در بازگشایی مدرسه‌ها شتاب نکنیم

مهدی بهلولی
آموزگار و کنشگر صنفی
بیماری سراسری  کووید 19، مدرسه‌ها را به تعطیلی کشاند و به بحث‌هـــــــای آموزشی بسیار، از جمله اهمیت آموزش برخط[آنلاین] دامن زد. برخی‌، این رخداد را فرصتی برای بازاندیشی ریشه ای در آموزش مدرسه‌ای دانسته‌اند. یانگ ژائو، استاد دانشگاه ایالت کانزاس امریکا و نویسنده کتاب‌ها و مقاله‌های  آموزشی  یکی از همین افراد است. او در یکی از مقالاتش می‌نویسد، وقتتش رسیده که دل از بهسازی آموزش مدرسه‌ای بکنیم و به آموزش و پرورش بیندیشیم.  یانگ ژائو می‌گوید که برنامه درسی کنونی مدرسه‌ها،  آموزش برخط نیست و باید از بنیاد دگرگون شود و اینکه آموزش برخط نباید در خدمت آموزش برنامه درسی سنتی(کنونی) مدرسه‌ها قرار گیرد. وانگهی به آموزش کنونی، نقدهای جدی وارد است که تعطیل شدن ناگزیر آن، می‌تواند فرصتی برای «بازانگاری»[Reimaging]آموزش و پرورش باشد و نباید این زمان را صرف این کنیم که چگونه برنامه درسی سنتی را به روش برخط آموزش دهیم. ژائو از آموزش چند رشته‌ای، میان رشته‌ای و بر اساس توانمندی‌های دانش آموز دفاع می‌کند و تعطیلی مدرسه‌ها به خاطر کووید 19 را فرصتی برای نزدیک شدن به این آموزش یا دست‌کم اندیشیدن به آن می‌داند و البته متأسف است که هم اکنون در سراسر جهان مسئولان آموزشی، به جای اینکه به دگرگونی بنیادین آموزش مدرسه‌ای بیندیشند در اندیشه این هستند که چگونه همین آموزش مدرسه‌ای کنونی را از راه دور و به کمک اینترنت عملی سازند. فعلاً از این نگاه و نقد رادیکال می‌گذریم و به سراغ بحث و پرسش فراگیر این روزها در گستره آموزش می‌رویم که آیا مدرسه‌ها با وجود کووید 19 باید بازگشایی شوند یا نه؟ به نظر می‌رسد که این پرسش،یک پاسخ قاطع و سرراست نداشته باشد. چند روز پیش،یعنی در هشتم تیرماه ،مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، متنی را منتشر کرد که نکته‌های مهم گزارش «چارچوب بازگشایی مدارس» سازمان یونسکو را دربرداشت. در این گزارش و درباره بازگشایی مدرسه‌ها چنین آمده بود : «تصمیم برای بازگشایی، مستلزم آن است که کشورها، سریعاً اطلاعات حیاتی راجع به نحوه مقابله مدارس، معلمان، دانش آموزان و اجتماعات با تعطیلی مدارس و کووید 19 را جمع‌آوری کنند. نظرسنجی‌ها دارای پاسخ سریع از مقامات مدرسه‌ای و محلی، معلمان، مدارس و والدین می‌توانند به ارائه این اطلاعات کمک کنند. تصمیم گیرندگان سپس باید ببینند یادگیری و رفاه را چگونه می‌توان در هر منطقه، تأمین کرد. همچنین باید منافع آموزشِ کلاس محور را در برابر یادگیری از راه دور در نسبت با عوامل خطر مربوط به بازگشایی مدارس در نظر گرفت و توجه داشت که شواهد غیرمتقنی درباره خطر ابتلا به کرونا هنگام شرکت در کلاس وجود دارد.»  در جای دیگر می‌خوانیم: «تجزیه و تحلیل هزینه - فرصت‌های مختص هر منطقه، اولویت گذاری بازگشایی مدارس(یا بخش‌هایی از مدارس) را امکانپذیر می‌کند. اولویت گذاری اقدامات کاهش خطر در مدارس و جوامع و اولویت‌گذاری مناطقی که برای یادگیری از راه دور باید بر آنها تمرکز کرد.» البته در جای دیگر و در دفاع از مدرسه و ضرورت وجود و باز بودن آن آمده است: «...تعطیلی طولانی مدت، خدمات ضروری مدارس مانند امنیت بخشی، تغذیه در مدرسه، بهداشت روانی و حمایت‌های مشاوره‌ای و روانشناسی را مختل می‌کند.» در پایان متن، در سه بخش «قبل از بازگشایی»، «بخشی از فرآیند بازگشایی» و «بعد از بازگشایی» یکسری راهنمایی برای بازگشایی و کارهایی که باید انجام گیرد نیز آمده است. در ایران و در خردادماه، بسیاری از مدرسه‌ها برای رفع اشکال باز شدند. البته  نظرسنجی‌های غیررسمی فضای مجازی نشان می‌دهد کمتر مدیر و آموزگاری با این کار موافق بود. در طول یک ماهی هم که مدرسه‌ها برای رفع اشکال باز بودند  خیلی از مدرسه‌ها، بویژه مدرسه‌های دولتی عمدتاً به دلیل کمبود بودجه، نتوانستند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. هم اکنون نیز با اوج گرفتن دوباره ویروس کرونا در برخی  استان‌های کشور روبه‌رو هستیم به گونه‌ای که حتی در برخی روزها، شمار بیماران و جانباختگان، از روزهای اوج دوره نخست بیماری بیشتر شده است. نکته مهم تأکیدی است که یونسکو بر برخی کارکردهای مدرسه دارد؛ مثلاً تغذیه در مدرسه یا حمایت‌های مشاوره‌ای و روانشناسی که می‌دانیم در درصد بالایی از مدرسه‌های ما، به هیچ وجه  خبری از اینها نیست.  حال بازگردیم به بحث یانگ ژائو و فرصتی که کرونا برای بازنگاری آموزش و پرورش فراهم کرده است. آموزش برخط، از آموزش کلاسی، غیررسمی‌تر است و فضایی آزادتر به دانش آموز و آموزگار می‌دهد تا به دور از تأکیدها و حساسیت‌های سیاسی و فرهنگ رسمی آموزش، کار را پیش برند. می‌توان به آموزگاران اعتماد بیشتری کرد و اجازه داد تا با دیدگاه و نظر خودشان و با هماهنگی و هم‌اندیشی دانش آموزان، از این فرصت بهره بگیرند و به آموزش برخط بپردازند. در نهایت می‌توان از یک آموزش ترکیبی کمک گرفت.هر چه باشد حفظ جان و سلامت دانش آموز، آموزگار و مردم باید در اولویت باشد و نباید فراموش کرد که شتاب ورزیدن در بازگشایی مدرسه‌ها بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی اگر مسئولیت قانونی نداشته باشد، بی گمان مسئولیت اخلاقی دارد.