روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

پیام سری واشنگتن برای دمشق
رئیس‌جمهوری اسد امید چندانی به نتیجه بخشی مذاکرات نداشت، اما در همان حال مایل نبود پیش از اطمینان قطعی به بی‌نتیجه بودن از سرگیری مذاکرات، راه را بر مذاکره ببندد. از این‌رو و با هدف نیفتادن مسئولیت نپذیرفتن ادامه روند صلح بر گردن سوریه، با هوشیاری درها را بازگذاشتیم. بویژه که حکومت کلینتون هنوز آغاز به کار نکرده بود. مبارک رئیس‌جمهوری مصر در تاریخ ۸ فوریه برای بار دوم و امیر عبدالله ولیعهد عربستان در تاریخ ۱۰ فوریه ۱۹۹۳ با هدف شتاب دادن به بازگشت کشورهای عربی به دور هشتم مذاکرات، از سوریه دیدار کردند. مبارک حل مشکل را برای همه آسان می‌دید و بر این بود که الگوی کمپ دیوید قابل پیروی است.

دیدار نخست با کریستوفر و پیام پنهانی کلینتون
سفیر امریکا در دمشق در آغاز فوریه ۱۹۹۳ به من اطلاع داد، وارن کریستوفر وزیر خارجه جدید امریکا تصمیم گرفته است دمشق نقطه آغاز دیدار بین‌المللی نخست او از منطقه خاورمیانه باشد و مایل است با رئیس‌جمهوری اسد ملاقات کند. در ۲۱ فوریه با کریستوفر جلسه داشتم و از همان لحظه نخست به نظرم رسید او انسانی «خوب» و گشاده رو است، که تمایل شدیدی برای شناخت منطقه دارد. کریستوفر به‌هیچ روی روحیه مطمئن به قدرت آریستوکراتیک بیکر را نداشت که به او اجازه می‌داد تکه پراکنی‌های تند امریکایی فیلم‌های کابویی را داشته باشد.
وارن کریستوفر یک دیپلمات حرفه‌ای، مرد قانون و استاد خوب شنیدن بود که هنگام سخن گفتن صدای خود را بلند نمی‌کرد و از دوربین چندان خوشش نمی‌آمد. او در کمپین انتخاباتی کلینتون همچون یک دموکرات حکیم و آگاه ظاهر شد که می‌کوشد نسل جوان را به ریاست جمهوری برساند. کریستوفر هنگامی که در سال ۱۹۹۳ وزیر خارجه شد، در کنار کلینتون سرشار از زندگی، پیرمردی ناتوان به‌نظر می‌رسید. اما در دیدار با ما در دمشق تا این اندازه پیر به نظر نمی‌رسید. اگر چه چهره پر چین و چروکش این برداشت را می‌آفرید که پیرتر از سن واقعی اش است و گویی همه هم و غم دنیا را با قامت لاغر و افراشته خود حمل می‌کند. او در ملاقات با رئیس‌جمهوری اسد مایل بود بیشتر شنونده باشد. رئیس‌جمهوری در این دیدار ضمن اشاره به مسأله تبعیدشدگان به مرج الزهور همچون مانعی تنگنا آفرین در برابر از سرگیری مذاکرات، نیت و اراده ما جهت تحقق صلح را برای کریستوفر توضیح داد و افزود: ازسرگیری مذاکرات در صورتی که اراده دو طرف وجود داشته باشد، شدنی است.
دیدار نخست منطقه‌ای کریستوفر پاره‌ای از حرکت آفرینی جدیدی بود که حکومت کلینتون در خاورمیانه در پیش گرفته بود. این تحرک، از مرزهای برنامه انتخاباتی که کلینتون را به کاخ سفید رسانده بود عبور می‌کرد و به مصالح ایالات متحده از طریق روند صلح می‌رسید. کلینتون در مارس ۱۹۹۳ با اسحاق رابین نخست‌وزیر اسرائیل و سپس حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر ملاقات کرد. پیش از دیدار مبارک - کلینتون، رئیس‌جمهوری اسد را در سفر ۲۷ مارس به قاهره برای ملاقات با مبارک، همراهی کردم. رئیس‌جمهوری مصر عادت داشت مسئولان بلندپایه مصری را برای ادای احترام و گرفتن عکس با میهمان خود دعوت کند، سپس به میز غذای دایره‌ای شکلی منتقل می‌شدیم که گنجایش بیش از 20 عضو دو هیأت را داشت و چندین میز کوچک دیگر در پیرامون آن قرار داشت که برخی وزرا و معاونان دور آن می‌نشستند.