افتتاح از پل اهواز تا پل ورسک

فرزانه قبادی/ دهه دوم قرن 14 را باید سال های ساخت پروژه های عمرانی جدید در کشور و افتتاح پل ها، جاده ها، تونل و... دانست.

ë پل ورسک
آبان 1313 نخستین اقدامات برای ساخت پل آغاز شد و روز 16 اردیبهشت 1315 شاه به سوادکوه آمد تا این پل را که بخش مهمی از راه‌آهن شمال بود، افتتاح کند. حدود 2 میلیون و 600 هزار ریال برای ساخت این پل هزینه شد. پلی که تاریخش با افسانه‌ها پیوند عمیقی دارد. افسانه‌هایی که از زبان مردم ورسک نقل شده و دهان به دهان گشته و تبدیل به واقعیتی پذیرفتنی شده است، اما اثری از این نقل‌ها در اسناد تاریخی وجود ندارد. هیچ تصویر و روایت مستندی در مورد اینکه مهندس سازنده پل و خانواده او هنگام عبور نخستین قطار زیر پل ایستادند وجود ندارد، اما این ماجرا آنقدر جاذبه دارد که قاطعیت را به صدای راوی بنشاند، بعضی اهالی ورسک حتی تأکید می‌کنند که خود این لحظه را از نزدیک دیده‌اند. بعضی هم به جای چرچیل، به‌دلیل نقشی که این پل در جنگ جهانی دوم داشت، به ورسک لقب «پل پیروزی» داده‌اند. محمد سجادی که در سال‌های 1317 تا 1320 وزیر طرق و شوارع ایران بود، درباره جنگ جهانی دوم و ورسک می‌گوید: «با شنیدن اخبار وحشتناک از جبهه‌های جنگ شوروی، دستور مین‌گذاری پل ورسک و دیگر پل های مهم راه‌آهن به‌صورت محرمانه صادر شد. لیکن پس از اشغال ایران توسط متفقین، دستور رسمی برای انفجار پل‌ها صادر نشد» ورسک ماند تا پلی باشد در مسیر شمال به جنوب ایران که در دوران جنگ جهانی روزانه 75 قطار از آن عبور می‌کرد و محموله‌های نظامی را در مرزهای شمالی و جنوبی ایران جا به جا می‌کرد.ورسک به لحاظ بصری هم آنقدر زیبا بود که بخواهد نمادی مناسب برای راه‌آهن سراسری ایران محسوب شود. تصویر ورسک علاوه بر اسکناس‌های دوره پهلوی دوم، بر جلد کتاب خاطرات «یورگن ساکسیلد» مدیرعامل شرکت کامپساکس مجری اصلی پروژه ساخت راه‌آهن سراسری ایران، هم قرار گرفت.
30 بهمن1315 بخش دیگری از پروژه راه‌آهن هم تکمیل شد. راه‌آهن شمال به تهران رسید و شاه با حضور در ایستگاه تهران و محکم کردن نمادین آخرین پیچ ریل، مجوز عبور نخستین قطار این مسیر را صادر کرد.

ëپل سفید اهواز
اهواز را بعضی، شهر پل‌ها می‌دانند. امروز 10 پل در این شهر روی رودخانه کارون که از میان شهر می‌گذرد، ساخته شده و دو بخش شهر را به هم متصل می‌کند. نخستین پل معاصر اهواز را سال 1308 درست در محل پل باستانی شادووان «پل سیاه» ساختند تا خط راه‌آهن جنوب را به تهران متصل کنند. قرارداد احداث «پل کابلی» یا «پل سفید» هم سال 1313 بین وزارت طرق و شوارع ایران و شرکت سوئدی سونسکانترپر پولاکت منعقد شد و آبان ماه 1315 نخستین پل معلق ایران، دو بخش قدیمی و جدید شهر را به هم متصل کرد. پلی که به‌دلیل مشخصات ظاهری خیلی زود تبدیل به نماد شهر اهواز شد.در کنار پروژه‌های عمرانی در حال اجرای ایران در سال 1315، سد انحرافی «شاوور» که روی رودخانه‌ای با همین نام در ۵۶ کیلومتری شمال اهواز ساخته شده بود، روز 26 اسفند با حضور شاه و ولیعهد مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

ë تونل کندوان
حالا که تونل‌های چند کیلومتری در شهرها و جاده‌ها، بار ترافیک را به دوش می‌کشند، قصه ساخت یک تونل 1886 متری با ابتدایی‌ترین ابزار در جاده‌ای پر پیچ و خم و کوهستانی شنیدنی‌تر می‌شود. تونل کندوان زمانی قلب کوه را شکافت که هنوز مفهوم ترافیک تبدیل به عادی‌ترین اتفاق روزمره آدم‌ها نشده بود. در روزگاری که معدود اتومبیل‌هایی از کرج خودشان را به چالوس می‌رساندند، این تونل با ساده‌ترین وسایل به دست کارگران ایرانی و در طول سه سال ساخته شد و مسیر میان دو شهر کرج و چالوس را حدود ۱۳ کیلومتر کوتاه‌تر کرد.
بیستم اردیبهشت 1314 بود که ساخت پرزحمت‌ترین تونل ایران با نخستین انفجار برای حفر دهانه آن آغاز شد و روزنامه اطلاعات در سال 1315 گزارشی از پیشرفت سریع آن منتشر کرد، پروژه‌ای که با کلنگ و تیشه و دستان کارگران پیش رفت و روز 27 اردیبهشت 1317 رضاشاه با همراهی ولیعهد روبان دهانه تونل را قیچی کرد.افسانه‌ها درباره پروژه‌های عمرانی که در دهه ابتدایی قرن انجام شد بسیار است. در مورد کندوان هم بسیاری مسافران هر بار از آن عبور می‌کنند قصه سکه‌های پنج ریالی که لابه لای سنگ‌های کوه تعبیه می‌شد تا انگیزه‌بخش کارگران باشد را برای هم تعریف می‌کنند.