جشنواره سی‌و‌نهم تئاتر فجر و یک اصل انسانی

رضا آشفته
منتقد
جشنواره سی‌و‌نهم تئاتر فجر یکی از متفاوت‌ترین و استثنایی‌ترین دوره‌های خود را پیش روی دارد و برای همین می‌توان از آن به‌عنوان یک فراجشنواره یا حتی یک جشنواره انسانی یاد کرد.
به هر تقدیر؛ در این جشنواره تئاتر که امسال برای سی و نهمین بار برگزار خواهد شد، سال‌هاست کارهایی از تهران، شهرستان‌های دور و نزدیک و حتی از چهارگوشه جهان اجرا می‌شد و تقسیم‌بندی هم طوری بود که همانند ویترینی نمونه‌های مختلف تئاتر کشورمان در معرض دید مردم و حتی نمایندگان خارجی حاضر و میهمان در این جشنواره قرار می‌گرفت. به‌هر روی، می‌توانست شناسای خوبی برای تئاتر ما با هر میزان کم و کیفی باشد. یعنی اگر در طول سال کارهای خوب و درخشانی بودند؛ خواه ناخواه جشنواره نیز رنگ و لعاب ویژه‌تری می‌یافت و اگر هم کارها چنگی به دل نمی‌زدند، به ناچار جشنواره تئاتر فجر نیز کم رونق برگزار می‌شد. یعنی برگزاری جشنواره تئاتر نمایندگی می‌کرد یک سال تئاتر ایران زمین را و ویترینی می‌شد برای گزارش سالانه به آنهایی که تئاتر را به جد و از سر شوق و عشق دنبال می‌کردند، برای همین می‌توانست یک سال بسیار با شور و نشاط باشد و یک سال هم با تلخی و حرص برگزار شود.
اما امسال یک استثناست چرا که در واقع تئاتر ایران، تولید تئاتر ندارد... یعنی در یک شرایط بسامان که تئاترهایی تولید و اجرای همگانی شده باشند و برگزیده آنها از جاها و مناسبت‌های مختلف به جشنواره تئاتر فجر راه یابند، امسال چنین روالی حاکم نیست. یعنی در یک مورد غیر مقرر و در آزمون و خطایی ویژه‌تر کارهایی تولید و برگزیده آنها در همین اوضاع نابسامان و اصطلاحاً کرونا زده برای حضور در جشنواره گزینش شده‌اند. برخی شاید تولیدات 98 باشند و اجرای عمومی نیز رفته باشند و برخی نیز در همین تمرین‌های کج دار و مریز و با ادای احترام به شرایط و رعایت پروتکل‌های بهداشتی تولید شده باشند اما به هر روی انگیزه اصلی تولید تئاتر و فراتر از آن روشن نگه داشتن چراغ تئاتر است و شاید هم بهتر است بگوییم غم نان باشد. تئاتری‌ها هم زندگی دارند و این زندگی نیز کاملاً هزینه بر است و برخی فقط در تئاتر ارتزاق می‌کنند و باید که هر طور هست، بر صحنه باشند. این عرضه به ناچار در این شرایط بلازده کمتر شدنی شده است و حالا برخی به‌دنبال ترفندهایی هستند که راه گریزی از این بن‌بست بیابند.
جشنواره تئاتر فجر نیز با همه یال و کوپالش امسال به‌دنبال یک راه حل بوده که بخشی از غم نان را ترمیم کند و بخشی از آن اشتیاق و میل عاشقانه اهل تئاتر را پاسخگو باشد و در واقع همچنان شناسای خود تئاتر باشد و بگوید که چراغ این هنر -هر چند کمرنگ اما همچنان روشن است. شاید اصل روشنگری و ارائه تفکر به آن معنای راستینش اتفاق نیفتد اما همین کورسو و وفاداری به فرهنگ روشنابخش امیدی است که تئاتر را در این راه قرص و محکم و پابرجا نگه می‌دارد.
جشنواره تئاتر فجر امسال در انسانی‌ترین شکل ممکن خودش که همان برپایی دل و ذهن هنرمند این وادی است، برگزار می‌شود. یک جشنواره‌ای که می‌خواهد رضایت خاطری باشد برای بخشی از اهل تئاتر و باز هم همه را نمی‌تواند شامل باشد و شاید جشنواره‌های دیگر به انگیزه‌های دیگر بتوانند این اصل و مهم را هموار سازند و شاید برنامه‌های حمایتی بتواند هنرمندان تئاتری را در بیداری این راه هوشیار نگه دارد. می‌دانیم هنرمند تئاتر نیز با نیازهای انسانی اش حیات را به ممات می‌رساند و در این گذار و مدار، او هم باید بتواند خود را به دور از شرم زدگی‌های ناشی از نداری مهیا نگه دارد و شرافت انسانی در همه حال باید محفوظ بماند و جشنواره سی‌ونهم تئاتر فجر به‌دنبال نگهداری از شرافت انسانی است که جامعه انسانی را نسبت به چنین اصل مهمی هوشیار و بیدار نگه خواهد داشت.