اسفندیار موسیقی انقلاب 

رضا مهدوی
موسیقی‌شناس و مدرس دانشگاه


​​​​​​​تاکنون بر این رویه بودیم که هرهفته معرفی یک مجموعه (آلبوم) موسیقایی برای شما علاقه‌مندان روزنامه ایران داشته باشیم.این بار به‌طور ویژه به مناسبت درگذشت زنده‌یاد استاد دکتراسفندیار قره‌باغی پیشنهاد می‌کنیم اگر توانستید، به‌مرور، هر 800 آثاری راکه گفته می‌شود خوانده یا ساخته‌اند و یا حداقل تعدادی از آنها که شهرت بیشتری یافته را با گوش جان بشنوید.از آنجا که آلبوم مشخصی از خود برجای نگذاشته ولی تمام تک آثار پخش شده و منحصر مربوط به دهه ۶۰ انقلاب و جنگ تحمیلی را ملت ایران از رادیو و تلویزیون شنیده‌اند و خوب است بازهم با دقت برخاسته از گوش هوشِ دل نوعی دیگر شنیده شود.ابتدای دهه 60 در نوجوانی هنرجوی او بودم برای فراگیری تئوری و سلفژ در مدرسه هنر و ادبیات صدا و سیما واقع در خیابان کوه نور، کوی هشتم.معلمی با حوصله و با دقت و هوش سرشار و دانش موسیقایی و شخصیتی، کاریزماتیک.برخورداری از صدای بم (باس) و منحصر خدادادی که سال‌ها در رشته اُپرا در تالار رودکی نقش ایفا می‌کرد. زنده‌یاد استاد غلامحسین بنان، اولین خواننده سرود «ای ایران» به آهنگسازی زنده‌یاد استاد روح‌الله خالقی و شعر زنده‌یاد استاد حسین گل گلاب، «تشویق و تحسین کرده بود نوع و خواندن و صدای او را» ماهیت ذاتی قره‌باغی درخوانش و نوع ارائه اثر با در نظر گرفتن شاکله قد و قامت و فرهنگ‌مداری این آذری‌تبار متعهد به ادبِ هنر، طبیعی بود که هر آنچه می‌خواند سرودوار، تلقی گردد و چه آهنگ ترانه و چه تصنیف و چه قطعات گوناگون در گونه‌های مختلف فنِّ موسیقا را به درستی در قالب سرود می‌خواند. صدای پُرصلابت و مطمئن و با تکنیک قره‌باغی، گویای استعداد ذاتی و توانمندی در یادگیری فنون از معلمان خود در هنرستان موسیقی تبریز و اُپراهای کشور ایتالیا بود و در عین حال هوشمندی در فراگیری از تجربیات و دانش بزرگان اهل فن. او به‌خوبی توانست در جهت‌دهی و هدفداری موسیقی بعد از انقلاب نقش ایفا کند. موسیقی هشت سال جنگ تحمیلی به مدد او و دیگر یاران همراهش رشید وطن دوست و... آنچنان حماسی و غرورمندانه و مُهیج ارائه می‌شد که نمونه‌هایش نه فقط در ایران بلکه در ممالکی که جنگ‌ها را تجربه کرده‌اند بدین کیفیت و قوت کمتر شاهد بوده‌ایم. سال‌ها فعالیت زنده‌یاد قره‌باغی در آثار انقلابی که بخش مهم آن در هشت سال جنگ نابرابر و دفاع مقدس بوده، اهمیت ویژه به خواندن سرود گونه‌های موسیقی است که توانسته با آگاهی لازم تناسب بین محتوا و قالب فن موسیقا را ایجاد کند. به عبارتی متناسب با محتوای کلام و ملودی و ریتم، فهم دقیقی با این هنر لطیف و ظریف به وجود می‌آورد،علیه استکبار و زورگویان تا حد ماندگاری اثر آنهم نهیب‌وار و قُلدرمآبانه ...
صدای او از شعور باطنی در راه تعهد به آرمان‌های انسانی – انقلابی است که در راه فرهنگ و هنر نوین پس از قرن‌ها ادوار پادشاهی ایران، حال در جمهوریت اسلامی قدعلم می‌کند سلحشورانه ... سرود را می‌توان یک ترکیب موسیقایی جشن و سرور به‌عنوان شاخصی برای اجرای گروهی بویژه سرودهای ملی - میهنی قلمداد کرد. اروپایی‌ها سرود‌ها را در تئوری موسیقی و زمینه‌های مذهبی به‌طور خاص به کارهای کرال مقدس کوتاه و نیز شکل خاصی از موسیقی مذهبی مرتبط می‌دانند. اکثر خوانده‌های اسفندیار قره‌باغی آنگونه که لازمه سرود تلقی شدن است به‌واسطه زود فهم شدن مردمان در فُرم و قالب‌های ساده و در عین حال پر محتوا که ضرورت زمانه را لحاظ می‌دارد، می‌توان به راحتی در یک گروه و نه فقط تک‌خوانی مدنظر قرار داد و جزو سرود‌های حقیقی دانست و از آنها الگوبرداری و نمونه‌آفرینی داشت. «امریکا امریکا ننگ به نیرنگ تو ...» یقیناً به زیبایی هرچه تمام‌تر با نوع خلوص و تعهد و تقید قره‌باغی به‌زیبایی هر چه تماتر مانا برای تمامی دوران خواهد بود بدلیل همین سبک و سیاق رعایت دقیق ارائه شکل و محتوای سرود. سال‌هاست رنگ و لعاب سرود یافت نمی‌شود و عاقبت سرودخوانی تبدیل به ارائه موسیقی پاپ بدون هویت شده است... آری لازم است دوباره در مقاطع زمانی مختلف گوش دهیم و بشنویم هر آنچه اسفندیار قره‌باغی، اسفندیار موسیقی زمانه خوانده بدون در نظر گرفتن رویه‌های غلط رسانه‌ای که در روزهای مناسبت آنهم گاه به پخش آن مبادرت می‌ورزند در طول سال. روحش شاد