عماد هلالات 

پس از پیروزی شوکه کننده جریان صدر در انتخابات پارلمانی 2021، در عراق صدری‌ها ادعا کردند که آماده هستند عراق را به سمت نوع جدیدی از سیاست سوق دهند. اما پس از 9 ماه تلاش ناکام در تشکیل دولت، رهبر آنها مقتدی صدر، تسلیم شد و از روند تشکیل دولت کناره‌گیری کرد. در عوض او خواستار اعتراضات گسترده مردمی شد و پیروان خود را به تحصن در پارلمان و اشغال ساختمان مجلس تشویق کرد و دست آخر خواستار برگزاری انتخاباتی دیگر شد. در واکنش به این تحولات، مخالفان او، یعنی جریان چهارچوب هماهنگی شیعیان، وفاداران خود را به منطقه سبز بغداد فرستاد که از لحاظ تعداد به مراتب بیش از جریان صدر بودند. اگرچه بعید است که این امر منجر به نزاع داخلی میان شیعیان شود، اما نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد ادامه وضعیت کنونی که صدر در آن نقش آفرینی می کند وجود دارد.
سؤال اینجاست «آیا یک فرد می‌‌تواند کل کشور را گروگان بگیرد؟»
درک مبنای صدری‌ها به معنای درک این است که مخاطب صدر در مواقعی که تصمیمات و اقدامات او پراکنده، غیرقابل پیش‌بینی و محاسبه نادرست به نظر می‌‌رسد، چه کسانی هستند. هدف صدر علی‌رغم تظاهرات منجر به اشغال پارلمان، انقلاب یا سرنگونی نظام سیاسی نیست، بلکه هدفش کسب قدرت در مقیاسی بیشتر از مخالفان شیعه خود و بویژه نوری مالکی است. تا زمانی که مالکی در صحنه سیاسی عراق نیست، صدر مایل به ادامه نظام قومی فرقه‌ای کنونی و همکاری با نخبگان کرد و سنی حاکم است.
اما سال‌ها تسلط بر یک دولت ناکارآمد به نقش صدر به عنوان یک رهبر روحانی پوپولیست آسیب رسانده و روابط او با پایگاه اجتماعی‌اش را تیره کرده است. بنابراین خروج او از پارلمان نه‌تنها به خاطر افزایش فشار بر رقبای سیاسی‌اش، بلکه تلاشی اساسی برای احیای مشروعیت خود است.در واقع، درک پایگاه صدر کلید درک خود صدر است. برای این منظور، اندیشکده چتم‌هاوس انگلیس یک نظرسنجی از بیش از 1000 نفر از طرفداران صدر از شهرک صدر بغداد انجام داده که بینش منحصر به فردی را در مورد وضعیت کنونی عراق و شخص مقتدی صدر دارند.

شناخت پایگاه صدر
نظرسنجی چتم هاوس نشان می‌‌دهد که طرفداران مقتدی صدر معتقدند او یک بازیگر کلیدی در سیاست عراق باقی خواهد ماند؛ یکی از بازیگران مؤثر در عراق جریان صدری‌است متشکل از صدها هزار نفر از ساکنان یک شهرک فقیر که پایگاهی پر جمعیت در عراق است. این پایگاه منبع کلیدی قدرت صدر است، اما  با تصورات غلط احاطه شده است. گروه‌های مختلف به دنبال استفاده از این پایگاه برای اهداف خود بوده‌اند. به عنوان مثال، چپ‌ها و لیبرال‌ها در سال 2016 تلاش کردند این پایگاه را برای مبارزه با فساد خود بسیج کنند. اخیراً ایالات متحده به این باور رسیده بود که این پایگاه می‌تواند برای مقابله با نفوذ ایران در عراق استفاده شود، در حالی که ایران همواره جریان صدر را جریان اصیل عراقی می‌‌دانسته و با آن در طول مبارزه علیه امریکا و داعش همکاری کرده است.نگاهی به پایگاه صدریان، همچنین نگاهی اجمالی به مسیر سیاسی این جنبش و پیامدهای آن برای عراق می‌‌تواند زاویه‌ای دیگر از این جریان را نمایش دهد.


عدم اعتماد به سیاست رسمی و ترجیح رهبری مذهبی
یک یافته کلیدی از نظرسنجی شهرک صدر نشان داد که اکثریت آنها به نهادهای سیاسی عراق اعتماد ندارند. 55 درصد از پاسخ دهندگان اعلام کردند که مطلقاً به پارلمان اعتماد ندارند و 45 درصد اعلام کردند که مطلقاً به کابینه اعتماد ندارند.
 در پاسخ به این سؤال که چه کسی می‌‌تواند مشکلات سیاسی کنونی عراق را برطرف کند، اکثر آنها به رهبری مذهبی اشاره کردند.
این یکی از نکات کلیدی در جامعه‌شناسی جریان صدر است. این جریان از دیرباز و از دهه 80 زمانی که پدر مقتدی صدر به عنوان یک رهبر شیعی در عراق خود را معرفی کرده بود قائل به دخالت همه‌جانبه حاکم اسلامی در امور بود. صدری‌ها اعتقاد دارند که حاکم باید یک روحانی شیعه و فقیه جامع‌الشرایط باشد؛ چیزی که آنها اکنون در مقتدی صدر می‌‌بینند.
فهم این موضوع کمک شایانی به تحلیل جریان صدر می‌‌کند. پیروان او روحانیون را نمایندگان قانونی می‌‌دانند که می‌‌توانند و باید به مسائل سیاسی بزرگ‌تر رسیدگی کنند، در حالی که سیاستمداران غیرقابل اعتماد، آلوده به فساد هستند و تصمیماتی می‌‌گیرند که برای عراقی‌ها مضر است. با این حال، از زمان پیروزی در انتخابات 2018، صدر بیشتر با این نهادهای سیاسی مرتبط شده است و بین هویت مذهبی او و هویت سیاسی رو به رشد او شکاف ایجاد می‌‌کند.
55 درصد از پاسخ دهندگان بشدت موافق هستند که دولت باید قوانینی را مطابق با قوانین اسلامی وضع کند، در حالی که 26 درصد تا حدودی موافق هستند. این یعنی حدود 81 درصد صدری‌ها قائل به این هستند که شمولیت دین باید همه‌جانبه باشد.
در مصاحبه‌ها، صدری‌ها  گفتند:  حرکت به سمت سیاست نهادی باعث ایجاد فاصله بین صدر و پیروانش شد و به همین دلیل بود که آنها در ابتدا می‌خواستند انتخابات 2021 را تحریم کنند. هنگامی که آنها در نهایت تصمیم به کاندیداتوری گرفتند و در نتیجه به صورت غافلگیرکننده‌ای پیروز شدند می‌‌خواستند به پایگاه صدر نشان دهند که طبق معمول سیاست بازی نمی‌کنند. آنها معتقد بودند که دولت اکثریت می‌‌تواند جایگزین سبک سیاست اجماعی شود که از سال 2003 بر عراق حکومت می‌‌کرد، اما صدری‌ها نتوانستند دولت اکثریت تشکیل دهند. صدر در مواجهه با گزینه سیاست طبق معمول، تصمیم گرفت از روند رسمی تشکیل دولت کناره گیری کند تا بر سیاست‌های فعال تر که ریشه در رهبری مذهبی دارد بر شیوه‌های دیگر اعتراضی تمرکز کند. 
این بررسی همچنین نشان داد که پایگاه صدری عمیقاً مذهبی است. اکثر پیروان معتقدند که حکومت و دولت حتی قوانین جزایی باید بر اساس قوانین اسلامی اداره شود. بنابراین رهبری مذهبی در دوران صدر برای درک ماهیت پایگاه  و رد پیشنهادهای تحلیلگران مبنی بر اینکه این پایگاه می‌‌تواند توسط رهبران سکولار، لیبرال یا سایر رهبران بسیج شود، ضروری است، همچنین نشان می‌دهد صدری‌ها براعتقادات گذشته خود باقی ماندند.

   تغییر وضعیت سیاسی عراق و آینده پیش‌رو
یکی از بازیگران اساسی در عراق جریان صدری متشکل از صدها هزار نفر از یک بخش فقیرتر و شهری از جمعیت عراق است. این پایگاه منبع کلیدی قدرت صدر است، اما این پایگاه با تصورات غلط احاطه شده است. گروه‌های مختلف به دنبال استفاده از این پایگاه برای اهداف خود بوده‌اند. به عنوان مثال، چپ‌ها و لیبرال‌ها در سال 2016 تلاش کردند این پایگاه را برای مبارزه با فساد خود بسیج کنند. اخیراً ایالات متحده به این باور رسیده بود که این پایگاه می‌تواند برای مقابله با نفوذ ایران در عراق استفاده شود، در حالی که ایران همواره جریان صدر را جریان اصیل عراقی می‌‌دانسته و با آن در طول مبارزه علیه امریکا و داعش همکاری کرده است

دیدگاه‌های منفی جنبش اعتراضی اکتبر 2019
اگرچه تظاهرات در عراق اغلب به عنوان یک صدای واحد یا به عنوان ظرفیتی برای وحدت در نظر گرفته می‌‌شود، بررسی شهرک صدر دیدگاه‌های متفاوتی از جنبش‌های اعتراضی، از جمله جنبش‌های غالب تشرین را نشان داد. بیش از یک چهارم از پاسخ دهندگان، تشرین را تا حدودی منفی و 16 درصد دیگر آن را بسیار منفی می‌‌دانستند. این میزان محدودی را که صدری‌ها می‌‌توانند با تشرین بسیج کنند، نشان می‌‌دهد که دستور کار اصلی صدر تلاش برای بازپس‌گیری میادین اعتراضی خواهد بود. این نظر سنجی که در زیر آمده، نشان می‌‌دهد که صدری‌ها با تشرینی‌ها واگرایی و همگرایی دارند.

با وجود مشارکت کم رأی دهندگان، صدریان همچنان رأی خواهند داد
با وجود کاهش مشارکت رأی دهندگان در سراسر عراق، صدریان همچنان مایل به رأی دادن هستند. این نظرسنجی نشان داد که 36 درصد به احتمال زیاد در انتخابات بعدی رأی خواهند داد و 9 درصد تا حدودی و به‌احتمال زیاد رأی خواهند داد. در حالی که صدر در سال 2021 نیز نسبت به سال 2018 آرای خود را از دست داد، این واقعیت که پایگاه وی بیشتر از سایر گروه‌ها رأی می‌‌دهد، به این معنی است که کاهش مشارکت رأی دهندگان بر رقبای وی تأثیر بیشتری خواهد گذاشت و درخواست‌های او برای برگزاری انتخابات دیگر را توضیح می‌‌دهد. پایگاه صدر همچنان ابزاری مهم و توانمند برای صدر در روند سیاسی عراق و دلیل ادامه رقابت او در انتخابات است.

مخاطب صدر پایگاه اوست
به دلیل ماهیت بسته آن، کار جامعه‌شناختی بسیار کمی روی پایگاه صدری انجام شده است. با این حال، این نتایج نظرسنجی پاسخ‌هایی برای کمک به درک تصمیم‌گیری سیاسی صدر ارائه می‌‌دهد. درک مبنا به معنای درک این است که مخاطب صدر در مواقعی که تصمیمات و اقدامات او پراکنده، غیرقابل پیش‌بینی و محاسبه نادرست به نظر می‌‌رسد چه کسانی هستند. آنها همچنین توضیح می‌‌دهند که چرا تلاش‌های گذشته برای تعامل با پایگاه صدری جواب نداده است. این نظرسنجی نشان می‌‌دهد که مقتدی صدر یک بازیگر کلیدی در سیاست عراق باقی خواهد ماند و درک این عنصر از جنبش او برای ثبات کشور در سال‌های آینده بسیار مهم است.