

‌علی اسلامی بیدگلی
کارشناس بازار سرمایه‌
این روزها اصلی‌ترین متغیری که به رشد قابل توجه بورس منجر شده، حجم بالای ورود نقدینگی بویژه از سوی تازه واردها به این بازار است. با توجه به اینکه عرضه در بازار سهام به اندازه ورود نقدینگی و تقاضا نیست، قیمت سهام در نقطه بالاتری قرار می‌گیرد.
به‌صورت طبیعی زمانی که سرمایه‌گذاران تصمیم به خرید یا فروش سهام می‌گیرند، در ابتدا باید به متغیرهای بنیادی توجه کنند، ولی متأسفانه میزان ورود سرمایه به بورس آنقدر زیاد است که توجه به این دسته از متغیرها مغفول مانده است. هم‌اکنون دو متغیر اصلی بر بازار سرمایه تأثیرگذار است. اول متغیرهای بنیادی مانند بهبود نرخ رشد اقتصادی، افزایش یا کاهش نرخ ارز، میزان قدرت خرید مردم و... که به بهبود سودآوری شرکت‌ها منجر می‌شود. متغیر دیگری که این روزها بیشترین تأثیر را در بازار سرمایه دارد، «تقاضا»ست. بالا بودن حجم نقدینگی در کشور و ورود آن به بازار سرمایه بشدت میزان تقاضا را دراین بازار افزایش داده است. این درحالی است که بازار ظرفیت جذب این میزان از تقاضا را ندارد و به همین دلیل شاهد رشد قیمت‌ها هستیم. بنابراین در شرایط فعلی برای بررسی بازار سرمایه باید تنها به متغیر تقاضا توجه کرد. به این معنا که تا زمانی که ورود سرمایه از میزان عرضه بیشتر باشد، بازار به روند صعودی خود ادامه خواهد داد. برای اینکه بتوان به تقاضای بزرگی که در بازار سرمایه برای خرید سهم به وجود آمده است، پاسخ داد، دو ابزار در اختیار نهاد ناظر بازار وجود دارد. یکی آنکه عرضه‌های اولیه افزایش یابد و دیگری منابع ورودی به سمت افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی هدایت شود.
برای افزایش عرضه سهم نیز دو متغیر وجود دارد. بسیاری از شرکت‌های بورسی مشروط به اینکه سهام شناور خود را به 20 درصد برسانند در بورس پذیرش شده‌اند و این درحالی است که بسیاری از این شرکت‌ها این شرط را انجام نداده‌اند. به‌گونه‌ای که بسیاری از شرکت‌ها زیر 10 درصد سهام شناور دارند که مثال روشن آن هلدینگ خلیج فارس است. بدین ترتیب یکی از متغیرها برای افزایش عرضه سهام دراین شرایط افزایش سهام شناور آزاد شرکت‌هاست. متغیر دیگری که دراین بخش تأثیر زیادی دارد، فروش سهام شرکت‌های وابسته به بانک‌ها (مستقیم و غیرمستقیم) در بورس است که هم‌اکنون در دستور بانک مرکزی قرار دارد. پیش از این بانک‌ها به این بهانه که تقاضا برای خرید این سهام در بازار وجود ندارد، آن را اجرا نمی‌کردند، ولی با شرایط فعلی این اقدام باعث افزایش عرضه در بازار می‌شود.
اقدام دیگری که در شرایط فعلی به کمک بازار سرمایه می‌آید، افزایش پایه شاخص است که این اقدام نیز از دو طریق قابل انجام است. یکی عرضه در قالب ابزارهای جدید است و دیگری افزایش سرمایه شرکت‌ها. طبیعی است که افزایش سرمایه به‌دلیل مراحل قانونی کار زمانبر است. درخصوص ورود ابزارهای جدید و افزایش عرضه نیز دولت برای واگذاری سهام باقی مانده خود در برخی از شرکت‌ها در قالب صندوق‌های قابل معامله (ETF) برنامه‌ریزی کرده است. البته این راهکار نیز حداقل به دو تا سه ماه زمان برای عملیاتی شدن کامل نیاز دارد.
دراین شرایط آزادسازی سهام عدالت نیز هم در طرف عرضه و هم تقاضا مؤثر خواهد بود. این آزادسازی از طریق ورود شرکت‌های سهام عدالت استانی به بازار می‌تواند به افزایش پایه شاخص کمک کند و از سوی دیگر به رشد سهام شناور منجر ‌شود. بنابراین سهام عدالت می‌تواند باعث رشد عرضه و تقاضا به موازات هم شود. هم‌اکنون مهم‌ترین موضوع، پایداری بازار است. زمانی که از طریق هدایت نقدینگی به بورس و همچنین آزادسازی سهام عدالت که حدود 50 میلیون نفر را راهی بازار سرمایه می‌کند، همه مردم را درگیر این بازار می‌کنیم، باید از آن حراست کرد که این کار با مهار رشد‌های کاذب و هیجانی ممکن است.
دولت برای صیانت دراین بازار علاوه بر اقدامات بالا باید تقویت برخی از ابزارها را نیز در دستور کار خود قراردهد. درهمین راستا تقویت شبکه کارگزاری‌ها که هم‌اکنون در ارائه خدمات به مشتریان محدودیت دارند و همچنین شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و بازارگردان اهمیت زیادی دارد.
درپایان باید گفت، همواره رشدهای هیجانی و بدون اصلاح بازار زنگ خطری برای فعالان بازار بخصوص کسانی که به تازگی وارد آن شده‌اند، محسوب می‌شود. برهمین اساس کسانی که به‌تازگی وارد بازار شده‌اند یا قصد ورود دارند باید به این نکته توجه کنند که از ورود مستقیم به بازار و خرید سهم خودداری کنند و تا جایی که ممکن است از طریق ابزارهای غیرمستقیم مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری ورود کنند. علاوه براین وارد کردن تمام سرمایه و اندوخته در بازار ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد، این درحالی است که برخی افراد با فروش خودرو یا حتی خانه خود قصد سرمایه‌گذاری در بازار دارند که به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.‌