سه خواسته صادرکنندگان واقعی از بانک مرکزی

محمدعلی محمد میرزاییان
نایب رئیس اول کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران
چند وقتی است که انگشت اتهام افزایش قیمت ارز در بازار به سمت صادرکنندگان نشانه گرفته شده است. بانک مرکزی اعلام می‌کند که صادرکنندگان 27 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات را وارد کشور نکردند و همین امر موجب نابسامانی بازار ارز شده است اما در مجموع ارز حاصل از صادرات از سوی صادرکنندگان تنها بین 8 تا 9 میلیارد دلار است که همه آن هم به کشور بازگشته است. ارز حاصل از صادرات با شرایطی که بانک مرکزی ابلاغ کرده توسط صادرکنندگان برگشت داده نشده است اما به نحوی که برایشان مقدور بوده ارز را وارد کشور کردند و به واردکنندگان و تولیدکنندگان فروختند.
اوایل سال 97 زمانی که معاون اول رئیس جمهوری در قالب 12 بند شیوه نامه برگشت ارز حاصل از صادرات را ابلاغ کرد، صادرکنندگان با مشکلاتی مواجه شدند چرا نمی‌دانستند چگونه با فرمول ابلاغ شده، ارز خود را برگردانند. از این‌رو خیلی از صادرکنندگان با روش‌های خود ارز صادراتی را به کشور برگرداندند. اما گروهی که به صادرات لطمه وارد کردند، افرادی هستند که کارت بازرگانی یکبار مصرف در سال 97 گرفتند.
یکی از مصوبات برگشت ارز حاصل از صادرات این بود، صادرکنندگانی که به ارزش یک میلیون دلار صادرات داشته باشند از برگشت ارز به سامانه نیما معاف هستند؛ همین امر از سال 97 تبدیل به یک بحران شد. چراکه فضا برای برخی از سودجویی‌ها فراهم شد. سال 97 تعداد کارت‌های بازرگانی فعال تنها 8 هزار و 500 فقره بود اما به یکباره تعداد کارت‌های بازرگانی برای تجارت به 18 هزار فقره رسید که عمده کارت‌های بازرگانی جدید یکبار مصرف بود؛ یعنی تجارنماها فقط برای کسب سود کارت بازرگانی گرفتند و به ارزش یک میلیون دلار صادرات انجام دادند. حال توصیه ما برای ساماندهی بازار ارز و جلوگیری از سودجویی ابطال کارت‌های بازرگانی است که در سال 97 و با هدف سودجویی صادر شده است یا اینکه کارت بازرگانی این افراد معوق شد. دولت بایستی تفکیکی بین صادرکنندگان قدیمی و اصیل با صادرکنندگانی که تنها برای سودآوری وارد این عرصه شدند قائل شود.
بارها به بانک مرکزی اعلام شده که روش برگشت حاصل از صادرات درست نیست اما برای رفع آن هیچ اقدامی صورت نگرفته است به‌عنوان مثال صادرکننده‌ای که کالای خود را به خاور دور، سیبری و آفریقا می‌فرستد چگونه ارز حاصل از صادرات را برگرداند؟ راهی برای برگشت ارز نیست؛ از بانک مرکزی می‌خواهیم راه‌های برگشت ارز را فراهم کند یا تعداد صرافی‌های خود را افزایش دهد. صادرکنندگان واقعی می‌خواهند در کنار بانک مرکزی و دولت باشند و با تزریق منابع ارزی کمک کنند اما این امر به سه مقوله احتیاج دارد یک آنکه سیاستگذاران برای صادرکنندگان ارزش قائل شوند و خواسته‌های آنها را بشنوند و دوم اینکه صادرکنندگان به جای آنکه دنبال واردکننده کالا باشند تا ارز حاصل از صادرات را بفروشند، بانک مرکزی ارز صادرکنندگان را 200 الی 300 تومان بالاتر از نرخ بازار آزاد خریداری کند.موضوع سومی که اهمیت بسزایی دارد تسهیل شرایط برای صادرکنندگان است، سیاستگذاران مشوق‌هایی را در نظر بگیرند تا صادرکنندگان برای صادرات متحمل سختی‌های فراوان نشوند.
از آنجا که سیاست‌های برگشت ارز حاصل از صادرات با چالش‌هایی مواجه است، برخی از صرافی‌ها که مجوز بانک مرکزی دارند با دلال بازی مانع از برگشت ارز می‌شوند. این صرافی‌ها می‌گویند به ازای هر دلار تعهدی که صادرکننده دارد 200 تومان می‌گیرند و صادرکننده به‌صورت کامل رفع تعهد می‌شود. این امر برای صادرکنندگانی که نمی‌توانند با مصوبات بانک مرکزی ارز خود را برگردانند بسیار کارآمد است. لذا از بانک مرکزی می‌خواهیم با دعوت از اعضای اتاق بازرگانی و تجار بزرگ کشور مشکلات برگشت ارز حاصل از صادرات را بشنوند و برای حل آن اقدام کنند. متأسفانه اکنون شرایطی است که بانک مرکزی حتی جواب صادرکنندگان را نمی‌دهد.
بانک مرکزی 2 هزار کارت بازرگانی را معوق کرده تا آنها امکان تجارت نداشته باشند اما این امر راهکار خوبی نیست چرا که صادرکنندگان قوی که سال‌ها برای رسیدن به یک بازار تلاش کردند هم در این لیست وجود دارند به همین جهت اصرار داریم افرادی که در سال 97 کارت بازرگانی گرفتند، کارت‌های آنها معوق شود تا امکان سوء‌استفاده از کارت بازرگانی نداشته باشند.
در کشور صادرکنندگان بزرگ زیادی داریم که می‌توانند در راستای نیازهای ارزی کشور با دولت همکاری کنند، لذا از بانک مرکزی می‌خواهیم برای آنکه ارز حاصل از صادرات به شیوه درستی برگشت داده شود، صدای آنها را بشنود و با روش‌های جدیدی که پیشنهاد می‌شود، خواهان برگشت ارز باشند.
در حال حاضر صادرکنندگان بلاتکلیف هستند. آنها می‌خواهند ارز حاصل از صادرات را برگردانند تا کشور از نظر ارزی به تعادل برسد و هم اینکه می‌خواهند به قانون تمکین کنند ولی اجرای قوانین مستلزم زیرساخت‌هایی است که اکنون فراهم نیست. از این‌رو واردکردن صادرکنندگان واقعی و خوشنام در لیست سیاه و معوق کردن کارت بازرگانی آنها هیچ عایدی‌ای نمی‌تواند داشته باشد و تنها مشکلات ارزی را بیشتر خواهد کرد.
دولت و سیاستگذاران، صادرکنندگان را مقابل خود نبینند؛ صادرکنندگان با وجود تحریم‌ها و سختی‌هایی که درانتقال ارز وجود دارد، کالاها را صادر می‌کنند. به جای اینکه انگشت اتهام به سمت صادرکنندگان برده شود بهتر است که حرف آنها شنیده شود و برای مشکلات راهکاری اتخاذ شود. در این صورت حجم بیشتری ارز وارد کشور خواهد شد.