پرستو رفیعی
خبرنگار
این روزها مؤسسات خیریه و مراکز نیکوکاری با هدف محرومیت‌زدایی، فعالیت‌های گسترده و اقدامات ویژه‌ای را در جامعه انجام می‌دهند. کمک به مستضعفین و اقشار بی‌بضاعت جامعه و توانمندسازی آنها در کنار یاری ایتام و زوجین جوان کم درآمد نمونه‌ای از فعالیت‌هایی است که در دستور کار این مؤسسات قرار دارد. در این میان اما قرض نیکو، خدمتی است که در رأس فعالیت‌های بسیاری از این مؤسسات قرار دارد.
اعطای تسهیلات بدون بهره و سود در قالب وام‌های کارآفرینی، تأمین و تعمیرات مسکن، ازدواج، درمان و معیشت که از طریق جذب و دریافت وجوه خیرین صورت می‌گیرد اقدامی ارزشمند در راستای توانمندسازی نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر و ضعیف است، چراکه بسیاری از معضلات اجتماعی از جمله بیکاری، طلاق، اعتیاد، کار کودکان در خیابان و زباله گردی ریشه در مشکلات مالی و اقتصادی طبقه محروم جامعه دارد.
گسترش پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه در جامعه به مدد خیرین و افراد نیکوکاری صورت می‌گیرد که اغلب در گمنامی، بدون چشمداشت و توقع تلاش می‌کنند گرهی از مشکلات محرومین باز کنند و در این راستا حفظ کرامت انسانی و عزت اجتماعی مددجویان را سرلوحه اقدامات خود قرار داده‌اند.
مصطفی رجبی مسئول یکی از این مراکز نیکوکاری است که به گفته خودش به مدد نیکوکاران و خیرین فعالیت می‌کند. او در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: قرض‌الحسنه اقدامی مؤثر و راهکاری انسانی در راستای رفع مشکلات محرومین است به طوری که آنها را قادر می‌سازد بخشی از مشکلات و مسائل زندگی خود را حل کنند و با دغدغه کمتر زندگی کنند.
وی با تأکید بر اینکه قرض‌الحسنه کلید رفع بسیاری از مشکلات اقشار ضعیف جامعه است، می‌گوید: شاید در ابتدا پولی که در صندوق قرض‌الحسنه قرار داده می‌شود اندک به نظر برسد و عده‌ای گمان کنند که این مبلغ نمی‌تواند راهگشا باشد اما واقعیت این است که همین اندک‌ها، بسیار با برکت هستند و مشکلات بسیاری را حل می‌کنند.
رجبی در ادامه به پروژه‌ای در مسکن مهر پیشوا اشاره می‌کند و می‌گوید: کمیته امداد قصد داشت این پروژه را با هدف خانه‌دار کردن اقشار نیازمند جامعه تکمیل کند اما تعداد زیادی از خانواده‌های نیازمند همان پول اولیه را نداشتند تا بتوانند در این پروژه سهیم و خانه‌دار شوند. یعنی این خانواده‌ها در پرداخت 20 یا 30 میلیون تومان بسته به متراژ خانه هم ناتوان بودند و این ناتوانی در پرداخت آنها را در آستانه حذف از پروژه قرار داده بود.
وی می‌افزاید: مجموع ارقام این قسط‌ها حدود یک و نیم میلیارد تومان بود. با توجه به شرایط فعلی، در مدت زمان کوتاه هیچ نیکوکاری نمی‌توانست این مبلغ را پرداخت کند از این‌رو ما از صندوق امداد ولایت کمک گرفتیم. این مبلغ به‌عنوان وام بدون یک ریال کارمزد، بلافاصله در اختیار ما  قرار گرفت و توانستیم با تزریق آن به پروژه مسکن، مشکل 127 خانواده را که به‌دلیل کسر بودجه در آستانه حذف از پروژه قرار داشتند حل کنیم. اقساط این وام توسط خیرین پرداخت می‌شود واین کار آنها سبب شده 127 خانواده نیازمند، سقفی بالای سر خود داشته باشند.
رجبی با بیان اینکه خیرین انسان‌هایی شریف، نوع دوست و بی‌مدعا هستند ادامه می‌دهد: بسیاری از ما هنگامی که دست نیازمندی را می‌گیریم گمان می‌کنیم به او کمک کرده‌ایم اما خیرین و نیکوکارانی که طی این سال‌ها دیده‌ام اینگونه فکر نمی‌کنند. آنها خودشان را نیازمندتر می‌دانند و نیاز آنها به دعای خیر مددجوها است. بسیاری از خیرین معتقدند اگر از آماج بلاها و خسارات جامعه امروزی درامان مانده‌اند به‌دلیل دعای خیری است که بدرقه راه آنها می‌شود.
وی با اشاره به نوع نگاه خیرین به مشکلات افراد نیازمند اظهار می‌کند: نگاه خیرین به کار خیر و نیکو با محوریت حل مشکلات نیازمندان است. ممکن است بسیاری از ما بدون اینکه فرد نیازمند را بشناسیم مبلغی  به او کمک کنیم یا مبلغی را به یک خیریه اعطا کنیم تا در جهت رفع مشکلات نیازمندان صرف شود اما خیرین با نگاه حل مشکل به موضوع می‌نگرند. آنها همانند سایر افرادی که نیت نیکو دارند مبلغی را برای رفع مشکل اعطا می‌کنند اما شرایط فرد مددجو را پیگیری می‌کنند تا اگر مشکل او به طورکامل رفع نشده باشد به او کمک بیشتری اعطا کنند.
رجبی همچنین براین باور است که کمک کردن باید نیکو باشد. به گفته او، کم نیستند افرادی که مبالغی از اموال خود را به‌صورت قرض به دیگران می‌سپارند اما متأسفانه گاهی دیده می‌شود که در خلال پرداخت منتی گذاشته می‌شود یا عزت وام گیرنده خدشه دار می‌شود.
او تصریح می‌کند: گاهی برخی از صندوق‌ها یا افراد برای اعطای وام شرایط بسیار سختی قرار می‌دهند به طوری که فرد وام گیرنده برای دریافت وام با مشکلات بسیاری مواجه می‌شود. مثلاً نمی‌تواند ضامنی که گواهی کسر از حقوق دارد بیاورد. این شیوه پرداخت نیکو نیست. قرض نیکو قرضی است که فرد نیازمند بتواند با دلخوشی آن را دریافت کند و شیرینی دریافت وام و حل مشکل بر کام او بنشیند. خیری که بدون منت و با حفظ کرامت انسانی و البته در کمترین زمان وام را به متقاضی پرداخت می‌کند در مسیر پرداخت قرض نیکو گام گذاشته است. البته وجه دیگر نیکویی قرض‌الحسنه بدون ربا، بدون یارانه و بدون انتظار بودن آن است.
رجبی معتقد است که خیرین انسان‌های فرشته خویی هستند که از کمک به همنوعان خویش لذت می‌برند. تجلی ارزش‌های والای انسانی در وجود خیرین نمایان است و آنها مجاهدانی هستند که بی‌چشمداشت در مسیر محدودیت زدایی گام برمی دارند.
او می‌گوید: بسیاری از خیرین بی‌نیاز از داد و ستدهای معمول هستند. آنها حتی نیاز به تشکر ندارند و می‌گویند نیازی نیست از ما تشکر کنید حتی نیاز نیست که برایمان دعا کنید. آنها با خداوند معامله می‌کنند. در واقع یکی دیگر از وجوه نیکو بودن قرض این است که فرد بدون هیچ چشمداشتی مبلغی را به‌عنوان قرض اعطا کند و چشم‌ها و دست‌های او تنها به سوی آسمان و خداوند متعال باشد.
رجبی در مورد نحوه کمک به مناطق محروم می‌گوید: ممکن است خیری در تهران یا استان دیگری باشد که کیلومترها با فرد نیازمند ساکن در شهر و منطقه محروم فاصله داشته باشد. او برای کمک به افرادی که در آن مناطق محروم حضور دارند می‌تواند مبالغ مورد نظر خود را در صندوق امداد ولایت سپرده‌گذاری کند، فرم‌های لازم را تکمیل کند و تعهدات مورد نیاز را انجام دهد. این صندوق در بسیای از شهرستان‌ها شعبه دارد. به همین دلیل بدون معطلی و نیاز به مسافرت مددجو یا خیر این مبالغ مستقیماً در شهر مقصد به حساب مددجویان واریز می‌شود یا مبالغ در کار خیری که مورد نظر خیر است صرف می‌شود. ما موارد زیادی داشتیم که خیر در شهر تهران بوده اما از طریق صندوق در ساخت مسکن در خراسان جنوبی، خوزستان و برخی شهرهای محروم مشارکت کرده است.

 حرکت چرخه کمک‌رسانی با نیروی قرض‌الحسنه
ابوالفضل مسعودی اما خیر دیگری است که بیش از 30 سال در کسوت مددکاری و حمایت از نیازمندان انجام وظیفه کرده و در سال‌های اخیر نیز با گروهی از خیرین همراه شده تا شاید بتواند دست نیازمندی را بگیرد و یاری رسان محرومی شود.
او درباره دلیل حضورش در جمع خیرین و انجام فعالیت‌های نیکوکارانه به «ایران» می‌گوید: زیبایی‌هایی که به واسطه کارخیر افراد خیر اتفاق می‌افتد مرا جذب این کار کرد.
مسعودی ادامه می‌دهد: فعالیت‌های ما در مؤسسه خیریه تنوع بسیاری دارد اما یکی از اولویت‌های ما تقویت قرض‌الحسنه و کمک از این طریق است. در واقع ما به جای اینکه نیازمندان را به کمک‌های بلاعوض وابسته کنیم بخشی از تسهیلات را در صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت سپرده‌گذاری کردیم و از این طریق مبالغی را به آنها وام می‌دهیم. ما معتقدیم که این شیوه سبب می‌شود افراد به تکاپو و حرکت وادار شوند. چون فردی که وام می‌گیرد برای بازگرداندن آن تلاش می‌کند و به فعالیت‌های درآمدزا دست می‌زند. این تکاپو و تلاش که از فرد شروع می‌شود و به جامعه تسری می‌یابد همان مزیت فعالیت قرض‌الحسنه است که خداوند در قرآن و ائمه در روایات به آن تأکید داشته‌اند.
او مزیت دیگر قرض‌الحسنه را چنین عنوان می‌کند: مبالغی که به کمک بلاعوض اختصاص می‌یابد هرچقدر هم زیاد باشد پس از مدتی تمام می‌شود در حالی که نیاز در جامعه همچنان باقی‌مانده است. اما با قرض‌الحسنه و اعطای کمک‌های بدون سود و بهره می‌توان با توان و پشتوانه مالی بیشتری به نیازمندان کمک کرد. از سوی دیگر می‌دانیم که ساخت و شاکله انسان براساس استقلال است. بنابراین اگر کمک کنید فردی توانمند شود و استقلال مالی داشته باشد نه تنها انسانی را از فقر و محرومیت نجات داده اید و به مستقل شدن او کمک کرده اید بلکه در راستای نجات و توانمند‌سازی جامعه گام برداشته‌اید.
مسعودی معتقد است، اگر انسان در مسیر خیر و اقدامات خیرخواهانه قرار بگیرد، لذت و سرور را با همه وجود خود احساس خواهد کرد.
در حقیقت هرچه لذت در انسانیت و زندگی وجود دارد در این مسیر قابل لمس و احساس است.او در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان در این مسیر گام برداشت می‌گوید: خوشبختانه در حال حاضر صندوق‌های قرض‌الحسنه رشد زیادی داشته‌اند و شهر یا محله‌ای نیست که صندوق قرض‌الحسنه نداشته باشد. هر فردی می‌تواند سرمایه خود را هر چند اندک در این صندوق‌ها قرار دهد. این صندوق‌ها از تجمیع این منابع اندک به افراد نیازمند وام می‌دهند و چرخه کمک‌رسانی را به حرکت درمی‌آورند.

گروه اجتماعی/ پرداخت وام به نیازمندان و رفع مشکلات معیشتی، اشتغال و درمان این گروه از جامعه به حفظ عزت نفس، افزایش امنیت روانی و امید به زندگی در آنها منجر می‌شود. بهره‌گیری از ظرفیت و کمک خیرین در قالب وام‌های قرض‌الحسنه، گسترش فعالیت‌های نیکوکارانه و افزایش تعداد وام‌هایی که با هدف گره گشایی از مشکلات نیازمندان پرداخت می‌شود را به همراه داشته است. صندوق امداد ولایت نیز در راستای یاری‌رسانی به نیازمندان جامعه پس از دریافت مجوز فعالیت از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران گام در عرصه فعالیت خیرخواهانه گذاشته و به گفته مدیرعامل صندوق امداد ولایت در سال‌جاری 259 هزار و 566 فقره وام به ارزش 2500 میلیارد تومان به مددجویان و طبقه محروم جامعه پرداخت شده است.
علی عاشوری در این باره به «ایران» می‌گوید: صندوق امداد ولایت از سال 95 تاکنون 12 هزار میلیارد تومان وام به نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر جامعه پرداخت کرده است که 2500 میلیارد تومان آن مربوط با سال‌جاری می‌باشد. این وام‌ها بدون کارمزد و بازپرداخت 60 ماهه اعطا شده است.
وی در ادامه به سرفصل‌های پرداخت وام‌های این صندوق اشاره می‌کند و می‌افزاید: صندوق امداد ولایت در سرفصل‌هایی مانند اشتغال و خودکفایی، کارگشایی، خرید و ودیعه مسکن، درمان و جهیزیه مبالغی را به‌عنوان وام به مددجویان پرداخت می‌کند تا گرهی از مشکلات آنها باز شود. سقف وام‌های پرداختی طبق مصوبه بانک مرکزی است، تا سه ماه پیش این سقف سیصد میلیون ریال بود اما اخیراً این سقف به پانصد میلیون ریال افزایش یافته است. بازپرداخت هم حداکثر در اقساط 60 ماهه خواهد بود.
مدیرعامل صندوق امداد ولایت با تأکید بر موضوع ضمانت آسان عنوان می‌کند: موضوع ضمانت همواره یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد جامعه در هنگام دریافت وام با آن مواجه می‌شوند. مددجویان این سازمان هم از این امر مستثنی نیستند و در بسیاری از مواقع امکان معرفی ضامن و ارائه ضمانت ندارند. از این‌رو برای رفع این مشکلات و تسهیل در پرداخت و کمک به مددجویان، مقرر شده است که تا سقف 100 میلیون ریال ضمانتی از آنها دریافت نشود. در مواردی که مبلغ وام بیش از این مقدار است هم سعی شده با آسان‌ترین شیوه‌هایی که می‌توان ضمانت گرفت تسهیلات مورد نظر در اختیار مددجویان قرار گیرد.
عاشوری همچنین از اهمیت حضور خیرین در کمک به نیازمندان و رفع محرومیت از جامعه می‌گوید: برای نیل به اهداف والای صندوق یعنی محرومیت‌زدایی طرحی به نام طرح هم‌افزایی پیش‌بینی شد. در این طرح خیرین مبالغی را به صندوق امداد ولایت می‌سپارند و خودشان افراد نیازمند را به صندوق معرفی می‌کنند که ازآن محل وام دریافت کنند. صندوق امداد ولایت در راستای رفع مشکل نیازمندان به اندازه مبلغی که خیر به صندوق سپرده است هم‌افزایی را انجام می‌دهد. به این معنا که مثلاً اگر خیر یک میلیارد تومان در صندوق گذاشته است ما هم یک میلیارد دیگر به این مبلغ اضافه می‌کنیم و برای خیر این امکان را فراهم می‌کنیم که نفرات بیشتری را برای دریافت وام به صندوق معرفی کند. در سال 1400 این طرح مورد استقبال خیرین قرار گرفت به طوری که 260 فقره تفاهمنامه هم‌افزایی به ارزش 75 میلیارد تومان صورت گرفته و خوشبختانه از این محل وام‌های خوبی پرداخت شده است.
وی در مورد نحوه پیوستن خیرین به این شبکه کمک‌رسان اظهار می‌کند: اگر فرد خیری بخواهد از طریق قرض‌الحسنه به اقشار نیازمند و کم بضاعت کمک کند می‌تواند به دفاتر کمیته امداد در سراسر کشور مراجعه کند. در حال حاضر ما 730 نقطه اتصال دفاتر کمیته امداد در کشور داریم که خیرین می‌توانند به این دفاتر مراجعه کنند. همچنین در حال حاضر در هر استان یک شعبه صندوق امداد ولایت وجود دارد. خیرین می‌توانند به شعب صندوق در استان‌های مختلف مراجعه کنند و با سپرده‌گذاری در این کار خیر و عام‌المنفعه شرکت کنند.مدیرعامل صندوق امداد ولایت تأکید می‌کند: نحوه دریافت کمک از خیرین هم به دو صورت انجام می‌گیرد. نخست اینکه آنها می‌توانند در طرح قرض ماندگار شرکت کنند و برای افزایش تعداد وام‌های قرض‌الحسنه، مبالغی را به صندوق امداد ولایت اهدا کنند. همچنین خیرین می‌توانند در طرح دوم شرکت کنند، یعنی با سپرده‌گذاری نزد صندوق امداد ولایت، امور مالی جاری خود را از این طریق انجام دهند. در این شرایط ما از رسوب منابعی که خیرین در این مدت نزد صندوق گذاشته‌اند، به نیازمندان وام اعطا می‌کنیم. البته باید یادآور شوم که در این شیوه این امکان وجود دارد که خیرین هرزمان از شبانه روز که بخواهند می‌توانند سپرده خود را از صندوق خارج کنند چون این صندوق متصل به شبکه شتاب است و هیچ منعی در بازگرداندن پول وجود ندارد.