برای بازگشت به شرایط عادی باید اپیدمی را کامل کنترل کنیم

فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
چند هفته‌ای است آتشفشان اپیدمی کرونا در کشور مهار شده است و رسیدن از روزی 470 مورد مرگ به 71 مورد اتفاقی تصادفی نبوده و حاصل ساعت‌ها تلاش و مشارکت فعال مردمی بوده است. این در حالی است که به گفته اپیدمیولوژیست‌ها و متخصصان حوزه سلامت در اپیدمی‌هایی همچون کووید 19 رسیدن به کنترل اپیدمی بسیار دشوار است و فوران مجدد آتشفشان اپیدمی بسیار سریع اتفاق می‌افتد. دکتر حمید سوری رئیس کمیته اپیدمیولوژی کشوری می‌گوید ما در مسیر کنترل اپیدمی کرونا هستیم و لازم است تا رسیدن به کنترل نهایی، ساده‌انگاری نکنیم و چند هفته دیگر تحمل کرده و برای بازگشت به شرایط عادی بدون مطالعه خطر نکنیم. تجربه حدود یک‌سال گذشته نیز نشان می‌دهد تأمین معیشت مردم و رسیدن به تعادل اقتصادی در گرو کنترل اپیدمی است و رونق اقتصادی بدون مهار اپیدمی غیر‌ممکن است. در ادامه گفت‌و‌گوی ما را با این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره جلوگیری از تکرار تجربه اردیبهشت و خرداد در مدیریت اپیدمی را می‌خوانید.
***
آقای دکتر! چند هفته‌ای است که آمارهای فوتی و موارد بستری کووید 19 در کشور کاهش یافته است و همزمان با دو رقمی شدن میزان مرگ‌و‌میر و تغییر رنگ شهرها به زرد و آبی اغلب محدودیت‌های مرتبط نیز برداشته می‌شود. به اعتقاد شما بازگشت به شرایط عادی و اظهار‌نظرهایی مانند بازگشایی برخی مراکز شلوغ آیا قدری شتابزده نیست؟ به نظر می‌رسد هر آنچه بافته‌ایم، تافته شود؟
طبیعی است ما برای اینکه بتوانیم به شرایط عادی برگردیم باید اپیدمی را کاملاً کنترل کنیم و بعد از آن به شکل مرحله‌ای و با رعایت اولویت‌ها به شکلی که حداقل بار مجدد را به جامعه از لحاظ جانی و مالی و اقتصادی تحمیل کند سختگیری‌ها یا محدودیت‌ها را لغو کنیم. در حال حاضر اگر این اقدام را انجام دهیم هنوز زود است ما به مرحله کنترل اپیدمی نرسیده ایم بلکه در مسیر کنترل اپیدمی  قرار گرفته ایم. وقتی راجع به کنترل اپیدمی صحبت می‌کنیم میزان بروز و شیوع پیامدهای مرگ و بستری و ابتلا مدنظر است که البته برای جامعه هم قابل‌قبول است این اندازه به حدی است که متناسب با شرایط هر کشوری تغییرات اپیدمی را مدیریت کند و از افزایش موارد مرتبط با پیامدها جلوگیری کند.  ما هنوز نوسان داریم مرگ روزانه 80، 90 و 100 نفر نشان‌دهنده این است که تغییرات هنوز تحت کنترل نیستند باید حداقل دو هفته مورد افزایشی در اپیدمی نداشته باشیم و روند باید کاهشی باشد. هنوز به این مرحله نرسیده ایم. خیلی از مؤلفه‌ها در افزایش موارد اپیدمی نقش دارد که البته هنوز شناخته شده نیست.
بررسی نقشه رنگ‌بندی شهرها نشان می‌دهد اغلب شهرهای کشور در وضعیت زرد و برخی نارنجی و تعداد اندکی در وضعیت قرمز کرونایی به سر می‌برند با توجه به اینکه ویروس کرونا مرز مشخصی نمی‌شناسد و در عین حال نیز ویروس جهش یافته انگلیسی به دلیل قابلیت انتشار سریع وضعیت بروز و شیوع بیماری و پیک بعدی را نگران کننده می‌کند؟
در مورد شهرهای قرمز دوره کوتاهی تعدادشان را به صفر مورد قرمز می‌رسانیم اما دوباره تعداد شهرهای قرمز 4 یا 10 مورد می‌شود این نشان می‌دهد که اپیدمی هنوز تحت کنترل در نیامده و در حال نوسان است پس لازم است با تحلیل و اعمال مداخلات شدیدتر به این مرز برسیم. وقتی به این مرز رسیدیم آنچه به عادی‌سازی شرایط جامعه کمک می‌کند، این است که کانون طغیان اپیدمی را بسرعت شناسایی و خاموش کنیم. مثل این است که فلان فرد خارج از کشور آمده ویروس جهش یافته همراهش است و به یکباره  طغیانی از بیماری در آن نقطه از کشور دیده می‌شود. برای مثال استان مازندران را در نظر بگیرید؛ هم اینک 20 درصد کل مرگ‌ها در این استان است که نسبت به جمعیت استان مازندران این تعداد مرگ‌و‌میر زیاد است. دلایل متعددی هم دارد؛ ایاب و ذهاب به این استان بیشتر صورت می‌گیرد، غیر‌بومی در مازندران زیاد است، ویلانشینان خارج از استان باعث ارائه مجوزهای تردد بیش از حد لازم به مازندران شده اند بنابراین عوامل مختلفی می‌تواند باعث طغیان بیماری در این استان باشد خیلی معتقد به دیر یا زود شروع شدن پیک با توجه به تحرکات جمعیتی نیستیم؛ ممکن است در سطح کشور پیک‌ها نسبت به پیک‌های جهانی با تأخیر صورت بگیرد مثلاً بیماری وارد کشور شود یا تغییرات ماهیت بیولوژیک ویروسی شکل بگیرد و گسترش موارد انتشار ویروس زیاد شود. در کشور ما این مراحل با تأخیر همراه است. در سطح استان‌ها نیز خیلی نمی‌توان حساب جدی باز کرد. از طرفی به مرحله ایمنی گله‌ای به معنی اینکه مردم به شکل طبیعی به ویروس مبتلا شده باشند و حداقل 70 درصدشان ایمن باشند، نرسیده‌ایم. مدت زمانی که فرد مبتلا ایمنی پیدا می‌کند حداکثر حدود 6 تا 8 ماه است. معمولاً از ماه 3 تا 4 سطح ایمنی آنقدر پایین می‌آید که امکان ابتلای مجدد فرد وجود دارد بنابراین نمی‌توان در درازمدت به ایمنی طبیعی هم توجه کرد. حتی اگر واکسن هم بیاید مدت زمانی که بتواند ایمنی گله‌ای را حفظ کند لازم است «واکسن یادآور» بزنیم که بتوانیم سطح مصونیت و ایمنی جامعه را در حد 70 درصد حفظ کنیم و اگر واکسن یادآور زده نشود درصد ایمنی جمعیت پایین می‌آید و احتمال انتشار اپیدمی وجود خواهد داشت.
پیشنهاد شما برای بازگشت به شرایط عادی در جامعه چیست؟ به نظر می‌رسد یک نوع عادی‌سازی در جامعه در حال شکل گرفتن است که منجر به ایجاد نگرانی از تکرار تجربه خرداد و اردیبهشت در جامعه شده است به هر حال ما در مسیر کنترل اپیدمی هستیم و رونق اقتصادی بدون مهار اپیدمی غیر ممکن است؟
به عنوان محقق بسیار نگران هستم و آنهایی که تصمیم می‌گیرند باید جوابگو باشند. این نگرانی در کمیته اپیدمیولوژی هم است بازگشت به شرایط عادی باید بسیار با احتیاط و مبتنی بر مستندات کافی و رعایت جمیع جهات صورت بگیرد این کار تخصصی است. برای مثال ممکن است آموزش و پرورش اعلام کند مدارس باز شود آنها ملاحظات سازمانی‌شان را در نظر می‌گیرند ولی حوزه تخصصی تصمیم‌گیری در این زمینه استانداری و آموزش و پرورش نیست بلکه این تصمیمات باید در حوزه تخصصی سلامت و وزارت بهداشت گرفته شود  و نیاز است از مراجع علمی مرتبط استعلام کنند. آنچه به نظر می‌آید اولاً مردم نباید تحت تأثیر شایعات قرار بگیرند و از مجاری علمی و درست کسب اطلاع کنند. سوداگری اپیدمی چیز کوچکی نیست برخی‌ها به دنبال سوداگری در اپیدمی هستند. در شرایط سخت اقتصادی برخی‌ها دنبال این هستند سود خودشان را ببرند.