فروش تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومانی در هفت روز

مریم شهبازی
منتقد
«تابستانه کتاب» با فروش تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومانی به کار خود پایان داد. در این دوره که هجدهمین طرح تخفیف فصلی کتاب به شمار می‌آمد، 974 کتابفروشی از سراسر کشورمان حضور داشتند و استقبال مردم از آن‌ها، فروش 474 هزار نسخه‌ای کتاب را رقم زد. 
در شرایط فعلی نشر هرگونه حمایتی اثرگذار است
مهدی حسین‌زادگان، مدیر امور داخلی «نشر ققنوس» درباره این دوره از طرح تخفیف فصلی کتاب که شامگاه جمعه، پانزدهم مردادماه به کار خود پایان داد، به «ایران» می‌گوید: «اوضاع کتابفروشی‌ها آنقدر نامطلوب شده که من به‌ شخصه از هر حمایتی، حتی در جزئی‌ترین شکل ممکن هم استقبال می‌کنم. تعطیلی‌ها  و گرانی‌ها سبب کاهش فروش کتاب شده و حداقل از این طریق می‌توان مردم را به خرید کتاب تشویق کرد اما نکته دیگر اینکه طرح‌های تخفیف فصلی طی سال‌های اخیر مخاطبان خاص خود را پیدا کرده است.»
به گفته حسین‌زادگان، عمده مراجعه‌کنندگان به کتابفروشی‌ها طی برپایی این طرح‌های تخفیف فصلی را طبقه کتابخوان تشکیل می‌دهند او به افرادی اشاره می‌کند که اغلب فهرست‌ کتاب‌های مورد نظر خود را پیش‌تر نوشته‌اند و تنها برای خرید آنها قدم به کتابفروشی‌ها می‌گذارند تا از این طریق با درصد تخفیف اعلام‌شده آثار مورد نظر خود را خریداری کنند.
مدیر امور داخلی مؤسسه انتشاراتی ققنوس ادامه می‌دهد: «با اینکه موافق برپایی این طرح‌ها هستم اما چند پیشنهاد برای دوره‌های آینده برگزاری‌اش دارم؛ اینکه حتی اگر شده فاصله بین طرح‌ها کمی بیشتر شود اما در عوض به تعداد برپایی روزهای هر دوره افزوده شود. طی تعطیلی‌هایی که رخ داد تصور و انتظار ما این بود که تابستانه بیش از هفت روز برپاشده و زمان آن تمدید شود که این اتفاق رخ نداد.»
این دوره در حالی برگزار شد که سقف خرید هر مراجعه‌کننده از 200 هزار تومان به 300 هزار تومان تغییر کرد که گویای افزایشی 50 ‌درصدی است. حسین‌زادگان می‌گوید: «بودجه‌ای که برای هر کتابفروشی در نظر گرفته‌شده مبلغ کمی، برابر با دو تا سه میلیون بود که برای یکی از شعبه‌های ما همان دو روز نخست تمام شد اما  سقف یارانه کتابفروشی دیگرمان که کافه- کتاب است کامل مصرف نشد چراکه با چند روز تعطیلی هم روبه‌رو شد. از طرفی اغلب کتابفروشی‌های محلی در این زمان اندک وضعیت مشابه داشتند. از سوی دیگر اگر سقف یارانه هر کتابفروشی بیشتر ‌شود، خود آنها هم می‌توانند برای جذب مخاطب و حتی اطلاع‌رسانی تلاش کنند.»
او در پاسخ به اینکه برخی معتقدند این تخفیف‌ها مردم را بدعادت کرده و آنان برای خرید کتاب تنها منتظر تخفیف‌ها خواهند ماند اضافه می‌کند: «در شرایطی که پلتفرم‌های فروشی همچون دیجی‌کالا، آثار کتاب‌سازی شده را با تخفیف‌های 70 تا 80 درصدی می‌فروشند، دیگر تخفیف 20 ‌درصدی این طرح که تأثیری در بدعادت کردن مردم ندارد! خود من حتی تخفیف 85 درصدی هم برای آثار کتابسازی شده در این سایت و اپلیکشین فروش کالا دیده‌ام. از طرفی کتاب‌های چاپ غیرقانونی و کتابسازی ناشران براحتی کنار خیابان با تخفیف‌های 50 تا 70 درصدی به فروش می‌رسد. از همین رو این 20 درصد تخفیف طرح‌های فصلی تأثیر بدی ندارند.»  
تقویت نشر بیش از طرح‌های تخفیف فصلی در گرو فرهنگ‌سازی
وحید تیموری، مدیر کتابفروشی «کتاب‌ پارسه» هم درباره هجدهمین دوره این طرح تخفیف فصلی که دوره تابستانه آن به اتمام رسیده، به «ایران» می‌گوید: «از زمان شیوع کرونا در کشورمان شاهد برپایی چند دوره از این طرح با فواصل زمانی کمتری بوده‌ایم؛ به گمانم استقبال مردم از تابستانه اخیر به‌ مراتب بیشتر از بهارانه کتاب بود که یک ماه و نیم یا دو ماه قبل برگزار شد. هرچند که در نهایت قدرت خرید مراجعه‌کنندگان در مقایسه با طرح‌های تخفیف فصلی که پیش از کرونا برگزار می‌شدند، کاهش ‌یافته است.»
این فعال عرصه نشر که تأکید دارد از ابتدای دوره نخست این طرح که با عنوان «کتابفروشی به وسعت ایران»  در سال 94 برگزار شد در جریان طرح‌های تخفیف فصلی بوده، ادامه می‌دهد: «با آنکه اغلب کتابفروشی‌ها امکان ارسال با پیک و همچنین پستی مرسوله‌های کتاب را دارند اما ترجیح اغلب مردم به خرید حضوری کتاب است. البته تقصیر هم ندارند این محدودیت‌های ناگزیر کرونایی همه‌مان را افسرده کرده، در مراجعه به کتابفروشی‌ها تنها بحث خود کتاب نیست، همان فضای حاکم و از سویی مشاهده یا حتی خرید دیگر محصولات فرهنگی که کنار کتاب به فروش می‌رسند هم تأثیر خوبی بر روحیه مخاطبان دارند.»
به گفته تیموری، شرایط کتابفروشی‌ها متفاوت از دیگر فروشگاه‌ها، همچون فروشگاه‌های مواد غذایی یا پوشاک است. معمولاً رفت ‌و آمد کمتری دارند و امکان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آن‌ها فراهم است. او معتقد است که اطلاع‌رسانی‌ها درباره تابستانه کتاب چندان کافی نبوده و می‌گوید: «برای دوره‌های بعدی بهتر از تلویزیون و رادیو برای اطلاع‌رسانی درباره این طرح تلاش بیشتری به خرج بدهند. هنوز هم بخشی از مردم درباره این طرح‌ها چیزی نمی‌دانند هرچند جامعه کتابخوان اغلب مطلع شده‌اند.»
با آنکه تیموری مخالف نقاط قوت این طرح‌های تخفیف فصلی نیست اما همچنان از مخالفان برگزاری آن است و تأکید می‌‌کند: «این اقدام درستی نیست که مردم را با تخفیف‌های این‌چنینی درخرید کتاب شرطی کنیم، خود من بارها با مراجعه‌کنندگانی روبه‌رو شده‌ام که همان بدو ورود از این می‌پرسند که دوره تخفیف‌های فصلی شده یا نه؟ و اگر نشده باشد از کتابفروشی می‌روند. به گمان من به ‌جای این طرح‌ها می‌توان از یارانه‌های مذکور برای کمک به انتشار ارزان‌تر کتاب کمک گرفت.»
این فعال عرصه نشر همچنین معتقد است که فراتر از این طرح‌ها باید کاری کرد که کتاب به سبد کالای خانواده‌ها و بویژه جوانان راه پیدا کند. او ادامه می‌دهد: «در همین شرایط فعلی در هزینه‌های ماهانه جوانان، در حد توان اقتصادی‌شان حتی جایی برای کافه رفتن یا خرید پوشاک هم هست اما برای کتاب کمتر این ضرورت حس می‌شود. امیدوارم مسئولان بیش از این طرح‌ها، برای جذب مخاطبان به کتابخوانی تلاش کنند. برنامه‌های تلویزیونی قدرت اثرگذاری زیادی دارند؛ کافی است کارشناس یا هنرمندی محبوب در برنامه‌ای همچون کتاب‌باز، اثری را معرفی کنند تا فردای آن روز حتی افرادی که کتابخوان نیستند، علاقه‌مند شده به کتابفروشی‌ها بروند و آن کتاب را بخرند. این را خود من بارها تجربه کرده‌ام.» 
کتاب‌‌دوستان تهرانی در صدر جدول تابستانه
گفتنی است که هجدهمین دوره طرح تخفیف فصلی کتاب با عنوان تابستانه کتاب از نهم تا پانزدهم مردادماه با شرکت 974 کتابفروشی از سراسر کشورمان برگزار شد. البته از این تعداد 945 کتابفروشی فعال بودند و فروش داشتند که در نتیجه آن 474 هزار و 916 نسخه کتاب به مبلغ تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومان فروخته شد. اما سهم تهرانی‌ها از تابستانه کتابفروش تقریبی 4 میلیارد و 400 میلیون تومان از طریق 162 کتابفروشی است. در این دوره پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس تعداد کتاب به ترتیب تهران، خراسان رضوی، اصفهان و قم بوده‌اند.