
معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در افتتاحیه دومین نمایشگاه«فناوری نانو» اعلام کرد
20 سال تلاش برای کسب رتبه چهارمی جهان در نانو
سوسن صادقی
خبرنگار
دومین دوره نمایشگاه «فناوری نانو» که با حضور سورنا ستاری، معاون سازمان علمی و فناوری ریاست جمهوری افتتاح شد، با انعقاد 6 قرارداد فناورانه، عملاً محصولات «ایرانساخت نانو» به صنعت پیوستند.
سورنا ستاری در مراسم امضای قراردادهای همکاری شرکتهای دانشبنیان با صنایع و رونمایی از 55 محصول ایرانساخت، با بیان اینکه جایگاه امروز کشور و رسیدن به رتبه چهارم جهان و ایستادن بالاتر از کشورهای آلمان، فرانسه ، کره جنوبی و ژاپن در نانوفناوری ماحصل تلاشی 20ساله بهصورت جدی و مستمر است، گفت: توسعه فناوری، روندی زمانبر است که بهصورت تدریجی، مستمر و پیوسته و بر اساس یک سیاست راهبردی روشن شکل میگیرد.
وی افزود: نانوفناوری کشور به مرحلهای رسیده است که روزانه 34 مقاله بینالمللی ارائه میشود. به گفته رئیس ستاد توسعه فناوری نانو، میزان فروش محصولات فناورانه نانو در سالجاری، تاکنون 11هزار و 500 میلیارد تومان بوده و پیشبینی میشود که این رقم تا پایان سالجاری به بیش از 20هزارمیلیارد تومان برسد. وی در زمینه صادرات محصولات نانو نیز گفت: با اینکه پیشبینی شده بود در سال 1400 این رقم به یک میلیارد دلار برسد ولی بهدلیل تحریمها، این انتظار محقق نشد و تاکنون فقط 62میلیون دلار صادرات داشتهایم.
ستاری با بیان اینکه الگوی توسعه فناوری و محصولات ایرانساخت نانو باید در سایر حوزههای فناوری پیادهسازی شود، ادامه داد: برای این مهم، به یک زیست بوم در حوزه فناوری نیاز داریم و خوشبختانه این تلاش مستمر به شکلگیری زیست بوم و اثربخشی در توسعه فناوری و محصولات منجر شده است.
وی با بیان اینکه این زیستبوم نوآوری و فناوری نیازمند زنجیرهای از لازمهها برای توسعه محصولات است، ادامه داد: یک سیستم آموزش، سیستم مالی برای حمایت از ایدههای نوآورانه که از نیروی انسانی توانمند و آماده به کار حمایت کند و مهمتر از همه دانشگاههایی است که باید رویکرد اشتغالزایی، حمایت از ایدههای نوآورانه و تجاریسازی محصول داشته باشند.
قانون جهش تولید دانشبنیان یک گام اثرگذار
رئیس ستاد توسعه فناوری نانو، قانون جهش تولید دانشبنیان را گامی اثرگذار و ماندگار در ایجاد و رونق زیستبوم نوآوری و فناوری دانست و گفت: این قانون، حاصل یک تلاش 3 ساله است و نمایندگان مختلف و فعالان این حوزه کمک کردند تا این قانون مصوب، ابلاغ و اجرایی شود. این قانون جزو یادگارهای ماندگاری است که برای آیندگان باقی میماند و ثمرات آن را در سالهای آینده، بیشتر و پررنگتر خواهیم دید.
ستاری با بیان اینکه شرکتهای دانش بنیان و خلاق بهدلیل ماهیت پویا و نوآورانه خود، پیشگامتر از قوانین هستند ادامه داد: محدودیتهای بوروکراتیک و قوانین دست و پاگیر، به این شرکتها لطمههای جدی وارد میکند؛ بنابراین باید یک فرهنگ نوآوری محور و مبتنی بر ماهیت نوآورانه این شرکتها شکل بگیرد؛مهمتر از همه باور و اعتقادی است که باید در مدیران، تصمیمسازان و سازمانهای مختلف ایجاد شود. باید محیط به گونهای تغییر کند که دولت، نهادها و بخش خصوصی در کنار هم بتوانند برای پیشرفت و توسعه کشور کار کنند.
شرکتهای دانشبنیان سربازان تحولآفرینی
رئیس بنیاد ملی نخبگان، شرکتهای دانشبنیان را سربازان مقدم تحولآفرینی دانست و گفت: شرکتهای دانش بنیان و خلاق به یاری بیش از 350 هزار نیروی انسانی توانمند فعال، میتوانند در صورت وجود محیط مساعد و حمایتها، ایدههایشان را برای تحولآفرینی پیاده کنند و کشور را در مسیر پیشرفت قرار دهند.
معاون سازمان علمی و فناوری ریاستجمهوری با اشاره به نقشآفرینی بخش خصوصی گفت: مهم این است که مجال فعالیت سرمایهگذاری بخش خصوصی فراهم شود چراکه اگر قرار بود پول دولت در این زمینه اثرگذار باشد بسیاری از کشورهایی که سرمایهگذاریهای کلانی در این حوزه دارند، الان مهد دانش و فناوری میبودند اما مهم این است که فضای لازم برای حضور بخش خصوصی مهیا شود.
دستاورد نانویی در حوزه آب بدون مشابه خارجی
ستاری، آب شیرینکنهای خورشیدی ایرانساخت را یکی از دستاوردهای شرکتهای دانشبنیان کشورمان در حوزه آب به کمک نانوفناوری دانست و گفت: این محصول با یک فناوری در حال توسعه است که در دنیا مشابه آن را نداریم. توسعه فناوری در حوزه آب و شیوههای استحصال منابع جدید و بازچرخانی منابع آب یکی از اولویتهای جدی است و با کمک فناوران نانو موفق شدیم در این حوزه دستاوردهای ارزندهای داشته باشیم.
اقتدار کشور مستلزم اقتدار علمی و فناورانه است
سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این مراسم گفت: امروز حدود 850 محصول در 15 شاخه صنعتی حضور دارند و خوشبختانه صنعت میداند که این محصولات میتواند نیازها را برطرف کند و اینکه صنعت به چنین باوری رسیده مهم است.
وی افزود: افق فروش شرکتهای دانش بنیان نانو رو به توسعه است و امیدواریم با برداشتن محدودیتهای فراروی صادرات محصولات دانشبنیان، این میزان به ایدهآل خود برسد چراکه بنیه بسیار خوبی داریم و محصولاتی تولید کردهایم که در بازارهای جهانی، قابلیت رقابت دارند. وی افزود: تلاش داریم با ایجاد یک کنسرسیوم، محصولات تک فراسرزمینی را مبتنی بر هر کشور آغاز کنیم. امروز این قابلیت را داریم که به جای خرید سهام از شرکتهای خارجی، از ظرفیت شرکتهای شرکتهای دانشبنیان داخلی بهره بگیریم. سرکار، اقتدار فناورانه را پایه سایر اقتدارها دانست و گفت: اقتدار دیپلماسی، نظامی و اقتدار در سایر حوزهها، مستلزم اقتدار علمی و فناورانه است.
معرفی 55 محصول ایرانساخت نانویی
در دومین دوره نمایشگاه «فناوری نانو»، 55 دستاورد ایرانساخت نانوفناوری با هدف تأمین نیازهای صنعت، افزایش کیفیت زندگی جامعه، ایجاد اشتغال، خلق ارزش افزوده با ورود به بازارهای داخلی و بینالمللی رونمایی شد. تاکنون بیش از ۴۵۰ شرکت دانش بنیان و صنعتی توانستهاند بیش از ۸۰۰ نوع محصول را تولید و به بازار عرضه کنند و در کنار آن به بیش از ۴۰ کشور جهان صادرات داشته باشند که بخشی از برترین دستاوردها در این نمایشگاه عرضه شده است. این نمایشگاه با هدف تحقق گسترش کاربرد فناوری نانو از 27 تا 29 دی ماه سالجاری در محل دائمی نمایشگاه محصولات صادراتی ایران واقع در محل نمایشگاه بینالمللی تهران برقرار است تا مسئولان و صاحبان صنایع با ظرفیتهای این حوزه بیشتر آشنا شوند.

تولیدکنندگان محصولات نانو در گفت و گو با «ایران» مطرح کردند
بیاعتمادی، بزرگترین چالش شرکتهای دانش بنیان
در چهارمین دوره از نمایشگاه نانو که در سالن ایرانساخت نمایشگاه بینالمللی تهران در حال برگزاری است، ۲۰۰ طرح فناورانه به نمایش گذاشته شده ولی تنها ۵۵ طرح رونمایی شد. در حاشیه این نمایشگاه که محصولات در دو طبقه به نمایش درآمدهاند برخی از تولیدکنندگان محصول دانش بنیان نانو از محصول خود و چالشهای پیش روی فعالیتشان به «ایران» میگویند.
محصولات قابل رقابت با مشابه خارجی
یکی از محصولات نانویی که در این نمایشگاه از سوی یک شرکت دانش بنیان ارائه شده «گندزدایی آب دریا»ست به نام «الکترو کلراسیون» که از سوی شرکت آتیه پردازان شریف اجرایی شده است. علی صفایی مدیر این شرکت درباره محصول خود اینگونه توضیح میدهد: «آب دریا دارای موجودات ریز و نمک بالایی است و برای استفاده در صنعت باید از میزان آنها کاسته شود از اینرو دستگاهی که ساخته شده آب دریا را به آب ژاول تبدیل میکند. به عبارتی عمل تصفیه و پیش تصفیه آب را انجام میدهد. صنایعی که از آب دریا استفاده میکنند به آب تصفیه شده نیاز دارند اگر عمل گندزایی انجام نشود به سیستمهای صنایع لطمه وارد میکند.»
وی میافزاید: «در دنیا 4 برند معروف در این حوزه از کشورهای آلمان، امریکا و ایتالیا هستند و محصول ما نیز قابل رقابت با محصولات این کشورهاست به طوری که به کشور امارات نیز صادرات داشتیم، چرا که دستگاه تصفیه ما شیرینسازی آب برای حوزههای شیلات و پرورش میگو استخرها نیز کاربرد دارد و میتوان آن را در ظرفیتهای پایین و بالا عملیاتی کرد.»
صفایی درباره چالشهای پیش روی شرکتهای دانش بنیان میگوید: «با وجود حمایتهایی که از بخش تولید در نانو میشود متأسفانه هنوز استفاده از محصولات خارجی بخصوص غربی در کشور وجود دارد و فکر میکنند چون خارجی است بهتر است در حالی که محصولات ما قابل رقابت با خارجیهاست و صادرات دارد و باید این فرهنگ تغییر کند. چالش دیگر در زمینه صادرات این است که بهدلیل تحریمها هنوز نتوانستهایم بخوبی و راحتی محصولات خود را به دیگر کشورها صادر کنیم.»
یکی از دیگر محصولاتی که در این نمایشگاه رونمایی شد رنگ هواپیماست. دنیا کیانی مدیر شرکت گوهرفام درباره محصول تولیدی نانو میگوید: «رنگ هواپیما جزو صنایع «های تک» است و این شرکت جزو تولیدکنندگان رنگ هواپیمای خاورمیانه است. از آنجایی که رنگ هواپیما باید شوکهای حرارتی متفاوت را در زمین و آسمان تحمل کند از اینرو باید به گونهای باشد که بتواند شوک 100 درجهای را تحمل کند تا رنگها آسیب نبینند. رنگها پیش از این از خارج باید وارد کشور میشد که اکنون با تولید این رنگ نانویی این واردات وجود ندارد و با رنگ هواپیمای خارجی رقابت میکند.»
کیانی با بیان اینکه به فکر صادرات این محصول هم هستیم میافزاید: «مشکل و چالش اصلی در مسیر تولید بیشتر تأمین مواد اولیه آن است هرچند ما فرمولاسیون آن را پیدا کردیم و در حال حاضر تولید میکنیم ولی برخی مواد اولیه را نمیتوانیم وارد کنیم. چالش بعدی ما صادرات است. در بخش صادرات کشورهای ترکیه و آلمان محصول ما را تأیید میکنند که با محصول خارجی قابل رقابت است اما به محصولات ما اعتماد نمیکنند و گویی باورشان نشده است که ما میتوانیم رنگ هواپیما تولید کنیم از اینرو به نظر میرسد باید در این زمینه مسئولان کار کنند و بتوانیم اعتماد خارجیها را جلب کنیم.»
«نانو حباب انرژی» محصول دیگری از حوزه دانش بنیان است که در زمینه تصفیه فاضلاب کاربرد دارد. عارف دادگستر مدیر این شرکت دانش بنیان میگوید: «از نانو حباب انرژی در داخل کشور در شهرهای تهران، ارومیه و... استفاده میشود و فعلاً تمرکز را برای استفاده در داخل کشور گذاشتهایم و بعد از آن روی صادرات تمرکز خواهیم کرد.» وی میافزاید: «مسائل مالی و حوزه بانکی و تضامین یکی از چالشهای شرکتهای دانش بنیان است و از مسئولان مربوطه انتظار داریم این موارد را برای این شرکتها تسهیل کنند. در حوزه صادرات هم از آنجایی که محصولات دانش بنیان نانو میتواند در راندمان صنایع مختلف داشته باشد دولت برای صادرات تسهیلات و مزیتهایی قرار دهد تا راحتتر بتوانیم مدیریت کنیم.»
استقبال بخش خصوصی از محصولات داخلی
در این نمایشگاه سامانهای به نام «ریزسامانه بهبود درمان» به نمایش درآمده است. علی موسوی شائق مدیر این شرکت درباره این سامانه میگوید: «این سامانه برای اولین بار در کشور ساخته شده است که فقط کشور کانادا این سامانه را در اختیار دارد و در زمینه تولید انواع نانو داروها و نانو واکسن کاربرد دارد. یکسال است که ساختهایم که 80 درصد از این دستگاه قابل رقابت با نمونه کانادایی آن است که عمر 6 ساله دارد.» وی میافزاید: «ما اولین در آسیا هستیم که این سامانه را ساخته است و هماکنون در اختیار یک شرکت قرار دادهایم که با آن در حال ساخت واکسن mRNA هستند. این دستگاه دو فرم دارد که یکی نیمه صنعتی رومیزی است که برای فاز اولیه تولید واکسن مورد استفاده قرار میگیرد. دستگاه بعدی هم در ظرفیت صنعتی ساخته شده و در اختیار این شرکت واکسنسازی قرار گرفته است.»این تولیدکننده دانش بنیان نانو با بیان اینکه استقبال بخش خصوصی از تولیدات داخلی بیشتر از دولتیهاست، میگوید: «بخش خصوصی وقتی متوجه میشود بهرهوریاش بالا میرود سریع از خرید محصول ایرانی استقبال میکند اما در بخش دولتی چون خریدار، استفاده کننده و... هر کدام یک بخش است از اینرو روند خرید و مجاب کردن برای استفاده از محصول داخلی به کندی پیش میرود.» موسوی یکی از چالشهای تولیدات داخل را نبود فرهنگ عمومی میداند و میافزاید: «باید این موضوع را بین مردم تبلیغ کنیم که در داخل کشور تولید میشود خود یک گامی رو به جلوست و باید از همان ابتدا با خرید از آن حمایت کنیم. بخش دیگر هم به شرکتهای تولیدات داخلی برمیگردد که باید محصولی تولید کنند که باکیفیت بوده و با خارجیها قابل رقابت باشد تا مردم به آن اعتماد کنند. وقتی مردم با محصول بیکیفیت داخلی روبهرو میشوند اعتماد خود را از دست میدهند از اینرو اقبال به محصولات خارجی بیشتر میشود بنابراین باید فرهنگ تولید محصولات باکیفیت هم در کشور ایجاد شود تا مردم رغبت استفاده از تولیدات داخلی را داشته باشند.»
امیراحمد مقیمی مشاور شرکت دانش بنیان کیما کالای رازی نیز درباره محصولات خود اینگونه میگوید: «داروها به شیوه نانویی یعنی به روش نانولیپوزومال تولید کردهایم که فناوری نانو باعث شده است عوارضی که دیگر داروها دارند بشدت کمتر شود و مطالعات علم نانو نشان داده که جذب بیشتر دارو در بدن هم بیشتر شده است.» وی با بیان اینکه خوشبختانه دارو در داخل کشور بخوبی استفاده میشود، به چالشها هم اشاره کرده و میافزاید: «چالش ما بحث رگولاتوری است و اینکه سیاستگذار باید بهصورت کلان به موضوع نگاه کند، چرا که با بهرهگیری از تکنولوژی بالاتر مانند نانو به طور قطع قیمت در مقایسه با محصول مشابه داخلی که با فناوری 30 سال گذشته تولید شده افزایش مییابد ولی باید دقت کنند که در بلندمدت برای دولت و بیمهها بازگشت سرمایه خواهد داشت چرا که با داروی آهن معمولی طول درمان اگر 6 ماهه باشد با داروی نانو طول این مدت 3 ماه درمان میشود.»

مدیر گروه صنعت ستاد نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت و گو با «ایران» بیان کرد
بهبود کیفیت زندگی مردم با فناوری «نانو»
علی نجیمی مدیر گروه صنعت ستاد نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره برگزاری دومین دوره نمایشگاه فناوری نانو به «ایران» گفت: اولین دوره نمایشگاه فناوری نانو پیش از کرونا برگزار شد که متأسفانه به علت شیوع بیماری کرونا در دو سال گذشته این نمایشگاه برگزار نشد. اما امسال تصمیم گرفتیم این دوره از نمایشگاه را مهرماه بهصورت بازدید عمومی برگزار کنیم که به علت بحث بیماری کرونا و رعایت پروتکلهای بهداشتی این برنامه لغو شد. از اینرو قرار شد دستاوردهای نانو را از روز گذشته (27 دی ماه) تا 30 دی ماه بهصورت اختصاصی برای مدیران صنایع و مسئولان کشور برگزار کنیم تا آنها با کارهای شرکتهای دانش بنیان نانو از نزدیک آشنا شوند. نجیمی افزود: در دومین دوره نمایشگاه 200 محصولی که صنعتی و تجاریسازی شدهاند در معرض دید مدیران و مسئولان قرار دارد که البته مانند دور اول نمایشگاه از 55 محصول جدید نانو نیز رونمایی شد.مدیر کارگروه صنعت ستاد نانو به شعار دومین دوره نمایشگاه که «توسعه در مقیاس نو» است اشاره کرد و گفت: فناوری نانو از سال 84 در کشور همزمان با دنیا آغاز شده و ما در فناوری نانو هیچ عقب افتادگی نسبت به دنیا نداریم و در رتبه چهارم دنیا از نظر داشتن محصولات صنعتی و تجاری نانو قرار داریم.وی درباره اهداف برگزاری نمایشگاه فناوری نانو گفت: از اهداف نانو استفاده کاربردی برای بهبود کیفیت زندگی مردم و همچنین بحث اقتصاد مبتنی برای این فناوری است. به عبارتی یکی از مهمترین اولویتهای پرداختن به این فناوری در 20 سال گذشته با شناسایی چالشهای کشور و حل آنها از طریق نانو بوده است تا به مردم و کشور خدمت کنیم و مشکلات زندگی آنها را حل کرده و بر کیفیتش بیفزاییم.
به گفته نجیمی، شرکتهای دانش بنیان نانو در چهار حوزه سلامت، انرژی، آب و محیطزیست و کشاورزی که دارای بیشترین مشکلات و چالش است بهدنبال راهحلهای کاربردی هستند.
نجیمی با بیان اینکه از سال 92 تاکنون محصولات نانو زیادی صنعتی شده و وارد بازار شدهاند، گفت: با اینکه بعد از برجام کشور با رکود اقتصادی روبهرو بود ولی به علت استقبال از حوزه فناوری نانو تقریباً هر سال 100 درصد رشد داشته است.
وی به بحث صادرات محصولات فناوری نانو اشاره کرد و گفت: در سال 99 بازار محصولات نانو200 درصد رشد یافت و حتی صادرات نیز انجام شد به طوری که در سال 97، 65 میلیون دلار در این حوزه صادرات انجام شده و این نشان از ظرفیت خوب این حوزه در بخش صادرات و ارزآوری است.به گفته نجیمی، محصولات نانو کشورمان به بیش از 40 کشور از جمله کشورهای همسایه مانند ترکیه وعراق، کشورهای شرق آسیا مانند چین، کشورهای اروپایی مانند انگلستان ، آلمان و... صادر میشود.وی در ادامه گفت: زمینه 3500 تبادل ایجاد شده و 600 مورد نیز به قرارداد منجر شده و حتی در این نمایشگاه هم 6 تا قرارداد بین شرکتهای دانش بنیان فناوری نانو و صنایع امضا شد؛ قراردادهایی که اعداد و ارقامش به چند میلیون دلار میرسد.
نبود انگیزه در دولتی ها
به گفته نجیمی، 350 شرکت دانش بنیان از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تأییدیه گرفتهاند و محصولات آنها نیز برای معرفی به میهمانان خارجی بهصورت دائمی در نمایشگاه دایر خواهد بود.
مدیر کارگروه صنعت ستاد نانو درباره استقبال داخلیها از محصولات نانو تولید داخل نیز گفت: تحریم در کنار تمام معایبی که دارد یک فرصت برای تولید داخل ایجاد کرد و از اینرو صنایع مجبور شدند به محصولات داخلی هم توجه کنند که بعد از مصرف دریافتند که این محصولات قدرت رقابت با خارجیها دارند بنابراین به آنها اعتماد کردند.نجیمی بزرگترین چالش حوزه فناوری نانو را نبود انگیزه در بخش دولتی و شبه دولتی عنوان کرد و افزود: صنایع بخش خصوصی وقتی متوجه میشوند که محصول داخلی دارای چه مزایایی است و بهرهوری صنعت آنها را افزایش میدهد، سریع انگیزه یافته و اعتماد میکنند ولی این انگیزه و اعتماد هنوز در بخش دولتی کمرنگ است.وی ابراز امیدواری که مدیران صنایع و مسئولان از محصولات فناوری نانو که محصولاتی کاربردی هستند، دیدن کنند و از نزدیک با این فناوری و محصولات آن آشنا شوند تا ضمن کاهش قیمتها بهرهوری صنایع خود را نیز ارتقا دهند.
نجیمی اعتقاد دارد با ارتباط شرکتهای دانش بنیان نانو و صنایع است که چالشهای صنعت حل میشود از اینرو شبکه تبادل فناوری نیز راهاندازی شده و ارتباط با صنعت بهوجود آمده تا بتوانند چالشهای صنایع را با فناوری نانو رفع کنند.
وی در ادامه به چند نمونه تولید محصول برای افزایش کیفیت زندگی مردم اشاره کرد و گفت: وقتی با شیوع بیماری کرونا با کمبود و بحران ماسک بخصوص برای کادر درمان (N95)روبهرو شدیم برخی کشورها برای تأمین ماسک حتی به ربودن هواپیما دست زدند، اما کشور ما چون پیش از آن به فناوری الیاف نانو دست یافته بود، سریع ظرفیت خود را بالا برد و حتی توانست چند دستگاه تولید الیاف نانو را به کشورهای دیگر از جمله چین صادر کند.مدیر کارگروه صنعت ستاد نانو افزود: بهعنوان نمونه وقتی کشور با تأمین آب شرب مواجه است از اینرو تصفیه آبها، بهرهوری از پسابها و بازگشت آن به محیطزیست جزو چالشهای کشور محسوب میشود. بنابراین فقط در حوزه آب 40 محصول فناورانه وجود دارد. بهعنوان مثال کاهش آرسنیک آبهای جنوب جزو اولویتها بود و شرکتی با ارائه محصول فناورانه و اجرای صنعتی آن توانست با یک ششم قیمت رقیب آلمانیاش، میزان آرسنیک در آب را به صفر برساند.
این مدیر کارگروه صنعت ستاد نانو با بیان اینکه با استفاده از فناوری نانو هر صنعتی متحول میشود، گفت: مصداق دیگر کاربردی و افزایش کیفیت زندگی مردم، تولید نانوداروها در حوزه سلامت هستند.