تأسیس سازمان انرژی اتمی

دانشگاه تهران به‌عنوان یکی از بزرگترین و مهم‌ترین مراکز علمی کشور اولین سنگ بنای راه‌اندازی مرکز تحقیقات هسته‌ای را در ایران و در دهه 1330 گذاشت و در این زمینه مهم‌ترین گام را در سال 1346 با احداث راکتور تحقیقاتی تهران برداشت. این راکتور در سال 1346 از سوی امریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران در امیرآباد ساخته و به بهره‌برداری رسید. راکتوری با توان ۵ مگاوات که هسته مرکزی آن در عمق ۸ متری استخری با ظرفیت ۵۰۰ هزار لیتر آب سبک قرار دارد. اما نبود انسجام در برنامه‌های هسته‌ای در کشور موضوع مهمی بود که در نهایت باعث شد در سال 1353 سازمان انرژی اتمی تشکیل و مرکز اتمی دانشگاه تهران هم به زیرمجموعه آن اضافه شود. مهم‌ترین هدفگذاری تشکیل سازمان انرژی اتمی «توسعه فناوری هسته ‌ای» بویژه تولید برق با استفاده از نیروگاه‌‌های اتمی تعیین شد. در ماده اول قانون تشکیل سازمان انرژی اتمی ایران که تیرماه1353 تصویب شده است، نوشته شده: «سازمان انرژی اتمی برای استفاده از اشعه و انرژی اتمی در صنایع، کشاورزی و خدمات و ایجاد نیروگاه‌های اتمی و کارخانه‌های شیرین کردن آب شور، تولید مواد اولیه مورد نیاز صنایع اتمی، ایجاد زیربنای علمی و فنی لازم برای اجرای طرح‌های مزبور همچنین برقراری هماهنگی و نظارت بر کلیه امور مربوط به انرژی اتمی در کشور، تأسیس شده است». اکبر اعتماد دانش آموخته دانشگاه لوزان سوئیس نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی بود؛ کسی که زمینه چینی‌های لازم برای تشکیل این سازمان را از سال 1346 در سازمان برنامه و بودجه (دفتر انرژی اتمی سازمان) برداشت و در سال 1353 به‌عنوان رئیس سازمان انتخاب و تا سال 1357 این مسئولیت را برعهده داشت.
ایران بعد از تشکیل سازمان انرژی اتمی اقدامات گسترده‌ای را برای تأسیس نیروگاه‌های هسته‌ای انجام داد و قراردادهای مشترکی را با چند کشور به امضا رساند برای مثال در سال 1353 قرارداد خرید خدمات مربوط به غنی‌سازی اورانیوم برای تأمین سوخت نیروگاه‌های اتمی ایران میان رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و نماینده کمیسیون انرژی اتمی امریکا به امضا رسید. همچنین در این زمینه قراردادهایی هم با طرف‌های فرانسوی به امضا رسید. هدفگذاری اولیه سازمان انرژی اتمی طرح احداث 23 هزار مگاوات نیروگاه برق هسته‌ای بود ولی در نهایت این پروژه تا زمان انقلاب به نتیجه‌ای نرسید. برای کسب اطلاعات از سال‌های پرحادثه شکل‌گیری سازمان انرژی اتمی می‌توانید به کتاب «پرتگاه حادثه» زندگی اکبر اعتماد (تاریخ شفاهی در گفت‌و‌گو با او) مراجعه کنید یا فیلم مستند «من اکبر اعتماد اتم می‌شکنم» به کارگردانی سید وحید حسینی و احمدرضا گنجه‌ای را ببینید.