استثمار رانندگان توسط شرکت‌های اینترنتی

ایلیا پیرولی
خبرنگار


انگار آنها هیچ مصونیتی ندارند. حق اعتراض هم ندارند؛ چرا که همواره حق با مشتری و البته کارفرماست. از نمای بسیار دور می‌توان نظاره‌گر وضع خوب آنها بود، اما وقتی از نمای نزدیک آنها را برانداز می‌کنی، تازه قصه‌هایشان سر باز می‌کند، انگار که طعم گس دهانشان را دچار انقباض کرده باشد. شاید هم زندگی رانندگان تاکسی اینترنتی وضعی شبیه مثل یک بام و دو هوا دارند.
در ایران نیز طبق آمار منتشر شده بیش از 4میلیون و 800 هزار نفر در دو شرکت بزرگ تاکسی اینترنتی به عنوان راننده فعالیت می کنند. البته این آمار مربوط به سال 1400 است و بی‌شک تعداد آنها با توجه به استقبال مسافران افزایش یافته و به تدریج نیز در حال رشد است. شاید در نگاه اول رانندگان تاکسی به نسبت دیگر رانندگان از وضعیت مطلوبی برخوردار باشند؛ اما حقیقت چیز دیگری است؛ انگار مثل یک بوکسور ناک اوت شده باشند؛ در مواقعی دچار استیصال هستند.
اگر کارگران ساختمانی همواره مخاطب اصلی‌شان کارفرماها هستند اما رانندگان تاکسی بین مسافر و کارفرما قرار گرفته‌اند، رضایت هردو بدون هیچ مزیتی.
از طرفی اغلب این رانندگان برعکس کارگران ساختمانی از تحصیلات بالایی برخوردارند و به همین خاطر همیشه حتی اگر درآمد بالایی داشته باشند که در اغلب مواقع دارند، به‌دلایل گفته شده ناراضی و مستأصل هستند.
توقعی که از خود و آینده خود داشته و دارند، باعث شده که روانشان دچار خدشه شود. اینجاست نقطه‌ای که می‌گویند رانندگان تاکسی هم از حمایت معنوی و هم مادی- حقوقی به معنای واقعی محروم هستند.
نداشتن بیمه و اثر روانی
در کشوری که به بیشترین حوادث و ناامنی شغلی به دلایل گوناگون دچار است، بیمه به‌عنوان مؤلفه‌ای اطمینان‌بخش می‌تواند هر فردی را با حداقل مصونیت مواجه کند. اما رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از این مؤلفه بی‌بهره هستند.
شرکت‌های اینترنتی در این چند سال اخیر که به وجود آمده‌اند، به نظر می‌رسد که تنها در شعارهای خود به این مؤلفه بها داده‌اند، اما در عمل هیچ اقدامی نکرده‌اند. حتی پای شرکت‌های واسطه‌ای به میان آمد اما خبری نشد که نشد.
فردین راننده تاکسی که دارای مدرک مهندسی پزشکی است می‌گوید که استخدام پیشکش، چرا که می‌دانم نه تنها شرکت‌های بزرگ مرتبط با رشته من استخدام نمی‌کنند، انتظاری از این نوع شرکت‌ها که مثل گعده‌ای افراد را جذب می‌کنند ندارم؛ اما حداقل انتظارم این است که من را بعد از 5سال کار مداوم، بیمه کنند.
مهمترین حرفی که از فردین شنیدم این بود که نداشتن بیمه و دیگر حمایت‌ها باعث شده روانش دچار خدشه شود. انگاری که دچار فوبیا شده باشد.
فردین با این جمله که نداشتن بیمه باعث شده که هر لحظه منتظر حادثه‌ای باشم، حرف‌هایش را ناتمام گذاشت و دیگر تا مقصد همراه با چهره‌ای گرفته سکوتی طولانی داشت، به‌نظر می‌رسید که فکر می‌کرد حرف‌هایش اثری ندارند.
اینکه شرکت‌های اینترنتی مسافری در این چند سال اخیر نتوانسته‌اند رانندگان خود را بیمه تأمین اجتماعی کنند، جای سؤال داشت اما کسی از این شرکت‌ها در این‌باره هرگز پاسخگو نبوده‌اند.
رانندگان تاکسی بر این باورند وقتی این نوع شرکت‌ها آنها را بیمه نمی‌کنند، نمی‌توانند آینده‌ای را برای خود تصور کنند. آنها هر روز با هرگونه حادثه تصادف و از بین رفتن یا ناتوانی در کار مواجه هستند.
شرکت‌های تاکسی اینترنتی  می‌توانند شرایطی را فراهم کنند تا این افراد در صورت پذیرفتن شرایط و رسیدن به موارد قابل انتظار از طرف شرکت، بیمه شوند؛ اما هیچگاه این کار را تاکنون انجام نداده‌اند و نکته قابل تأمل اینکه هیچ تشکلی نیز در این زمینه به آنها فشاری نیاورده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اثر نداشتن بیمه، ریزش رانندگان تاکسی بسیار زیاد بوده به‌طوری که ورودی و خروجی آنها از بی‌ثباتی برخوردار بوده و همین امر زمینه را برای انواع ناهنجاری‌ها فراهم آورده است.
نداشتن حمایت‌های مادی- حقوقی و معنوی
نداشتن حمایت‌های مادی- حقوقی و معنوی نیز از دیگر مشکلاتی است که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی با آن روبه‌رو هستند.
آنها از مزایای مختلف همچون تخفیف تعمیر خودرو، سهمیه بنزین بیشتر یا کمیسیون کمتر بهره‌مند نیستند. هزینه بنزین هر ماه به حساب کاربران واریز می‌شود، اما این سهمیه در بسیاری از مواقع واریز نمی‌شود و به نوعی تکلیف آن مشخص نیست، به همین دلیل رانندگان نمی‌توانند روی دریافت هزینه بنزین حساب باز کنند.
بی‌بهره بودن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از این مزایا باعث شده که همواره آنها با مشکلات مادی برای جبران استهلاک و خسارت‌های خودروی خود مواجه شوند.
این در حالی است که این‌گونه شرکت‌ها می‌توانند شرایطی را فراهم کنند که هزینه استهلاک خودرو را تأمین کنند.
یادمان نرود که افزایش قیمت قطعات، میزان انرژی و زمانی که برای کار در تاکسی‌های اینترنتی می‌گذارند با درآمد آنها همخوانی ندارد و اصطلاحاً این کار به صرفه نیست و به دلیل اجبار و نبود کار دیگر به این شغل روی آورده‌اند.
نداشتن یک تشکل مستقل
شاید یکی از مهمترین مشکلات سد راه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی نبود یک تشکل مستقل و واسطه‌ای بین شرکت‌های اینترنتی و رانندگان آن باشد. این معضل باعث شده تا شرکت‌های اینترنتی حاضر نباشند پاسخگوی مشکلات رانندگان تاکسی‌های اینترنتی شوند.
کرایه‌های پایین- کاهش متقاضی؛ تناقض شغلی
رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از کاهش کرایه پایین مسیرها همواره شکایت دارند و در برخی مواقع آنها مأیوس‌وار حاضر به ارائه خدمات نیستند و اینجاست که مسافران شاکی می‌شوند. این در حالی است که با توجه به وضع معیشتی و عدم همراهی شرکت‌های اینترنتی در این‌باره، رانندگان تاکسی متضرر می‌شوند.
از آن طرف، شرکت‌های اینترنتی مدعی هستند با افزایش میزان کرایه مسیرها تعداد متقاضیان بشدت ریزش خواهند کرد، طوری‌که بازار سرویس دهی تاکسی‌های اینترنتی با افت قابل توجهی مواجه خواهد شد.
مسأله دیگری که شاید مشکل اصلی در این زمینه باشد، مشوق‌هایی است که شرکت‌های اینترنتی برای رانندگان این نوع تاکسی‌ها وضع کرده‌اند، اما آنچه شواهد حکایت دارد، عدم اجرای آنهاست.
به عبارتی، شرکت‌های اینترنتی، تنها به نارضایتی و امتیارات منفی مسافران توجه دارند.
به نوعی همیشه حق با مشتریان است و دیواری کوتاه‌تر از رانندگان وجود ندارد. اینجاست که رانندگان چوب دو سر طلا می‌شوند از یک طرف تحت فشار از سوی کارفرما برای جلب رضایت مشتری هستند و از طرفی نگران کاهش امتیاز خود هستند. اثر روانی زیادی که این رانندگان تحمل می‌کنند، ریزش را در آنها افزایش می‌دهد.
حق کمیسیون بالای شرکت‌های اینترنتی
کاش عدم حمایت از رانندگان اینترنتی به همین جایی‌که توضیح داده شد، ختم شود، اما انگار که شرکت‌های اینترنتی، آنها را استثمار کرده باشند، حق کمیسیون خود را بیشتر از آنچه که تصور می‌شود، از رانندگان دریافت می‌کنند و این امر اعتراض آنها را در پی دارد، اما کو گوش شنوا؟!
رانندگان شرکت‌های اینترنتی مجبور هستند بالای 20 درصد حق کمیسیون پرداخت کنند. رانندگان اعتقاد دارند پورسانت شرکت‌ها برای هر سفر بالاست و باید کاهش پیدا کند.
هرچند که شاید کمیسیون 20 درصدی مبنای متعارفی باشد، اما با توجه به تورم موجود در اقتصاد کشور و کاهش کرایه‌ها این مقدار در بازار مسافرتی ایران بالاست.
بیکاری و افزوده شدن به جمعیت غیرفعال کشور
 برپایه شواهد میدانی و بررسی‌های غیررسمی، رانندگان تاکسی‌های اینترنتی آثار روانی بسیار زیادی را تحمل می‌کنند. آثاری که باعث شده که از ادامه کارکردن در این رسته ناامید شوند و به جمع جمعیت غیرفعال کشور افزوده شوند. هرچند که آماری تاکنون وجود ندارد و بطور رسمی نیز منتشر نشده است اما شواهد میدانی این موضوع را تأیید می‌کند. موضوعی که اثر سویی بر بازار اشتغال کشور وارد کرده است. مهمترین اثر روانی که بر این رانندگان ریزشی به وجود آورده ناامیدی مطلق از جست‌و‌جو برای کار است.
بنظر می‌رسد که آنچه بر سر رانندگان تاکسی‌های اینترنتی وارد می‌شود، روایتی از استثمار آنها از سوی شرکت‌های اینترنتی است؛ وقتی که از نمای بسیار دور می‌توان نظاره‌گر وضع خوب أنها بود، اما وقتی از نمای نزدیک آنها را برانداز می‌کنی، تازه قصه‌هایشان سر باز می‌کند.