ایران زنانه و شهری‌تر می‌شود

گروه اقتصادی / ترکیب جمعیتی کشور تا 15 سال دیگر به‌طور کامل تغییر می‌کند. براساس پیش‌بینی مرکز آمار ایران از جمعیت کشور و ترکیب آن‌که تا سال 1415 انجام شده است، جمعیت ایران در این سال به 91 میلیون و 446 هزار نفر می‌رسد.
اما نکته مهم در این پیش‌بینی این است که در کنار کاهش ملموس نرخ رشد جمعیت، بخش عمده ایرانیان در شهرها ساکن می‌شوند و رفته رفته از جمعیت روستاها کاسته می‌شود. از طرف دیگر سهم مردان از جمعیت نسبت به زنان رو به کاهش می‌گذارد.
رشد جمعیت ایران از نخستین سرشماری در سال ۱۳۳۵ تا شروع انقلاب اسلامی روندی کاهنده داشته و پس از انقلاب اسلامی افزایش یافته به‌طوری که در دهه ۱۳۶۵-۱۳۵۵ یک‌باره به رشدی حدود ۴ درصد رسیده که در تاریخ کشور بی‌سابقه بود. البته در دهه ۱۳۶۵-۱۳۵۵ مهاجرین بسیاری وارد کشور شدند، اگر تأثیر مربوط به معاودین عراقی و به‌خصوص ورود پناهندگان افغانستانی به کشور از رقم رشد سالانه ۴ درصد کسر شود، رشد طبیعی سالانه جمعیت به رقمی حدود ۳٫۲ درصد می‌رسد که میزان رشد بالای جمعیت را نشان می‌دهد. میزان کاهش تعداد موالید به همراه کاهش تعداد مرگ و میر و افزایش امید به زندگی، متوسط رشد سالانه جمعیت کشور را، از ۳٫۹ درصد در دهه ۱۳۶۵-۱۳۵۵، به ۱٫۲۴ درصد در دوره ۱۳۹۵-۱۳۹۰ رسانید. ولی طی سال‌های اخیر شواهد از افت نرخ رشد جمعیت به زیر  یک درصد حکایت دارد. موضوعی که مقام معظم رهبری نیز بارها از آن اظهارنگرانی کرده‌اند. چرا که درکنار تمام آثار سیاسی و اجتماعی، افت جمعیت و درادامه سالمندی آن درحوزه اقتصادی نیز تبعات منفی زیادی به همراه خواهد داشت.
افت تدریجی نرخ رشد جمعیت
بررسی گزارش‌های مرکزآمار ایران که جمعیت و جزئیات آن را از سال 1396 تا 1415 اعلام و برآورد کرده نشان می‌دهد که رشد جمعیت درطول این سال‌ها رو به کاهش خواهد گذاشت. براساس محاسبه ساده نرخ رشد جمعیت درحالی که درسال 1399 این نرخ 2،9 درصد بوده در سال 1400 به زیر یک درصد (77 صدم درصد) کاهش یافته است و به‌تدریج این نرخ در سال 1415 به 36 صدم درصد نزول می‌کند.
طبق اعلام مرکز آمار ایران در سال 1396 جمعیت ایران 81 میلیون و 53 هزار نفر بوده که در سال 1399 به 83 میلیون و 409 هزارنفر رسیده و در سال گذشته نیز جمعیت کشور به 84 میلیون و 55 هزار نفر رسیده است. براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال‌جاری جمعیت ایران به 84 میلیون و 700 هزار نفر خواهد رسید و با آهنگ آهسته در سال 1412 با 90 میلیون و 391 هزارنفر از مرز 90 میلیون می‌گذرد تا اینکه در سال 1415 به 91 میلیون و 446 هزار نفر می‌رسد. 
80 درصد جمعیت در شهرها
یکی از نکات مهمی که در پیش‌بینی جمعیت ایران تا سال 1415 به چشم می‌خورد، تغییر محسوس ترکیب جمعیت از نظر شهری و روستایی است به‌طوری که با سرعت بالایی هر ساله از جمعیت روستایی کاسته و به جمعیت شهرنشین افزوده می‌شود. در سال 1396 جمعیت روستایی کشور 20 میلیون و 749 هزار نفر و جمعیت شهری 60 میلیون و 304 هزار نفر بود. بدین ترتیب در این سال 74،4 درصد از جمعیت کشور درمناطق شهری و 25،5 درصد در روستاها ساکن بودند. اما در سال 1399 شاهد تغییر چشمگیر این ترکیب جمعیتی هستیم. دراین سال از جمعیت 83 میلیون و 409 هزار نفری کشور، 20 میلیون و 353 هزار نفر در مناطق روستایی ساکن بودند که حاکی از افت قابل توجه نسبت به سال 1396 است. در مقابل در این سال جمعیت شهرنشین به 63 میلیون و 56 هزار نفر افزایش یافته است. بنابراین، سهم شهرها از جمعیت کشور به 75،5 درصد افزایش یافته و سهم روستاها از جمعیت به 24،4 درصد کاهش یافته است.
درسال گذشته نیز با تداوم این روند سهم جمعیت مناطق شهری به 75،9 درصد رسیده درحالی که سهم مناطق روستایی به 24 درصد کاهش یافته است. با همین آهنگ درنهایت در سال 1415 بیش از 80 درصد از جمعیت ایران درمناطق شهری ساکن خواهند شد و تنها 20 درصد در روستاها باقی می‌مانند.
سهم جمعیتی مردان کم می‌شود
بررسی اعداد و ارقام گزارش مرکزآمار از ترکیب جمعیت به زنان و مردان نیز حاکی از تغییرات مهمی در آینده است. به‌طوری که سهم مردان از جمعیت کشور به تدریج رو به کاهش می‌گذارد و درمقابل سهم زنان افزایش می‌یابد. در سال 1396 از جمعیت 81 میلیون و 53 هزار نفری کشور، 41 میلیون و 40 هزار نفر مرد و 40 میلیون و 13 هزار زن بوده‌اند که نشان دهنده سهم 50،6 درصدی مردان و 49،3 درصدی زنان است. اما در سال 1399 این سهم برای مردان به 50،5 درصد و برای زنان به 49،4 درصد تغییر یافته است. دراین سال فاصله جمعیت زنان به مردان نزدیک شده است. درحالی که در سال 1396 مردان یک میلیون و 27 هزار نفر بیش از زنان بوده‌اند این اختلاف در سال 1399 به 915 هزار نفر کاهش یافته است.
برمبنای پیش‌بینی مرکز آمار ایران در سال‌جاری سهم مردان به 50،4 درصد و سهم زنان به 49،5 درصد می‌رسد. درادامه و در سال 1406، یک بار دیگر شاهد این اتفاق هستیم به‌طوری که سهم مردان به 50،3 درصد کاهش یافته و سهم زنان به 49،6 درصد افزایش می‌یابد. موضوعی که در سال 1411 نیز تکرار می‌شود و سهم جمعیتی مردان را به 50،2 درصد و سهم زنان را به 49،7 درصد می‌رساند که این نسبت تا سال 1415 ثابت باقی خواهد ماند، اما به نظر می‌رسد در سال‌های بعد جمعیت کشور به سمت برابری زنان و مردان پیش خواهد رفت.
خانواده‌ها کوچک‌تر می‌شوند
همچنین اتفاق دیگری که در ترکیب جمعیتی کشور از سال‌ها قبل رخ داده، کوچک شدن خانوارهاست به این معنا که تعداد اعضای خانوارها به دلیل کاهش تولد کمترمی شود که به آن بعد خانوار می‌گویند. براین اساس، درحالی که در سال 1365 بعد خانوار در ایران 5،1 و در سال 1370 برابر با 5،2 نفر بوده است، این عدد در سال 1375 به 4،8 و در سال 1385 به 4 کاهش یافته است. در سال 1390 نیز بعد خانوار به 3،5 و در سال 1395 به 3،3 رسیده است.