امریکا در باتلاق خودساخته

گروه سیاسی/ مذاکرات 2 روزه‌ای که هفته گذشته با نقش‌آفرینی نماینده اتحادیه اروپا به صورت غیرمستقیم میان هیأت‌های ایرانی و امریکایی در دوحه، پایتخت قطر برگزار شد، با اتکا به پیشنهادات راهگشایی بود که تهران در روزها و هفته‌های پیش از آن روی میز مقام‌های اروپایی گذاشته بود. در حالی که گفت‌وگوها با وقفه‌ای چندماهه روبه‌رو شده بود، روند تعاملاتی که ایران در پیش گرفت، سبب شد وقتی «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اروپا اوایل هفته گذشته در سفر یک روزه خود به تهران آمد، بلافاصله از انجام گفت‌وگوها در یکی از کشورهای منطقه خبر دهد. مذاکرات دوحه بعد از وقفه‌ 3ماه و نیمه از دور هشتم مذاکرات در وین و پس از توافق اخیر صورت گرفته در تهران برای شروع مجدد مذاکرات به منظور رفع تحریم‌ها از سرگرفته شد. رویدادی که نشان داد سیاست دولت سیزدهم در روند مذاکرات رفع تحریم‌ها نه تنها از راهبرد مبتنی بر دیپلماسی پا پس نکشیده بلکه در همین مدت نشان داده است که می‌‌تواند در تحولات مرتبط با مذاکرات نه یک تماشاگر بلکه اصلی‌ترین عامل تأثیرگذار باشد.
مذاکرات هوشمندانه
در مذاکرات اخیر دوحه نیز ایران رویکرد خود را عیان کرد در آن، به عنوان یک مدیریت‌کننده بحران ظاهر شد. علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران با تأکید بر این گزاره که «ایران با ابتکار عمل و در مسیر تحقق توافقی قابل قبول گام برمی‌دارد و بر ادامه مذاکره تا رسیدن به توافق مبتنی بر واقع‌بینی مصمم است»، به دوحه رفت و نشان داد که ایران قصد ندارد از تعامل رویگردان باشد اما بر عزتمندانه و هوشمند بودن آن در راستای استیفای حقوق و منافع ملی مُصر است. آنچه در خطوط پیرامون دیپلماسی عملگرا و معطوف به تقویت رویکرد مذاکراتی ایران مورد توجه قرار گرفت از جمله مؤلفه‌های شکل‌دهنده این هوشمندی بود.
اثربخشی و ضمانت
اثربخشی و ضمانت اجرای تعهدات توافق احتمالی اصلی‌ترین خواسته ایران در گفت‌وگوهای جاری به شمار می‌‌آید. دو خواسته‌ای که تا اینجا امریکا پاسخ روشنی به آن نداده تا مذاکرات در یک وضعیت بلاتکلیفی قرار گیرد. پرواضح است که استنکاف دولت «بایدن» از متعهد شدن به چنین خواسته‌ای که حداقلی‌ترین مؤلفه برای حفظ هر توافق احتمالی است، ثابت می‌‌کند رژیم امریکا هنوز قاطعیت لازم برای اتخاذ تصمیم نهایی در روند مذاکرات را ندارد. از این منظر مذاکرات دوحه فرصت خوبی بود که ایران با نشان دادن انعطاف و شفاف‌سازی خواسته‌های خود که کمترین آن رفع مؤثر تحریم‌ها و ضمانت امریکا در پایبندی به آن در هر دوره‌ای است، ثابت کند که برای حل فوری موضوع تحریم‌ها از مسیر دیپلماسی آماده است.
نتیجه‌گیری جدید برای واشنگتن
بروز چنین فضایی در شرایطی که کشورهای منظومه غرب با تبعات وسیع بحران اوکراین و چالش‌های اقتصادی و راهبردی فراروی آن مواجه شده‌اند، نیاز امریکا به دستیابی به تعیین تکلیف مذاکرات و رفع تحریم‌ها برای احیای توافق هسته‌ای را ضروری می‌‌سازد. امری که در کنار پیشرفت چشمگیر روند فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، شاید کمترین نتیجه آن رساندن واشنگتن به این نتیجه باشد که مجموع فشارهایش در ماه‌های اخیر بر ایران بی‌حاصل بوده است و این امر زمینه را برای پیگیری یک رویکرد واقع‌گرایانه از سوی این کشور ترغیب کند. رسانه امریکایی «المانیتور» در گزارشی ناگزیری امریکا برای رسیدن به توافق را از نظر دور نگه نداشته و به رویکرد سرویس‌های امنیتی و جاسوسی رژیم صهیونیستی در قبال مذاکرات هسته‌ای و بازگشت امریکا به این توافق پرداخت و مدعی شد: «ارزیابی سازمان جاسوسی موساد این است که دولت بایدن به هر قیمتی به دنبال توافق با ایران است و این توافق انجام خواهد گرفت.»
مذاکرات دوحه در چنین فضایی متناظر بر حل مسائل باقیمانده در حوزه رفع تحریم و تضمین برای اجرای تعهدات برگزار شد که به رغم مواجه بودن با موجی از فضاسازی‌های منفی و سیاه‌نمایی‌های رسانه‌‌ای مبنی بر شکست‌آمیز نشان دادن آن، مقدمات مذاکرات نهایی برای تعیین تکلیف گفت‌وگوها را فراهم کرد. این چنین بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه با مثبت ارزیابی کردن گفت‌وگوهای دوحه یادآور شد: «ما برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار جدی هستیم و در صورت واقع‌بینی امریکا، توافق دست‌یافتنی است.»

بــــرش
رایزنی مقام‌های تهران و مسکو  پس از مذاکرات قطر
علی باقری 2روز پس از انجام مذاکرات دوحه با هدف رایزنی درباره آخرین تحولات مربوط به مذاکرات رفع تحریم‌ها راهی مسکو شد. دو طرف در دیدارهای صورت گرفته برای ادامه تلاش‌های چندجانبه به منظور احیای توافق هسته‌ای مطابق با مؤلفه‌های قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بدون هیچ کم و کاست و تغییری، تأکید کردند. در پی برگزاری این نشست «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پیامی توئیتری، گفت‌وگوی معاونان وزیران امورخارجه ایران و روسیه درخصوص برجام را مثبت ارزیابی کرد و با بیان اینکه به‌رغم تمام دشواری‌ها، توافق هسته‌ای همچنان قابل اجراست، تأکید کرد: «برای اینکه این اتفاق رخ دهد، امریکا باید انعطاف بیشتری از خود نشان دهد.»