همرنگی چیست؟

آزاده سهرابی
روانشناس

​​​​​​​شاید شما هم این موقعیت را تجربه کرده باشید که مثلاً در یک سالن تئاتر به دیدن نمایشی رفته اید که پس از پایان نمایش خیلی هم از آن خوشتان نیامده باشد، یا بعد از اجرای یک کنسرت و... اما وقتی در سالن پس از پایان اجرا چندین نفر بلند می‌شوند و به تشویق می‌پردازند شما به خاطر پیوستن به آن فضا  یا ناخوداگاه بلند می‌شوید و به تشویق می‌پردازید! چرا با وجود اینکه شخصاً آن اثر را شایسته تشویق یا تعریف نمی‌دانید با گروه همراه می‌شوید؟ امروزه در بسیاری از پویش‌های اجتماعی که بیشتر در فضای مجازی خود را نشان می‌دهد ما با پدیده «همرنگی اجتماعی» رو به رو هستیم. این پدیده به تنهایی نه خوب و نه بد است و صرفاً درباره چرایی وجود رفتار یا عملی صحبت می‌کند که وقتی به راه می‌افتد افراد یا کمتر فکرشده با آن همراه می‌شوند یا همراهی با آن را نشانه پیوند اجتماعی می‌دانند و یا دلایل موجه شخصی را می‌آورند که گاه حتی با هدف آن حرکت اجتماعی همسو نیست. در واقع در این پدیده کمتر منطق و نظر شخصی دخیل است. همرنگی در واقع بد یا خوب نیست و بسته به موقعیت می‌توان درباره آن اظهار نظر کرد. به طور مثال در طول تاریخ یکی از پدیده‌هایی که همرنگی اجتماعی در آن نقش زیادی داشته و دارد پدیده رفتارهای‌نژاد پرستانه است. در هر صورت چنین رفتاری را می‌توان مورد نقد جدی قرار داد اما مثلاً وقتی در یک فضای اجتماعی رفتارهای بشر دوستانه مثل اتفاقی که در کمک به سیل زدگان یا زلزله‌زدگان رخ می‌دهد می‌توان آن را مثبت ارزیابی کرد. هر چند به طور کلی می‌توان از منظر روانشناسی اجتماعی گفت که فرهنگ‌های فردگرا بر نفوذ اجتماعی برچسبی منفی می‌زنند و در جوامعی که کمتر در آن فرهنگ فردگرا نفوذ دارد شاهد نفوذ بیشتر اجتماعی در گروه‌های مختلف هستیم.
در بحث نفوذ اجتماعی البته افراد برچسب‌هایی را عموماً انتخاب می‌کنند که با ارزش‌ها و قضاوت هایشان سازگار باشد اما وقتی پای همرنگی پیش می‌آید موضوع این نیست که افراد هماهنگونه عمل کنند که دیگران عمل می‌کنند بلکه تأثیر پذیرفتن از طرز رفتار دیگران هم در میان است و معنی‌اش این است تحت این تأثیر فرد به گونه‌ای متفاوت از آنچه اگر تنها بود فکر و رفتار می کرد حالا فکر و رفتار کند. موضوع مهم شناخت اینکه آیا شما در حال قرار گرفتن در موقعیت همرنگی اجتماعی هستید یا نه باید ببینید اگر بیرون از گروهی که حالا تحت تأثیر آن رفتار می‌کنید بودید نیز به همین گونه رفتار یا انتخاب می‌کردید؟ همرنگی گاهی خود را در پیروی نشان می‌دهد و گاهی در پذیرش. پیروی عموماً برای جلوگیری از دریافت تنبیه و پاداش توسط افراد صورت می‌گیرد که این موضوع خصوصاً در گروه‌های نوجوان زیاد دیده می‌شود که از ترس طرد نشدن با گروه همراهی می‌کنند. گاهی ما متقاعد می‌شویم توسط گروه که در آن صورت به پذیرش رسیده‌ایم. در همین ایام کرونا بدون متقاعد کردن و پذیرش اینکه رعایت پروتکل‌ها برای جلوگیری از ورودی به پیک‌های کرونا ضروری است معمولاً راه به جایی نمی‌برد. هر چند در اینجا در بسیاری مواقع بحث پیروی نیز می‌تواند راهگشا باشد. مثلاً عدم رفت و آمد با کسی که پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کند.
پس در هر صورت همرنگی کردن تغییر رفتار یا باور در نتیجه فشار گروه است که گاه با پیوستن ظاهری و مخالفت در باطن همراه است و گاه همراه با پذیرش. این روزها در فضای مجازی هشتک‌های زیادی زده می‌شود یا پویش‌هایی به راه می‌افتد که دقیقاً مصداق فشار گروه است و در این میان بسیار به پدیده همرنگی اجتماعی برخورد می‌کنیم. همان‌طور که ذکر شد اصل این پدیده نه خوب و نه بد است و کاملاً بموقعیت بستگی دارد اما شاید چیزی که نگران‌کننده باشد فشارهای متناقضی است که از سوی گروه‌های مختلف بر دسته افراد یکسان وارد می‌شود و آنوقت همراهی کردن با همه آنها می‌تواند تبعات منفی برای عزت نفس شخص به همراه داشته باشد.