او و آنها، نگاهی بدون تبعیض

نلی محجوب
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان
جهان ما پر از تفاوت‌هاست. تفاوت‌های نژادی و قومی، زبانی، تفاوت رنگ و چهره، جنسیت، افکار و ایده‌ها و ادیان. جهان ما پراست از الگوها و سبک‌های مختلف زندگی؛ پر از باورها و اندیشه‌های مختلف و پر از تناقض. اما اینکه چطور بدون تعصب نگاه کنیم، نگاه جانبدارانه نداشته باشیم و در پی کشف و صلح باشیم مسأله اساسی است. گاهی این تفاوت‌ها ظاهری است؛ بدون هیچ ارتباط کلامی و رفتاری در یک نگاه به چشم می‌آید، مثل رنگ پوست، ‌نژاد، کم توانی و معلولیت.
گاهی ما بالاتر می‎‌ایستیم و انگار از قله نگاه می‌کنیم، از همه چیز فاصله می‌گیریم، خودمان را محق می‌دانیم و دانای کل، نظر می‌دهیم و تصمیم می‌گیریم آن هم به تنهایی و با یک دید فردی و همه چیزدان. کافی است از قله فاصله بگیریم و به دامنه بیاییم. هرچه این فاصله از قله من دانا بیشتر شود و در کنار دیگران قرار بگیریم، هرچه با فاصله کمتری به دیگران نگاه کنیم، هر چه بیشتر صداهای دیگران را بشنویم، آنها را ببینیم، باورشان داشته باشیم که هر یک توانایی‌هایی دارند و صدایی و درست شنیدن را فرا بگیریم به سوی صلح و آرامش گام برداشته‌ایم. یاد گرفته‌ایم پذیرا باشیم. به صلح درونی و بیرونی می‌رسیم. دیگر آنکه از نگاه ما متفاوت است را طرد و حذف نمی‌کنیم به سخره نمی‌گیریم. باید پذیرش را از خودمان شروع کنیم و تمرین کنیم. قطعاً این مسأله باید در خانه و جامعه آموزش داده شود و هر کدام از ما سعی کنیم به الگوی عملی تبدیل شویم. احتمالاً اگر اهل کتاب خواندن برای بچه‌ها باشید قصه المر را شنیده‌اید و با مجموعه المر آشنا هستید. المر یک الگوی خوب پذیرش دیگری است. فیلی رنگی و متفاوت در جمع فیل‌های خاکستری. به همین سادگی اما با یک دنیا حرف. تا به حال به دور و برتان دقت کردید، در محیط کار، همسایه یا دوستان، همکلاسی‌های بچه‌ها و...؟
چقدر متوجه تفاوت آدم‌ها شدیم؟ چقدر متوجه مشکلات ظاهری و فیزیکی آنها شدیم؟ لکنت زبان، رفتار کلیشه‌ای، تیک‌های عصبی و معلولیت و....
 اگر فرزندن مان از همکلاسی ای بگوید که مشکل فیزیکی دارد واکنش ما به لحن او در بازگویی ماجرا چیست؟ چقدر با کودک مان درباره تفاوت آدم‌ها و پذیرا بودن صحبت کرده‌ایم؟ آیا به آنها آموخته‌ایم با فرد معلول باید چگونه برخورد کرد؟ با احترام و بدون نگاه ترحم‌آمیز و تبعیض و برتری؟ و... بهترین زمان شروع این آموز‌ش‌ها در خردسالی و کودکی است. کتاب‌های متفاوتی برای خردسالان با این موضوع منتشر شده است که قطعاً با مراجعه به فهرست‌های مناسب مثل شورای کتاب کودک، لاکپشت پرنده، کتاب سال جمهوری اسلامی، کانون پرورش و... می‌توانید آنها را انتخاب کنید. در اینجا هم چند کتاب نام می‌بریم که پیش‌تر منتشر شده مانند: «یک توپ برای همه»، «من از تو بهترم»، «من هم بغل می‌خواهم» و...
 کتاب «او و آنها» ازانتشارات کتاب چ از همین دست کتاب‌هاست که امسال منتشر شده است. دختری که نمی‌تواند مثل دیگران راه برود، اما می‌خواهد در فعالیت‌های مدرسه مشارکت کند. نکته جالب این کتاب توجه به دو منظر او و آنهاست. گاه او برای پذیرش و باوراندن توانایی و نگاه ما به تفاوت او در جمع. جالب است که به‌عنوان مخاطب ماجرا را از دو منظر ببینیم و ما هم چگونه دیدن را یاد بگیریم. اگر دنبال جامعه‌ای آرام هستیم، جامعه‌ای پذیرا و بدون تنش قطعاً بالابردن پذیرش کودکان‌مان یکی از این راه‌هاست تا خوب ببینند، خوب بشنوند و نگاهی به دور از تبعیض داشته باشند. بهتر است از خانه‌هایمان شروع کنیم. در خانه همه با هم برابر باشیم.