دهیاران تمام وقت با بیمه نیمه‌وقت

گروه ایران زمین - دهیاران را نمایندگان دولت در روستاها تعریف می‌کنند. «عبدالرضا رحمانی فضلی»، وزیر کشور آنها را بازوان اجرایی شوراهای اسلامی می‌داند. آنها 37 هزار و یکصد دهیار هستند که امنیت شغلی ندارند. بسیاری از دهیاران قراردادی هستند. پرداخت حقوق آنها ساعتی محاسبه می‌شود. بسیاری از آنها بیمه ندارند و بیمه برخی از آنها هم به صورت «نیمه وقت» پرداخت می‌شود. «سعیدرضا جندقیان» معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری و دهیاری‌های کشور هم آب پاکی را روی دست آنها می‌ریزد و می‌گوید: «استخدام این تعداد از دهیاران در بدنه دولت وجود ندارد و مجلس نیز چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد.» چند دهیار در گفت‌و‌گو با «ایران» به مناسبت روز ملی «دهیار» و از زبان همه دهیاران عنوان می‌کنند که چشم به لایحه استخدام دهیاران دارند اما رفت و برگشت این لایحه بین کمیسیون‌های مجلس و دولت به نتیجه‌ای که بتواند مشکلات معیشتی آنها را حل کند منجر نشده است. با تصویب این لایحه قرار است وضعیت استخدامی و اجرایی دهیاری‌ها، دستورالعمل حقوق و مزایای آنها، تبدیل وضعیت بیمه نیمه وقت به تمام وقت دهیاران و محاسبه سابقه دهیاران به‌عنوان سابقه کاری حل شود.
«پیمان فیروز رنجبر»، دهیار روستای هزار نفری نوکند، نظرآباد در استان البرز دانشجوی ارشد مدیریت مالی است. روستایی که او دهیاری‌اش را برعهده دارد تازه تأسیس است. رنجبر می‌گوید: «سرانه ورزشی روستای ما کم است. جوانان روستا برای ورزش کردن جایی ندارند. از سوی دیگر برخی از معابر روستا فاقد آسفالت است و به‌دلیل گران شدن آسفالت و بودجه کم روستا خودمان هم نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم. البته بنیاد مسکن یکسری از معابر را آسفالت کرده اما به‌طور کامل انجام نشده است.» دهیاران نه تنها با مشکلات معیشتی خود دست و پنجه نرم می‌کند بسیاری از آنها هم بودجه کافی برای حل مشکلات روستا را ندارند.
این دهیار جوان بودجه امسال روستایش را با جمعیت هزار نفر، حدود 700 میلیون تومان عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: این مبلغ با توجه به جمعیت روستا و تازه تأسیس بودن آن، بودجه کمی است.
فیروز رنجبر کم بودن مساحت بافت روستا را از دیگر مشکلات روستایش می‌داند و می‌افزاید: «کم بودن مساحت روستا باعث افزایش ساخت و سازهای غیرمجاز شده که متأسفانه این اقدام نیز از سوی بومیان انجام می‌شود. البته بنیاد مسکن هم در این مورد دخیل است، چون پروسه رسیدگی به پرونده‌های ساخت و‌سازی که روستاییان برای گرفتن مجوز به بنیاد می‌برند، به قدری طولانی می‌شود که مردم از ادامه کار منصرف می‌شوند و به ساخت و سازهای غیرمجاز در خارج از بافت روستا روی می‌آورند.»

امنیت شغلی نداریم
«فاطمه عبداللهی» هم از جمله بانوان جوانی است که سکاندار روستای «کوهچر» از توابع بخش مرکزی شهرستان جم استان بوشهر است. کوهچر میان کوه جم محصور است. روستایی پلکانی که معماری‌اش آن را در فهرست روستاهای هدف گردشگری قرار داده است. به‌گفته این دهیار 30ساله؛ کوهچر، 200 نفر جمعیت دارد و جزو نخستین روستاهای جم محسوب می‌شود. طبق آمار خانه بهداشت، کوهچر اوایل سال 80، 780 نفر جمعیت داشته اما کمبود امکانات از جمله راه دسترسی روستا به مرکز شهر و کوهستانی بودن آن به مهاجرت بخش بزرگی از جمعیت آن منجر شد. حضور دهیاران یکی از راه‌های جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرهاست. البته این موضوع زمانی تحقق می‌یابد که بودجه لازم در اختیار آنها قرار بگیرد.
عبداللهی با بیان اینکه با کمترین بارندگی تردد در راه‌های روستا با مشکلاتی همراه می‌شود، تصریح می‌کند: راه‌های روستایی کم عرض هستند و نیاز است که عریض‌تر شوند تا هنگام بارندگی در فصول پاییز و زمستان مشکل تردد برای اهالی پیش نیاید. گاهی اوقات در زمان بارندگی راه‌های روستا از بین می‌رود اهالی مجبور هستند از چارپایان برای تردد استفاده کنند. فاصله کوهچر با مرکز شهرستان 27 کیلومتر است. البته با وجود این مشکلات، عبداللهی اعتقاد دارد رهگذر قرار گرفتن کوهچر در فهرست روستاهای هدف گردشگری بودجه خوبی به روستا می‌رسد.
او می‌گوید:«البته گاهی اوقات با محدودیت‌هایی روبه‌رو می‌شویم، اما خیلی چشمگیر و مشکل ساز نیست. مثلاً سال گذشته بودجه واریزی روستا حدود 200 میلیون تومان بود که به نسبت چند سال قبل خیلی کم بود. امسال هم هنوز بودجه نگرفتیم.» او کمبود بودجه برای روستاها را همیشگی می‌داند و می‌گوید: «باید با این وضعیت کنار بیاییم.»
عبداللهی کارشناس حقوق هم هست. دامداری و کشاورزی را شغل اصلی کوهچری‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: چند سالی که خشکسالی آمده، خانوارهایی که دامدار هستند برای خوراک دام‌هایشان زمستان‌ها از روستا کوچ می‌کنند و به مکانی که 10 کیلومتر با روستا فاصله دارد، می‌روند.
عبداللهی نداشتن امنیت شغلی را از مشکلات اصلی دهیاران می‌داند و در ادامه می‌افزاید: «این مسأله در مجلس هم مطرح شده اما هنوز به نتیجه نرسیده است.»
وی نبود فضای ورزشی برای جوانان روستا و همچنین اشتغال بانوان روستا را از دیگر مشکلات کوهچری‌ها بیان می‌کند و یادآور می‌شود: تعدادی از خانم‌های روستا سرپرست خانوار هستند و منبع درآمدی هم ندارند. از سوی دیگر به‌دلیل اینکه دسترسی به شهر مشکل است و امکان تردد وجود ندارد، بنابراین اگر شرایطی فراهم شود که برای اشتغال بانوان روستا هم کارگاه‌هایی مانند بافندگی و... راه‌اندازی شود، دغدغه این بانوان هم کمتر خواهد شد.

تفاوت بودجه دهیاری‌ها در استان‌های کشاورزی با صنعتی
«مجید آذربختی»، مدیرکل امور روستاها و شوراهای استانداری لرستان در گفت‌و‌گو با «ایران»، دهیار را جدیدترین تعریف مدیریت روستایی ایران می‌داند و اعتقاد دارد که باید آن را در رده شهردار در نظر گرفت.
دهیاران با انتخاب شورای روستایی به مدت چهارسال انتخاب می‌شوند. او می‌گوید: «بر اساس قانون، دهیار نماینده دولت در روستاست. اگر توانمندی فردی داشته باشد می‌تواند در سرعت طرح‌های عمرانی روستا و توسعه آن تأثیرگذار باشد.» هرچند دهیاران در بسیاری از روستاها با مشکل بودجه‌ای برای اجرای طرح‌ها رو به رو هستند اما به گفته آذربختی مشکلات دهیاران در استان‌هایی است که بودجه دهیاری‌ها بر اساس ارزش افزوده هر استان تعیین و تخصیص می‌یابد.
او می‌گوید: «لرستان یک استان با اقتصاد غالباً کشاورزی است و شاید تنها بواسطه پتروشیمی لرستان است که تا اندازه‌ای سهمی از ارزش افزوده می‌برد. همین مسأله باعث می‌شود تا بودجه اختصاص داده شده به دهیار یک روستا در لرستان با یک روستا در استان صنعتی متفاوت باشد.» او این تفاوت بودجه را عادلانه نمی‌داند. این مسأله به اعتراض دهیاران استان‌هایی که اقتصادی کشاورزی دارند منجر شده است. اما به گفته آذربختی، قانونگذار اعتقاد دارد روستایی که در کنار یک پالایشگاه و در استان صنعتی قرار گرفته متحمل آلودگی می‌شود. بنابراین بودجه بیشتری به آن روستا اختصاص می‌یابد.
او می‌گوید: «نمی‌توان این مسأله را رد کرد اما پیشنهاد ما این است که ارزش افزوده‌ها در سازمان امور مالیاتی تجمیع و بر اساس برخورداری استان‌ها تقسیم شود.» او به سطح سواد دهیاران استان لرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: «در سال‌های اخیر سطح سواد دهیاران بسیار بالا رفته به گونه‌ای که هم‌اکنون در لرستان
33.2 درصد دهیاران‌ دارای تحصیلات لیسانس و فوق لیسانس هستند.»
پرداخت حقوق ساعتی، انگیزه دهیاران را کم می‌کند
«بهروز صادقی» دهیار روستای «کوییک» کرمانشاه است. زلزله سال 96 سرپل ذهاب 242 واحد از 245 واحد مسکونی کوییک را فروریخت و بیشتر مردمش را دچار افسردگی کرد. به‌گفته صادقی با گذشت سه سال تقریباً تمام واحدهای روستایی نوسازی شده‌اند و زندگی به این روستا بازگشته است. اما وی گلایه‌هایی هم دارد. او می‌افزاید: از سال 96 و دقیقاً پس از زلزله که همه چیز روستا را ویران کرد، تنها 90 میلیون تومان بودجه به روستا داده‌اند که در مقابل حجم وارده به زیرساخت‌های روستایی در حد صفر است.
صادقی که لیسانس مدیریت بازرگانی دارد، بزرگ‌ترین مشکل دهیاران روستا‌های با جمعیت زیر 2500 خانوار را پرداخت ساعتی حقوق به دهیاران می‌داند و تصریح می‌کند: دهیاری که تنها برایش دو ساعت کارکرد روزانه رد می‌شود و بیمه‌ای هم ندارد، چگونه می‌تواند انگیزه لازم برای کار در روستا با آن همه مشکلات ریز و درشت داشته باشد.

انتخاب دهیار با رابطه نه ضابطه!
«سجاد احمدی‌زاده»، دهیار روستای شیخ محله صومعه سرا در گیلان کارشناسی ارشد دارد و در دانشگاه آزاد گیلان تدریس می‌کند. او در گفت‌و‌گو با «ایران» بزرگ‌ترین چالش پیش روی دهیاران را بحث امنیت شغلی و بیمه‌ای می‌داند. او انتخاب برخی از دهیاران از سوی شورای روستایی را سلیقه‌ای می‌داند و می‌گوید: «اعضای جدید شورا ترجیح می‌دهند دهیار از فامیل یا دوستان خودشان باشند.» او برای انتخاب دهیاران چشم به لایحه حمایت از دهیاران دارد اما می‌گوید: «این لایحه درمجلس همچنان بلاتکلیف است. بدین ترتیب یک دهیار که ممکن است حتی 16 سال بسیار خوب کار کرده باشد به یکباره کنار گذاشته می‌شود.
احمدی‌زاده همچنین از بودجه اندک اختصاص یافته به روستاها گلایه و تأکید می‌کند: در حال حاضر در کنار اعتبارات اندک، تنها منبع درآمد روستاها عوارض بهسازی و صدور پروانه است. دهیار روستای شیخ محله خاطرنشان می‌کند: متأسفانه در حالی که در مواقع سختی‌ها و حوادث غیرمترقبه این دهیاران هستند که سپر بلا هستند اما متأسفانه مسئولان به حرفشان بهایی نمی‌دهند.