قتل‌های خانوادگی در ایران

دکتر فربد فدایی
 روانپزشک
قتل فقط به قاتل مرتبط نیست. علاوه بر او، مقتول و شرایط محیط و زمینه‌‌ای که قتل در آن صورت می‌گیرد هم  اهمیت دارند. این امر در مورد همه جرایم پرخاشگرانه صدق می‌کند. برای نمونه طبق پژوهش‌ها رنگ لباس زنان می‌تواند بر احتمال اینکه مورد تعرض قرار بگیرند، بیفزاید.روشن بودن خیابان‌ها به میزان کافی در شب از موانع اقدامات پرخاشگرانه است.
حضور مشهود پلیس در خیابان باعث کاهش پرخاشگری می‌شود. در عین حال مهم‌ترین متغیر در این میان، عامل ارتکاب جنایت و وضعیت جسمی- روانی- اجتماعی اوست. احتمال ارتکاب جرایم پرخاشگرانه توسط مردان جوان 15 تا 25 ساله از هر‌گروه سنی دیگر بیشتر است. افرادی که جثه بزرگ‌تری دارند، بیشتر احتمال دارد مرتکب پرخاشگری شوند. گرما، سرو‌صدا و مواد مخدر احتمال رفتار پرخاشگرانه را می‌افزاید. سابقه ضربه به جمجمه با احتمال رفتارهای پرخاشگرانه بیشتر همراه است. احساس منفی نسبت به جامعه، احساس تبعیض و فقدان سرمشق مناسب اخلاقی، رفتارهای پرخاشگرانه را می‌افزاید.
سنت‌های عشیره‌ای و قبیله‌ای از جمله این عقیده که خون را باید با خون شست سبب تخاصم و رفتارهای مجرمانه می‌شود. دیدگاه‌های فرهنگی که مرد را مالک زن و دختر و خواهر خود قلمداد می‌کند سبب رواج خشونت نسبت به جنس مؤنث می‌شود. در عین‌حال باید در مورد مسائل عاطفی و ارتباط به‌ نوجوانان آموزش مناسب چه در خانه و چه در مدرسه داده شود تا زمینه ارتکاب جرم در مورد آنان کاسته شود. محبت و دوستی بین اعضای خانواده سبب می‌شود که کودک و نوجوان مشکلات خود را با پدر و مادر در میان بگذارد و از ورود به موضوعات چاره‌ناپذیر در امان باشد. دوستی و عشقی که از پدر نسبت به دختر نوجوانش ابراز شود، او را از ابراز علاقه‌های ظاهری و فریبکارانه افراد هوسباز حفظ می‌کند. رسانه‌های هنری از جمله سینما با نمایش راه‌حل‌های سازنده برای مشکلات خانوادگی نقش مفیدی می‌توانند ایفا کنند. برعکس، فیلمی مانند قیصر که در واقع تقدیس پرخاشگری و انتقام‌جویی فردی به عوض پناه‌ بردن به قانون است، نقش زیانباری در ترویج خشونت دارد، که البته این سوای ارزش‌های هنری این فیلم است.
این احساس که قانون می‌تواند سبب محافظت افراد از پرخاشگری شود و قادر به برقراری عدالت و امنیت است، باعث می‌شود که افراد به‌صورت شخصی درصدد تنبیه قانون شکنان و مجازات آنان برنیایند. به‌همین دلیل است که قضات باید در زمره با سوادترین، با تجربه‌ترین، سلیم‌النفس‌ترین و مقاوم‌ترین افراد جامعه در برابر فشار و توصیه‌های بیرونی باشند و وجود آنان به افراد جامعه آرامش و اطمینان دهد. در این مورد حکایتی‌ است تحت عنوان «دربرلین قاضی هست». فردریک کبیر امپراطور پروس (که اکنون بخشی از آلمان است) برای گسترش کاخ خود در برلین نیاز به الحاق کلبه کوچکی متعلق به یک پیشه‌ور را داشت. کارگزاران او ابتدا با پیشنهاد پول و سپس چون با مخالفت پیشه‌ور روبه‌رو شدند با تهدید سعی کردند او را وادار به فروش کلبه خود کنند. پیشه‌ور با خونسردی مخالفت کرد. چون از او پرسیدند مگر از امپراطور نمی‌ترسی که با خواست او مخالفت می‌کنی؟ پاسخ داد: «نمی‌ترسم چون در برلین قاضی هست!»