خالق شعرهایی نو که گویی چندصد ساله‌اند‌

اسماعیل آذر
‌شاعر، استاد دانشگاه و مجری برنامه‌های ادبی‌
یکی از مهم‌ترین نکاتی که از همان ابتدا درباره اشعار سیمین بهبهانی خودنمایی می‌کند برخورداری سروده‌های او از سطح بالای عاطفه‌مندی است؛ مسأله‌ای که حتی اگر مخاطبان با ادبیات آشنایی نداشته باشند و چیزی از جایگاه مهم ادبی این شاعر معاصرمان ندانند بازهم فرقی ندارد و آنان را جذب شعرهای او می‌کند. فارغ از این مسأله که شکل‌گیری ارتباطی قوی میان اشعار سیمین و از سویی مخاطب را سبب می‌شود او نگاهی جدی هم به مسائل برآمده از فرهنگ‌عامه و از سویی اسطوره‌ها در سروده‌های خود داشته باشد. بااینکه صحبت درباره جایگاه ادبی سیمین بهبهانی آن‌هم در چنین فرصت اندکی ممکن نیست اما به نکات بارز دیگری در اشعار به یادگار مانده از او اشاره می‌کنم که یکی از شاخص‌ترین آنها را می‌توان توجه به مضامین خاص اجتماعی و نکاتی دانست که در کمتر شاعر معاصری بتوان نمونه‌اش را دید. یکی از شیوه‌های کار سیمین را می‌توان در نحوه بهره‌مندی او از نظام عروضی خاص و پیچیده‌ای دانست که شاید در فارسی برخی از انواع آن را اصلاً نداشته باشیم. او از بحرهایی در شعر خود بهره گرفته که یا تا پیش از آن‌کسی به سراغ آنها نرفته یا اگر هم رفته‌اند موارد بسیار اندکی را شامل می‌شود؛ همچون: «شلوار تاخورده دارد، مردی که یک‌پا ندارد/ تق‌تق کنان چوب‌دستش روی زمین می‌نهد مُهر/ با آنکه ثبت حضورش حاجت به امضا ندارد» بنابراین یکی از ویژگی‌های شعری سیمین استفاده از بحرهای نو و تازه‌ای است که از آنها استفاده کرده است. اما نکته دیگر این است که سیمین بهبهانی فی‌نفسه شاعر متولد شده، درست مانند شهریار یا رهی معیری که انگار از همان بدو خلقت خود شاعر بوده‌اند.
سیمین، شاعر بسیار قدرتمندی در استفاده از ترکیبات نو به شمار می‌آید، او حتی دست به خلق ترکیباتی زده که نه‌تنها در ردیف، بلکه او را در رده بالاترین سطح شاعران معاصرمان قرار می‌دهد. حتی اگر به سراغ شعرهای قدیمی سیمین بروید با اشعاری تازه روبه‌رو می‌شوید، گویی که همین امروز آنها را سروده است. در میان شاعران شعر کهن فارسی، شاعرانی همچون مولانا با ردیف‌هایی همچون «برو»، «نرو» و... بسیار شعر گفته‌اند؛ سیمین هم‌چنین کاری کرده، منتها او در عین ادامه مسیر سنت شعر فارسی، شعرهایی گفته که بوی کهنگی نمی‌دهند. استفاده از ترکیبات مبتکرانه شعری که گاه خاص خود اوست و طرح موضوعات خاص هم از دیگر خصوصیت‌هایی هستند که شعر سیمین را متمایز از دیگران می‌کنند. او صاحب شعرهایی است که گویی چند صدساله‌اند منتها بوی امروز می‌دهند و نو هستند. مواردی که به اختصار از برخی آنها گفتم سبب شده که سیمین در بالاترین مراتب شعر فارسی معاصر قرار بگیرد.‌