انقلابی مجازی در راه است

بهرام بهبهانی
مدیر بخش‌های «ایده‌های نو» و «نمایش عروسکی در فضای مجازی»
امسال به‌دلیل اپیدمی بیماری کرونا بسیاری از اقشار جامعه متضرر شدند و در این میان اهالی تئاتر و همچنین تئاتر عروسکی هم دچار مشکلات عدیده‌ای شد.
مدتی است که حتی داخل ایران هم جشنواره‌هایی در حال برگزاری به‌صورت مجازی هستند که نخستین آنها جشنواره مجازی عروسکی دانشجویی بود. وقتی دیدیم بسیاری از کلاس‌ها و ورک‌شاپ‌ها در ایران و سراسر جهان به‌صورت مجازی برگزار شدند و همین اتفاق جرقه‌ای در ذهن‌ها به‌وجود آورد که شاید بتوان تئاتر را هم به‌صورت مجازی اجرا کرد. استقبالی که مخاطبان و اهالی تئاتر از سراسر جهان و ایران از جشنواره مجازی عروسکی دانشجویی کردند، نشان می‌دهد که تئاتر عروسکی در هر مدیومی که اجرا شود، قابلیت بالایی در جذب مخاطب دارد. به همین دلیل به برگزاری هجدهمین جشنواره بین‌المللی تهران مبارک به‌صورت مجازی خوشبین هستیم. از سویی دیگر در این شرایط اپیدمی کرونا، نمایش عروسکی قابلیت اجرا را دارد چون هم می‌تواند جذابیت بالایی برای مخاطب به‌وجود بیاورد و هم چون با اشیای بی‌جان سروکار دارد، لازم نیست گروه پرجمعیتی دست‌اندرکار تولید و اجرا باشند. می‌توان نمایش عروسکی را حتی به‌شکل تک‌نفره اجرا کرد. یک عروسک‌گردان با تعدادی عروسک می‌تواند پرپرسوناژترین نمایش‌ها را اجرا کند. حتی می‌توان از دوربین ثابت استفاده کرد تا گروه فیلمبرداری هم به کار ورود نکنند. در دوره‌های قبل و خصوصاً دو دوره گذشته جشنواره بین‌الملی تئاتر عروسکی تهران مبارک؛ شاهد بروز اتفاق‌های بسیار جذابی همچون کارناوال عروسکی و پاتوق که هنرمندان و مخاطبان نفس‌به‌نفس هم دورهم جمع می‌شدند بودیم که اتفاقی بسیار مثبت بود. در قالب همین برنامه‌های پاتوق هنرمندان سراسر جهان این امکان را پیدا می‌کردند که گپ‌وگفت‌هایی داشته باشند و حتی انتقال تجربه اتفاق می‌افتاد اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های عروسک این است که همراه با خود خلاقیت و فانتزی می‌آورد و به همین دلیل معتقدم می‌توان در پلتفرم دیگری اتفاق‌های جذاب و خلاقانه‌ای در این جشنواره مجازی هم رقم زد.
در عین حال امسال ورک‌شاپ‌ها هم برگزار می‌شوند و شاید آنلاین برگزار شدن این ورک‌شاپ‌ها باعث شود هنرمندان بیشتری از آنها بهره ببرند. معتقدم امسال سال بسیار خاصی است. نه تنها برنامه‌های فرهنگی قرار است به‌صورت مجازی برگزار شوند بلکه زیست مجازی به زندگی عمومی مردم هم راه پیدا کرده است. انقلاب مجازی در حال شکل‌گیری است و فکر می‌کنم بعد از آنکه این اپیدمی برطرف شد، دنیا به شکل سابقش برنخواهد گشت و این تغییرات در زیست عمومی مردم ماندگار می‌شود. می‌توان فضای مجازی برای اجرای برنامه‌های هنری را در کنار اجرای زنده که همواره از سوی هنرمندان و مخاطبان مقبول‌تر است، وجود داشته باشد و جای خود را به‌شکلی خلاقانه درفضای هنری باز کند. باید برای اجرای تئاتر در فضای مجازی برنامه‌ریزی کرد. آثار باید برای مخاطب جذاب باشند و اصولاً باید سبکی خاص و خلاقانه برای این بخش تعریف و طراحی بشود. نکته جالب‌توجه در هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران این است که امسال چون یک پلتفرم خاص برای اجراها در نظر گرفته می‌شود و دیگر مشکلاتی همچون کمبود سالن را نداریم، هیچ اجرایی همزمان نمی‌شوند و مخاطبان می‌توانند ازهمه اجراهای جشنواره لذت ببرند.