برگزاری کنگره فردوسی

کنگره فردوسی به مناسبت هزارمین سال میلاد این شاعر پر آوازه ایرانی، به مدت 5 روز از دوازدهم تا شانزدهم مهر ماه در ایران و همزمان برنامه‌هایی با محوریت فردوسی دربرلین، پاریس، مسکو، لندن و رم برگزار شد. بیش از 40 دانشمند و شرق شناس از سراسر دنیا و استادانی از نقاط مختلف کشور در این برنامه که نخستین کنگره ادبی ایران بود و در تالار دارالفنون و باغ نگارستان برپا بود، حضور داشتند. ولادیمیر مینورسکی، هنری ماسه، یان ریپکا، ادوارد دنیسن راس از جمله شرق شناسانی بودند که به این برنامه دعوت شدند و جلال همایی، احمد بهمنیار، احمد کسروی، بدیع‌الزمان فروزانفر، مشیرالدوله پیرنیا، محمدتقی بهار نیز از جمله بزرگان ایرانی حاضر در کنگره بودند. ریاست کنگره فردوسی به عهده محمدعلی فروغی نخست‌وزیر وقت بود.
کنگره فردوسی که محمدمحیط طباطبایی، پژوهشگر ادبی عنوان «هزاره» را برای آن انتخاب کرد، زمینه ساز انجام تحقیقات شاهنامه‌شناسی در ایران و نقاط دیگر دنیا شد. در حاشیه این کنگره اتفاقات ماندگار دیگری هم افتاد. در سراسر ایران مراکز بسیاری به‌نام فردوسی نامگذاری شد. در تهران هم خیابان علاالدوله که از میدان توپخانه آغاز و به سمت شمال تهران می‌رفت و سفارت انگلیس، آلمان و ترکیه در آن قرار داشت به‌نام خیابان فردوسی نامگذاری شد.
از مهم‌ترین برنامه‌های حاشیه کنگره، افتتاح ساختمان جدید مقبره فردوسی بود. بعد از پایان کنگره در دارالفنون میهمانان راهی توس شدند تا از این بنا که توسط انجمن مفاخر ایران احداث شده بود رونمایی کنند. تیمورتاش در زمان نمایندگی خود در مجلس طرحی برای ساخت آرامگاه فردوسی ارائه کرد، که با استقبال نمایندگان از جمله محمدتقی بهار روبه‌رو شد. ساخت بنا در سال 1305 آغاز شد و مجلس در سال 1309 قانونی تصویب کرد که بر اساس آن اجازه پرداخت مبلغ ده هزار تومان ازصرفه‌جویی بودجه مجلس برای تکمیل ساختمان‌مقبره حکیم فردوسی صادر می‌شد. در مراحل پایانی ساخت بنا به پیشنهاد فروغی بلیت‌های بخت آزمایی با نام «لاتاری فردوسی» به فروش رسید تا از این طریق مردم عادی هم در ساخت بنا سهیم شوند. ساختمان مقبره را هوشنگ سیحون بر اساس طرحی از کریم طاهرزاده بهزاد طراحی کرد. مجموعه آرامگاه فردوسی میزبان شاعر بزرگ دیگری هم شده، در همسایگی بنای مکعبی و مرمرینی که بر مزار حکیم توس ساخته شده، مزار مهدی اخوان ثالث قرار دارد.