تجارت در سایه بی‌اعتمادی

زهره صفاری
مترجم
19 سال قبل، یک کمپانی شناخته نشده چینی، نخستین دفاتر فروش اروپایی‌اش را در حومه فرانکفورت بازگشایی کرد و در مسیر ساخت شبکه‌های مخابراتی قدم گذاشت. «هوآوی»، همان کمپانی بی‌نام و نشان، امروز نماد پیشرفت رعب انگیز چین در سیستم تجارت جهانی شده که اعتماد در آن واژه‌ای نامأنوس است. این شرکت که با فروش تقریبی 123 میلیارد دلاری، به قیمت‌گذاری هوشمندانه و در راستای اهداف اقتصادی سیاستگذاران چینی شهرت دارد، با شکایت امریکا در سال 2018، به جرقه‌ای برای آغاز یک جنگ تجاری تبدیل شد. حالا بریتانیا نیز قصد دارد اینترنت نسل 5 «هوآوی» را مسدود کند؛ مسیری که شاید دیگر کشورهای اروپایی نیز دنبال کنند. اما فارغ از عزم غربی‌ها در این راه، این روند فقدان یک استراتژی منسجم را ثابت می‌کند. بنابراین اگر جوامع آزاد و چین همچنان میل به تداوم روابط اقتصادی داشته باشند، برای اجتناب از یک نابسامانی سیاسی، به ساز و کار جدید تجاری نیازمندند.
باوجود ابراز نگرانی همیشگی مقامات امنیتی امریکا از اهداف جاسوسی پشت پرده طراحی محصولات «هوآوی» و وابستگی مشتریان به تکنولوژی یارانه‌ای چینی، اما همچنان بیش از 170 کشور، ریسک این خطر را به جان خریدند. در این میان انگلیس که در تعامل نزدیک اطلاعاتی و امنیتی با امریکا است، در سال 2010 با تشکیل تیم کارشناسان سایبری، محصولات «هوآوی» را زیر ذره بین قرار داد و بعدها این رصد را به بخش‌های حساس در فضای سایبری محدود کرد. کشورهای دیگر نیز از این روش تبعیت کردند و در نهایت همه در میان پذیرش بی‌چون و چرای بازار سرمایه‌داری چین و جنگ سرد قرار گرفتند. اما این شرایط قابل قبول نبود.
برآورد هزینه‌ها
دولت ترامپ، فرمان نابودی «هوآوی» را برای جهان صادر کرد و همزمان با اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه سرمایه‌گذاران، حتی فروش اجزا و تراشه‌های محصولات امریکایی در خارج را نیز ممنوع ساخت. انگلیس نیز این هفته ناگزیر به پذیرش این تصمیم شد. به‌هر حال همکاری با کمپانی‌هایی که امریکا نابودی آنها را می‌خواهد ریسک بالایی دارد. بدون شک «هوآوی» نیز در این راه موفق نبود. چون نتوانست کارشناسان سایبری انگلیس را نسبت به ابهامات نرم افزاری اش متقاعد کند یا حتی زوایای پنهان مالکیتش را روشن سازد. اوضاع زمانی بدتر شد که با اعمال قانون امنیتی چین در هنگ‌کنگ، هرگونه تصویری از رعایت قانون از سوی رهبران چشم بادامی نیز از بین رفت.
خروج «هوآوی» از بازار مخابراتی اروپایی قابل تحمل است. حتی این اتفاق سبب رونق دو شرکت غربی «اریکسون» و «نوکیا» می‌شود و رقابت جدیدی در حوزه نرم افزار و استانداردهای آزاد شکل خواهد گرفت. اما هزینه واقعی این شرایط شاید در شبکه مخابراتی خللی ایجاد نکند اما نشانه‌ای بر اثبات فساد سیستم تجاری جهان است. شاید بسیاری از کشورها مانند آلمان، درصدد تحریم «هوآوی» برآیند اما با بهره‌گیری از این محصولات در بیشتر نقاط جهان، چند پاره شدن صنعت تکنولوژی سرعت بیشتری خواهد گرفت. تجارت تابع قوانین عمومی است اما تصمیم انگلیس در محاصره دایره لابی‌ها و تهدیدات شکل گرفته و به سختی بتوان استدلال قابل قبولی از آن ارائه کرد. اگر مشکل با محصولات ساخت چین است که «اریکسون» و «نوکیا» نیز همین روند را دارند. اگر سیستم ساختاری کمپانی‌های چینی وابسته به محصولات(در شبکه اینترنت نسل5، روبات‌ها و ماشین آلات) مدنظر قرار دارد که شرایط مشابهی در اقتصاد دیجیتال جهان نیز حکمفرما است. به‌طور مثال خودروهای آلمانی و تلفن همراه «اپل» با مجموعه‌ای از نرم افزار، داده و سنسورهای فعال در چین به فروش می‌رسند، آیا این کشور هم باید اقدام به تحریم آنها کند؟
نیاز به شناخت بیشتر چین
این دلایل چیزی جز منطق بی‌قانونی را ثابت نمی‌کند. بنابر اطلاعات مؤسسه تحقیقاتی «رودیم»، میانگین تعرفه تجاری امریکا و چین 20 درصد است. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم چین در اروپا از زمان اوج آن در سال 2016 تاکنون، به 69 درصد کاهش یافته است. بسیاری شرکت‌های دیگر نیز در این زمینه با مشکلاتی روبه‌رو هستند. به طور مثال پیام رسان چینی «تیک‌تاک» در معرض خطر تحریم در هند و امریکا قرار دارد. چین از تحریم شرکت تسلیحاتی امریکایی «لاکهید مارتین» به خاطر فروش سلاح به تایوان خبرداده و از سوی دیگر با توجه به فرمان ویژه «ترامپ» درباره هنگ‌کنگ، شرکت خدمات مالی و بانکداری بریتانیایی «اچ‌اس‌بی‌سی» که بیشترین منافع در این منطقه را دارد در دعوای چین و امریکا با ضرر و زیان سنگینی مواجه می‌شود و بسیاری از تاجران چینی از معاملات دلاری محروم خواهند شد. اما این سیاست تا زمانی که به تمام روابط اقتصادی تسری نیابد کارگر نخواهد بود. آخرین رقیب بزرگ غربی‌ها، اتحاد جماهیر شوروی، در رقابت‌های تجاری شناخته شده بود. چین نیز 13 درصد صادرات جهان و 18 درصد بازار سرمایه‌داری را در قبضه خود دارد و ابرقدرت اقتصادی آسیا به شمار می‌رود.
از همین رو تجارت جدید نیازمند به رسمیت شناختن چین است. سازمان تجارت جهانی که با هدف یکپارچه کردن قوانین تشکیل شده نتوانسته احاطه‌ای بر اقتصاد دیجیتال داشته باشد. حتی این تشکیلات هیچ تأثیری بر سلطه «شی جین پینگ»، رئیس جمهوری چین بر نفوذ در شرکت‌های خصوصی نداشته است. همین عوامل دولت ترامپ را بر آن داشت تا یک تنه به میدان مبارزه با چشم بادامی‌ها برود تا با ابزار تحریم و افزایش تعرفه‌ها، دولت را مجبور به کاهش نفوذ اقتصادی و قطع یارانه به شرکت‌های خصوصی کند.
در عصر بی‌اعتمادی، معماری جدید تجارت باید با هدف افزایش تعاملات و با احترام به استراتژی‌های امنیتی طرفین شکل گیرد. به عبارت دیگر با کنار گذاشتن نقاط تنش زایی مانند تکنولوژی- که کمترین آسیب را بر تجارت می‌گذارد- یا کنترل تعاملات در این حوزه در چارچوب پروتکل‌های امنیتی بین‌المللی، امکان شکوفایی در سایر بخش‌های تجاری را فراهم آورد. در مقابل شرکت‌های چینی نیز باید با استقلال بیشتر از دولت به میدان بیایند. بسیاری از شرکت‌های چندملیتی نیز این روش را پیش گرفته‌اند و «تیک‌تاک» نیز پیشتاز آن است.
جوامع آزاد در کنار یکدیگر قدرت می‌گیرند. شاید اروپا سودای انزوا و پایان روابط چند دهه‌ای فراآتلانتیک را داشته باشد اما اگر ترامپ در انتخابات رأی نیاورد، امریکا برای قدرت گرفتن دوباره، در همپیمانانش تجدید نظر خواهد کرد. در آن شرایط غرب نمی‌تواند چین را تغییر داده یا نادیده بگیرد اما با یک اتحاد می‌تواند راهی برای تعامل تجاری با یک دولت خودمختار در سایه بی‌اعتمادی‌ها پیدا کند. «هوآوی» نماد ناکامی غرب در این مسیر است.
منبع: The Economist