فضای مجازی جذاب ترین سرگرمی نوجوانان

زهرا علی اکبری
کارشناس آموزشی
شیوع کرونا معادلات و توازن‌های بسیاری را در جوامع برهم زده و به سبب آن چاره اندیشی‌های بومی، ملی و گاهی بین‌المللی را فراخوانده است. از تغییر و تحولات در حوزه ‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که گذر کنیم حوزه آموزش بخش مهمی از تأثیر پذیری‌ها را در دوران شیوع کرونا داشته است.در وهله نخست شاید تعطیلی مراکز آموزشی به دغدغه‌ای نامیزان برای متولیان تعلیم و تربیت و خانواده‌ها تبدیل شده بود اما با گذر کوتاهی از زمان نه تنها اشکال دیگری از آموزش و یادگیری را به نظام‌های آموزشی عرضه کرد بلکه ظرفیت‌های مطلوبی از فضای مجازی را نیز شناساند.در حال حاضر در اکثر کشورها سال تحصیلی به اتمام رسیده یا روزهای پایانی خود را سپری می‌کند و بزودی بخشی از تعطیلات تقویم آموزشی و به نوعی اوقات فراغت دانش‌آموزان آغاز می‌شود. بدون شک از نگاه دانش‌آموزان تعطیلات، زمانی مختص خانواده و برای استراحت، آرامش، بازآوری آموخته‌ها وشادی و نشاط است. اما باید مدنظر داشت که با توجه به آموزش‌های انجام گرفته در سال تحصیلی جاری نباید یادگیری در دوران تعطیلات مدرسه متوقف شود. والدین می‌توانند در این دوران علاقه به یادگیری و ارزش آن را در فرزندان خود تقویت کنند. البته محدودیت‌هایی که نظام سلامت برای پیشگیری از شیوع کرونا در جامعه در نظر گرفته، موجب شده است تا اوقات فراغت دانش‌آموزان در تابستان امسال رنگ و بوی دیگری داشته باشد.
در چند سال اخیر فضای مجازی و جست و جو در آن به جذاب‌ترین سرگرمی نوجوانان و جوانان در ایام تعطیلات و فراغت تبدیل شده است و فرصت‌ها و آسیب‌های آن به حدی در هم تنیده شده که تمیز و تشخیص خوبی‌ها و بدی‌ها قدری مشکل شده است. بر کسی پوشیده نیست که شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، تلگرام، فیس‌بوک و... در بین دانش‌آموزان از محبوبیت زیادی برخوردارند، بنابراین گردانندگان آموزشی و فرهنگی کشور می‌توانند از این ظرفیت بخوبی بهره بگیرند. درست است که فضای نامناسب اخلاقی در این شبکه‌ها به ارزش‌های فرهنگی و باورهای تربیتی دانش‌آموزان آسیب می‌رساند اما واقعیت این است که تغییر رفتاری و کرداری نسل جوان مقابله صرف با آنان و علاقه‌مندی هایشان را بی‌فایده و بی‌ثمر می‌کند. در حال حاضر مرزهای فیزیکی با وجود بستر اینترنت و جذابیت‌های موجود در آن از بین رفته است و هوشمندی نسل جوان دربهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات راه هر گونه سرکوب و عدم دسترسی را می‌بندد. لذا ضروری است به‌جای سرکوب علاقه مندی‌ها و مخالفت با اصلی که در زندگی روزمره آنان جریان دارد به فکر استفاده هدفمند از این ظرفیت باشیم. در کنار فضای مجازی که بی‌گمان اصلی‌ترین زمان فراغت دانش‌آموزان را پوشش می‌دهد و با در نظر گرفتن شرایط کرونا و مسائل اقتصادی خانواده‌ها می‌توان برنامه‌ریزی‌های دیگری برای دوران تعطیلات دانش‌آموزان داشت. پیشنهاد می‌شود والدین یادگیری یک مهارت جدید یا ارتقای یک مهارت قدیمی را برای فرزندان خود در تابستان امسال در نظر بگیرند. کتاب خوانی یکی از حلقه‌های مفقوده اوقات فراغت دانش‌آموزان است و ناخرسندانه کمتر دیده می‌شود که دانش‌آموزان با تمایل و نشاط به مطالعه در دوران تعطیلات بپردازند در حالی که کتاب خوانی چندین مهارت را همزمان در آنان می‌پروراند و با جهانی از ناشناخته‌ها آنان را آشنا می‌سازد. خواندن یکی از بهترین اشکال یادگیری برای همه بچه‌ها است چرا که مهارت‌های گفتاری را توسعه می‌دهد، سواد نوشتاری و خواندنی را بهبود می‌بخشد و تخیل را بخوبی بر می‌انگیزاند.خواندن همچنین می‌تواند به آرامش و کاهش استرس و اضطراب، افزایش همدلی و همچنین تقویت عادت‌های خوب در خوابیدن نوجوانان کمک کند.والدین یا نظام آموزشی کشور می‌توانند در همین فضای مجازی دانش‌آموزان را به سمت بهره‌گیری از ظرفیت‌های کتاب خوانی دیجیتالی سوق دهند.آموزش و پرورش باید در فضای شبکه آموزش دانش‌آموزی خود (شاد) کتاب‌هایی با میزان علاقه‌مندی بالا را برای دانش‌آموزان به اشتراک بگذارد و برای ترغیب آنها به خوانش کتاب‌ها و ممارست در تداوم مطالعه، تشویق‌ها وترغیب‌هایی در نظر بگیرد.
با انجام کارهای دستی و هنری مانند اوریگامی و دیگر فعالیت‌های مهارتی و دست ورز می‌توان خلاقیت، تفکر و تخیل، اعتماد به نفس، افزایش دقت، هماهنگی حواس، همکاری مشارکتی، قدرت پویایی و استدلال را در دانش‌آموزان پرورش و افزایش داد. والدین و نظام آموزشی می‌توانند در این ایام با بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی و رسانه ملی تهیه و طراحی کاردستی‌های رنگارنگ و متنوع را برنامه‌ریزی کنند. هدف در اینجا آموختن، تقویت توانایی و شکوفایی استعدادهای گوناگون و کمک به تربیت اجتماعی دانش‌آموز است. اوقات فراغت را می‌توان با هنرهای نمایشی برای دانش‌آموزان برنامه‌ریزی کرد؛ به‌عنوان مثال با آنان فیلم ببینید و درباره آن گفت‌و‌گو کنید و نقد صحیح و منصفانه را به آنان یاد دهید. از اوبخواهید نظر خود را برای فیلم بنویسد یا از موضوع فیلم نقاشی تهیه کند. والدین می‌توانند در این دوران به‌همراه فرزندان خود با رعایت مسائل بهداشتی به موزه‌ بروند. دانش‌آموزان در این سن و سال عاشق کسب تجربه تعاملی، لمسی و سه بعدی یادگیری در موزه‌ها می‌باشند. موزه‌ها محیطی غنی و آموزشی به‌همراه فرصتی پویا برای کسب تجربه و کشف چیزهای جدید در زمینه‌های مختلف علمی، تاریخی، سیاسی و... هستند. پژوهش‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که بازدید و گردش در موزه علاوه بر ایجاد پیوند خانوادگی، موجب برانگیختن و پاسخگویی به حس کنجکاوی دانش‌آموزان در شناخت‌های علمی وتاریخی و هنری، ایجاد فرصت تعامل و یادگیری، توانمند‌سازی تفکر، افزایش سطح تحمل اجتماعی، همدلی تاریخی، ارتقای ساحت هنری و زیباشناختی و... می‌شود. والدین باید بتوانند با ترغیب فرزندان خود به سؤال از چگونگی و چرایی امور دنیوی، علاقه به یادگیری و عطش دانش را در آنان پرورش دهند. مطالعه‌ای در مورد یادگیری کودکان - با عنوان مطالعه سوپرمارکت – انجام شده و در دسترس صاحبنظران آموزشی قرار گرفته که شامل نشانه‌هایی از جهان اطراف ما با طرح سؤالات است.سؤالاتی از قبیل اینکه؛ شیر از کجا آمده است؟ چه چیز دیگری از گاو حاصل می‌شود، چه نوع درختی خیابان را زیبا می‌کند، مواد غذایی موجود در آشپزخانه در کجا رشد می‌کنند و تهیه می‌شوند؟ چگونه فناوری در خانه توسعه می‌یابد؟... طرح این سؤالات و پاسخگویی به آن برای تشویق گفت‌و‌گو و برانگیختن کنجکاوی و پرس و جو از کودکان طراحی شده‌اند. نتایج حاکی از مطالعه سوپرمارکت افزایش یک سوم مکالمات بین والدین و فرزندان را نشان داد و اینکه فرصت‌های بی‌شماری برای یادگیری در اطراف دانش‌آموزان وجود دارد. در ضمن برای از بین بردن حواس پرتی‌های فرزندان باید استراتژی‌های خلاقانه‌ای تدوین کرد تا فرصت کافی برای تفکر آرام برای آنان فراهم آید.
والدین باید با فرزندان خود درباره وقایع جاری گفت‌و‌گو کنند. گفت‌و‌گو، همان‌طور که در مطالعه سوپر مارکت‌ها مشهود است، فرصتی قدرتمند و غالباً فراموش شده برای آموزش و یادگیری است.رویدادهای مربوطه را از طریق رسانه‌ها پیگیری و با فرزندان خود صحبت کنید.البته، بحث‌های شما باید متناسب با سن آنان باشد. در این میان متوجه خواهید شد که مباحث مناسب و ارزشمندی برای گفت‌و‌گو با کودکان خردسال و نوجوانان وجود دارد. با تشویق فرزندان‌تان به آگاهی از مسائل علمی، سیاسی و اقتصادی در جهان، قدرت تجزیه و تحلیل و تعامل با محیط زندگی، در نظر گرفتن وقایع از زوایای مختلف، مهارت تفکر انتقادی، حل مسأله، مسئولیت‌پذیری و همدلی را در آنان ارتقا دهید و چه کسی می‌داند، ممکن است شما نیز چیزی از آنها بیاموزید! پیاده روی، رفتن به پارک، انجام فعالیت‌های ورزشی و جسمانی با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و نکات بهداشتی از جمله مواردی است که باید برای اوقات فراغت دانش‌آموزان در نظر گرفته شود چرا که سن رشد جسمانی و تناسب اندام آنان است و باید به فعالیت‌های حرکتی آنان توجه شود.