رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با «ایران» مطرح کرد
بخش خصوصی در جنگ اقتصادی آزادی عمل بیشتری داشته باشد
سپیده پیری
خبرنگار
باید در میدان جنگ اقتصادی آتش به اختیار شویم. این را ابوالفضل روغنی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران میگوید. به تعبیر او، در شرایط امروز باید مسیرهایی را انتخاب کنیم که کمتر دچار خطا و اشتباه شویم یکی از این مسیرها این است که در فضای اقتصادی آتش به اختیار حرکت کنیم تا بتوانیم در واقع مشکلات خودمان را برطرف کنیم. یکی از این عوامل، وقوع وضعیت فعلی نوسان در بازار ارز است. علاوه بر تغییرات مستمر قیمتی، چالش صادرکنندگان و بانک مرکزی بر سر بازگشت ارز از گذشته تا به امروز مسأله ساز بوده است.در این رابطه عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی از مقررات جدید تسهیل روند برگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی، خبر داد. در بسته جدید در کنار توسعه روش واردات درمقابل صادرات و واردات در مقابل ارز اشخاص، بر تقویت سامانه نیما بهعنوان محور مبادلات مربوط به حواله ارزی تأکید شده است. ریاست کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی در گفتوگو با «ایران» به واکاوی اشکالات سیاستهای گذشته در واردات ارز به کشور میپردازد و عملکرد بانک مرکزی و دولت را در این زمینه نامناسب عنوان میکند. مشروح این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
در شرایط کنونی بزرگترین مشکل تولیدکنندگان و بنگاههای اقتصادی چیست؟
گرانی ناگهانی نرخ ارز و تأمین مواد اولیه 2 مشکل عمده بنگاههای اقتصادی و تولیدکنندگان در شرایط کنونی کشور است. در وضعیت کنونی کشور، تهدیدهای ناشی از اعمال تحریمها و شیوع ویروس کرونا را میتوان با تکیه بر توانمندیهای داخلی به فرصت تبدیل کرد.
نظرسنجیهای صورت گرفته بخصوص در 5 سال گذشت این نکته را نشان میدهد که وضعیت کشور در شاخصهای محیط کسبوکار، روزبه روز بدتر میشود. از طرفی مؤلفههای مختلفی هم در این شاخصها اثرگذارند که مهمترین آنها به نظر من، جهش یکباره نرخ ارز بوده است.
گرانی نرخ ارز باعث شده تا جریان تولید و توسعه در بنگاههای اقتصادی به کندی صورت گیرد و همزمان شیوع ویروس کرونا هم فشار مضاعفی به واحدهای صنعتی وارد کرده است.
تأمین مواد اولیه برای بنگاههای اقتصادی از دیگر معضلاتی است که در شرایط کنونی به دغدغه فعالان اقتصادی تبدیل شده است. اگر از امروز برای تأمین مواد اولیه فکری نشود، همانطور که رئیس اتاق ایران هم بارها هشدار داده، این مسأله میتواند در آینده نزدیک به بزرگترین بحران حوزه تولید تبدیل شود.
دولت باید مشکل تأمین ارز را از طریق روشهای تأمین مالی فاینانس، ریفاینانس و یوزانس یا کشورهای همسایه حل کند. به این موضوع مهم باور دارم که تهدیدهای ناشی از اعمال تحریمها و شیوع ویروس کرونا را میتوان با تکیه بر بومیسازی ایرانی به فرصت تبدیل کرد زیرا امکان ساخت بسیاری از قطعات مورد نیاز صنایع در داخل کشور وجود دارد. زمانی که امریکا بسیاری از صنایع کشور را تحریم کرد از جمله صنعت فولاد، کارخانجات فولادی کشور مستقر در اصفهان با رویکردی مهندسی و زیرکانه تولید بخشی از قطعاتی که از قبل وارد میکرده را به تولیدکنندگان داخلی سپردند. برای مبارزه با تحریم و مقابله با جهش ارزی باید واحد تولید بومیسازی در کارخانههای ایرانی احداث شود. کارشناسان واحد بومیسازی، پس از تحقیق و بررسی توانمندیهای داخل، تمامی نیازمندیهای کارخانه را به تولیدکنندگان و تأمینکنندگان داخلی سپردند. از جمله ساخت بخشی از نیازهای کلیدی زیربنایی و تکنولوژیک مانند سیلندرهای هیدرولیکی و پاورپکهای هیدرولیکی که به شرکت لجور هیدرولیک در شهر صنعتی اراک سپرده شد. این اقدام که در سایه فعالیت مهندسی مشترک واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) هر دو شرکت صورت پذیرفت، از توقف خط تولید فولاد مبارکه اصفهان جلوگیری کرد و منجر به جلوگیری از خروج ارز از کشور شد. ضمن اینکه با انتقال دانش فنی به مهندسان داخلی، گردش اقتصادی و تقویت بنیانهای صنعتی کشور و حفظ اشتغال ایجاد شد.
شرایط اقتصادی و ارزی امروز کشور را چگونه توصیف میکنید؟
در زمان جنگ تحمیلی هر زمانی که ما در محاصره قرار میگرفتیم فرماندهان به ما پیام میدادند «آتش به اختیار» یعنی هر کاری که میتوانید انجام بدهید تا از محاصره خارج شوید و شرایط امروز کشور ما شبیه به جنگ تحمیلی است. کشور ما در محاصره کامل است و تحریمهای بسیار سنگین بینالمللی از سوی امریکا علیه ایران وضع شده است. در شرایط امروز باید مسیرهایی را انتخاب کنیم که کمتر دچار خطا و اشتباه شویم یکی از این مسیرها این است که در فضای اقتصادی آتش به اختیار حرکت کنیم تا بتوانیم در واقع مشکلات خودمان را برطرف کنیم.
نقش بخش خصوصی کشور را برای مقابله با تحریمها چگونه ارزیابی میکنید؟
بخش خصوصی کشور توانایی بالایی برای برون رفت از شرایط امروز اقتصادی کشور دارد و مسیرهای دور زدن و فروش کالا را کاملا یاد گرفته است. شاید سیستم دولتی بهدلیل ملاحظات در نقاط مختلف دنیا نتواند از پس تحریمها بربیاید اما دولت باید زمینهها و فرصتها را فراهم کند برای بخش خصوصی تا به نوعی تحریمها دور بزنیم و مشکلات را برطرف کنیم و از فضای عمومی بهوجود آمده در دنیا برای رشد و شکوفایی اقتصاد کشورمان استفاده کنیم.
کمبود ارز برای تولیدکنندگان چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟
کارخانجات برای تولید مواد اولیه دچار مشکل هستند که دلیل مشکلات ارزی است؛ بیم آن میرود که کارخانجات مواد اولیه خودشان را نتوانند تأمین کنند و نقطه سفارش در تولید یعنی جاهایی که محدودیت بهوجود میآید همان جا ناچار هستیم کالا و محصولات خودمان را در انبارها نگهداری کنیم تا از یک میزان خاصی کمتر نشود. امیدوارم با اتخاذ تصمیمات درست و کارشناسی شاهد این باشیم مردم شاد و سالم زندگی کنند و در تاریخ، ایران بهعنوان یک کشور ثروتمند شناخته شود. نباید مردم امروز محتاج روزمرگی خودشان باشند. امیدوارم مسئولان اقتصادی تصمیمات درست ارزی بگیرند تا از مشکلات کنونی با سربلندی خارج شویم.
جنبش سرمایهگذاری و خروج از رکود
ادامه از صفحه 7
با کاهش در آمد دولت از یک طرف بودجههای جاری و عمرانی (حداقل به قیمتهای ثابت) کاهش پیدا میکند و کاهش این دو بودجه تقاضای کل را کاهش میدهد و رکود را تشدید میکند. از طرف دیگر کاهش شدید درآمدهای دولت موجب افزایش نقدینگی شده و به تورم دامن میزند.
حال دراین شرایط، دولت به دلیل مشکلات متعددی که با آن مواجه است، توانایی سرمایهگذاری ندارد، از سوی دیگر بخش خصوصی نیز به دلیل آسیبهایی که متحمل شده است دراین فضا توان و تمایلی برای سرمایهگذاری و هزینه کردن ندارد. بدین ترتیب تنها راه اصلی برای خروج از رکود، افزایش سرمایهگذاری غیردولتی توسط بخش عمومی و با اتکا به بازار سرمایه برای افزایش تقاضای کل است. باید بنگاههای بزرگ بخش عمومی و صندوقهای سرمایهگذاری پیشتاز و پرچمدار شروع پروژههای سرمایهگذاری بشوند. در ایران پتانسیل زیادی در حوزههای معادن، صنایع انرژی بر، نفت و گاز و پتروشیمی و کشاورزی و دامداری برای سرمایهگذاریهای کلان وجود دارد. اگر بنگاههای بزرگ عمومی با فروش بخشی از سهام خود در بازار سرمایه منابع نقد برای خود ایجاد و پروژههای سرمایهگذاری بزرگ را شروع کنند و بعد با استفاده از ابزار بازار سرمایه مانند صندوقهای سرمایهگذاری یا تشکیل شرکتهای سهامی عام پروژههای سرمایهگذاری را در بورس عرضه کنند تا مردم با خرید سهام و یونیتهای صندوقهای سرمایهگذاری در تأمین مالی پروژههای بزرگ مشارکت کنند، یک موج سرمایهگذاریهای بزرگ در کشور راه میافتد و تقاضای کل را افزایش میدهد و به خروج از رکود کمک میکند. مناطقی مثل سواحل مکران از جمله مناطقی هستند که تشنه سرمایهگذاری برای آبادانی و پیشرفت هستند. درمجموع برای خروج از رکود و تبعات منفی آن، هم اکنون دو دسته راهکار میتواند مؤثر باشد که یکی بهرهمندی از ظرفیتهای بازار سرمایه و دیگری توسعه صادرات بخصوص کشورهای همسایه است. در واقع شرکتهای عمومی و صندوقهای دولتی میتوانند با فروش سهام خود در بورس، سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژههای مهم را تأمین کنند. همچنین با توجه به این که صادرات به کشورهای دور و اروپا با موانع بسیاری روبهروست، تمرکز بر صادرات به کشورهای همسایه که یک بازار حدود 400 میلیون نفری دارد میتواند رهگشا باشد. هم اکنون صادرکنندگان هیچ گونه حمایتی از سوی نهادهای دولتی ندارند و دراین زمینه وزارت امورخارجه باید به کمک آنها بشتابد. با توجه به اینکه در رکود سرمایهگذاری خصوصی کم خواهد بود، میتوان این خلأ را از طریق سرمایهگذاری بنگاههای بزرگ، سرمایهگذاری صندوق و نهادهای مالی، سرمایهگذاران خرد در بازار سرمایه و واگذاری طرحهای نیمه تمام عمرانی انجام داد.
همانگونه که اشاره شد، یکی دیگر از راهکارهای توسعه صادرات برای افزایش تقاضای کل و کمک به روند استراتژیک افزایش صادرات است که از طریق بهبود روابط سیاسی با بازارهای هدف، پشتیبانی سیاسی از صادرکنندهها در بازارهای هدف، تسهیل نقل و انتقال پول با بازارهای هدف، تسهیل عملیات گمرکی و ایجاد اتحاد استراتژیک بین بنگاههای بالادستی و پایین دستی قابل انجام است.
ایجاد یک جنبش سرمایهگذاری و خروج از رکود به الزاماتی نیاز دارد. درهمین راستا حمایت سیاسی در بالاترین سطوح کشور، حمایت فرهنگی و اجتماعی از سرمایهگذاری و اهمیت آن، تهیه و تأیید طرحهای امکانسنجی برای پروژهها توسط تیمهای حرفهای، انتخاب شرکتهای مدیریت و اجرای مجرب برای مدیریت پروژهها، ایجاد یک ستاد زیر نظر معاون اول برای پشتیبانی و راهگشایی پروژهها، اصلاح آییننامههای سازمان بورس برای تسهیل تشکیل شرکتهای پروژه به صورت سهامی عام، تشکیل یک تیم مجرب برای طراحی ساختار، آییننامهها و روشها و برنامههای اجرایی کار مهمترین الزاماتی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.