یک سنجاق ایرانی روی سینه آنتیگونه

محسن  بوالحسنی
خبرنگار
«آنتیگونه» همایون غنی‌زاده را باید یک آنتیگونه متفاوت به حساب آورد که با اجراهای دیگر از این نمایشنامه تفاوت‌های بنیادینی دارد که مخاطب ایرانی را با خود به جایی می‌برد که هیچ آنتیگونه‌ای نبرده است. این همان‌کاری است که غنی‌زاده در نمایش کالیگولا به لحاظ طراحی حرکت و میزانسن پیش گرفت و می‌شود گفت این فرم، فرم مورد علاقه اوست که انگار به ویژگی‌هایی آن رسیده و می‌شود آن را فرم و سبک مورد علاقه غنی‌زاده دانست. در طراحی صحنه نیز از همان الگوی کالیگولا پیروی می‌کند اما با این تفاوت که در کالیگولا رنگ غالب سفید بود و اینجا سرخ. غنی‌زاده عاشق نشانه‌شناسی است و قراردادهای شخصی در نشانه‌‌شناسی برایش مهم است. نمایش با طنز شروع می‌شود و هیچ خبری از تراژدی نیست اما شما حس این فضای تراژیک را در سراسر کار درک می‌کنید؛ در واقع تراژدی‌-کمدی بستر اصلی خود را بر پایه گروتسک که قالبی مدرن و قرن بیستمی دارد بنا می‌کند وغنی‌زاده خیلی خوب ازاین فضاسازی استفاده می‌کند تا خود را به عنوان کارگردانی خلاق و جسور به رخ کارگردان همدوره خود بکشاند. غنی‌‌زاده دراماتولوژیست می‌داند با متن چه باید کرد و چطور آن را در برابر مخاطبی قرار داد که ممکن است با وجوهی از نمایش‌هایی مثل آنتیگونه غریبه باشد. کارگردان آنتیگونه بی‌تفاوت نیست و برای این رودررویی زبان مخصوص خود را پیدا کرده و تمام نوآوری‌هایی را که به سینه کار سنجاق می‌کند اول به بافت و فرم ایرانی می‌نشاند و بعد آن را به مخاطب تحویل می‌دهد تا کاری باسمه‌ای از کار درنیاید. این نکته را باید از ظرافت‌های کار غنی‌زاده‌ای دانست که بسیاری می‌گویند کاش وارد سینما نمی‌شد و همان‌ تئاتر را ادامه می‌داد و البته که این یک نظر شخصی است و او می‌تواند هر کاری کند و هر تجربه‌ای را در پرونده‌ کاری‌اش داشته باشد.
غنی‌زاده از صحنه بیشترین استفاده را می‌کند و مثلاً اجاق گاز وسیله‌ای است که از آن چند بار برای درست کردن نیمرو استفاده می‌شود یا جارو و جارو برقی کارآیی خود را در لحظاتی به نمایش می‌گذارند. ظرف‌ها بارها درمی‌آید و روی میز ناهارخوری می‌رود. یا بالکنی که کارکردی دوگانه دارد و تخت‌خوابی که مادر«هایمون» روی آن خوابیده هم کارآیی خاص خود و البته منطقی‌اش را در صحنه دارد. غنی‌زاده این نمایش را با گروهی از بازیگران استونی اجرا می‌کند و آتیلا پسیانی تنها بازیگر ایرانی این نمایش است. این اثر را می‌توان در فیلیمو و نماآوا دید.