نفس راحت نت‌فلیکس

اوون گلایبرمن
ترجمه: پویا مشهدی محمدرضا‌
وقتی دست‌اندرکاران نت‌فلیکس روز جمعه واکنش‌ها به «مرد ایرلندی» را در شب افتتاح جشنواره فیلم نیویورک دیدند باید بسیار خوشحال شده باشند. تماشاچیان بشدت هیجان‌زده بودند و بسیاری از نقدها درام مافیایی سه‌و‌نیم ساعته‌ مارتین اسکورسیزی را تحسین کرده و آن را یک شاهکار خواندند. این هیاهو برای «مرد ایرلندی» این فیلم را بلافاصله در رقابت کسب جوایز قرار داد. و با اینکه هر نوع گفت‌وگویی درباره جوایز بشدت غیرقابل اطمینان است اما به‌نظر می‌توان با اطمینان گفت که «مرد ایرلندی» و نت‌فلیکس جایگاهی مرکزی در جدول جوایز دارد. همان گونه که «رُما» سال پیش چنین کرد. نقطه ضعف بالقوه این اتفاق برندسازی است. چیزی که بخش بزرگی از روند مراسم جوایز را تشکیل می‌دهد. بیشتر استودیوهای فیلمسازی در صورت خرج کردن ۱۶۰ میلیون دلار برای ساخت فیلمی مانند «مرد ایرلندی» از دیدن نتیجه رضایتبخش فیلم نفس راحتی می‌کشند اما همان طور که می‌دانیم، نت‌فلیکس از قوانین اکوسیستم اقتصادی کاملاً متفاوتی پیروی می‌کند. به‌همین دلیل توانسته چنین بودجه‌ای را صرف این فیلم کند. وقتی دیزنی یا پارامونت این قدر پول را برای یک فیلم خرج کنند آنها می‌خواهند و انتظار دارند که این پول برگردد.
نت‌فلیکس جایی‌ است که می‌خواهید فیلم‌تان را آن‌جا بسازید
نقشه نت‌فلیکس معادله سود و زیان را سرنگون می‌کند. کمپانی انتظار و نیازی ندارد که با تشویق تماشاچیان به خریدن بلیت و حضور در سینماها درآمدی بیش از هزینه «مرد ایرلندی» کسب کند. نقشه‌ کسب و کار آنها این است که مردم تمام جهان مشترک نت‌فلیکس شوند. از این نظر «مرد ایرلندی» یک بیلبورد بشدت گران‌قیمت است که با اعلام این جمله مشترکین خود را افزایش می‌دهد: «این باشگاه پخش آنلاینی است که می‌خواهید به آن تعلق داشته باشید». البته «مرد ایرلندی» مانند «رما» در پیش از آن بیلبوردی برای فیلمسازان نیز هست. این فیلم به آنها می‌گوید: «این خدمات پخش آنلاینی است که می‌خواهید فیلمتان را در آن بسازید.» مرد ایرلندی: اثری مقدس که باید آن را در سالن سینما دید. بسیاری از کسانی که روز جمعه این فیلم را دیدند و کیفیتش را ستایش کردند، به این نکته اذعان کردند که «مرد ایرلندی» لایق این است که روی پرده سینما اکران شود. «مرد ایرلندی» توسط یکی از استادان فیلم‌سازی نیم قرن اخیر و به‌عنوان اثری سینمایی ساخته شده که باید در سالن سینما که معبدی سکولار است، به اشتراک گذاشته شود. اثر اسکورسیزی فیلم چنان قدرتمندی‌ است که به آن عاملی که بیننده را مجبور کند آن را در سینما ببیند، دست یافته است. پس بیایید تصور کنیم که این فیلم توسط برادران وارنر، همان کمپانی که ۲۹ سال پیش بودجه «رفقای خوب» را تأمین و آن را توزیع کرد ساخته شده است. در این صورت «مرد ایرلندی» از چه حیاتی در سینما بهره‌مند خواهد شد؟ بر اساس کیفیت این فیلم، نقدهای هیجان‌انگیزش و حضور بازیگران اسطوره‌ای، بعید نیست که بگوییم «مرد ایرلندی» در صورت اکران در سینماها می‌توانست تنها در ایالات متحده ۱۰۰ میلیون دلار بفروشد که در این صورت یک پیروزی شکوهمند برای استودیوی سازنده‌اش محسوب می‌شد. باید در نظر داشت که میزان فروش یک فیلم صرفاً معیاری برای سوددهی نیست بلکه میزان برای اشتیاق جمعی مخاطبان نیز محسوب می‌شود. این امر مرتبط است با اینکه چه‌قدر یک فیلم در گفت‌وگوها جای می‌گیرد و اینکه چه میزان خون به رگ‌های فرهنگ ما تزریق می‌کند. این امر شکاف بین اینکه اگر «مرد ایرلندی» در تمامی سینماها در صورت انتشار توسط یک استودیوی متداول اکران می‌شد و اینکه اکنون در نسخه‌ای تقدیس شده و محدود تحت نظر نت‌فلیکس اکران می‌شود را نشان می‌دهد.
ما فیلم‌هایی می‌سازیم که هیچ‌کس دیگری نخواهد ساخت
چنین شکافی را سال گذشته با «رما» نیز مشاهده کردیم ولی باز به اندازه امسال دراماتیک نبود. زیرا انتظارات برای فروش گیشه‌ای این فیلم هنری خارجی بسیار پایین‌تر بود. این نکته که فروش این فیلم بسیار پایین بود اصلاً اهمیتی نداشت. عامل اصلی هیاهو برای این فیلم نقدهایی بود که این فیلم را منحصر به فرد، بهتر از حد انتظار و با کیفیتی که هر ۲۰ سال اگر خوش شانس باشید می‌توانید ببینید دانستند. این فیلم در صدر بیشتر از ۱۰ لیست بهترین فیلم‌ها قرار داشت و تمامی جوایز پایان سال گروه‌های منتقدین مختلف را درو کرد که آنها یکی پس از دیگری این فیلم را اثری هنری برای تمامی ادوار خواندند. ماه‌هاست که اسکورسیزی در تمامی مصاحبه‌هایش با گفتن این نکته که هیچ استودیویی «مرد ایرلندی» را نمی‌ساخت به نت‌فلیکس ادای دین کرده است. بدین ترتیب نت‌فلیکس مانند منجی سینما به نظر می‌رسد. «ما فیلم‌هایی می‌سازیم که هیچ کس دیگری نخواهد ساخت!»
ولی عنصر غیرعادی دیگری نیز در بودجه «مرد ایرلندی» وجود دارد. دلیل اینکه هیچ استودیوی متداولی این فیلم را نتوانسته بسازد این نیست که هیچ استودیویی نمی‌خواست از به پرده سینما بردن رؤیای بزرگ مارتین اسکورسیزی حمایت کند. بلکه به این دلیل بود که فناوری جدید لازم برای فرآیند جوان‌سازی در حال حاضر به‌طرز سرسام‌آوری گران است. «مرد ایرلندی» فیلمی به‌نظر نمی‌رسد که هزینه‌ای۱۶۰ میلیون دلاری داشته باشد و در سال‌های آینده نیز چنین خواهد بود. نت‌فلیکس این هزینه گزاف را تنها برای ساخت بیلبوردشان، دام مشترکین‌شان و پوستر استخدام فیلمسازشان پرداخت. آنها در سطحی زیرین این پیام را مخابره می‌کنند: اگر ما می‌توانیم مارتین اسکورسیزی را به خدمت بگیریم آن گاه چه کسی را نمی‌توانیم؟
نت‌فلیکس، مشکلی پیش آمده: «مرد ایرلندی» زیادی خوب است. اینجاست که هیجان ناخالص فیلم‌سازی «مرد ایرلندی» مایه آزار می‌شود. نت‌فلیکس در واقع چنان فیلم خوبی ساخته که طیف گسترده‌ای از مخاطبان می‌خواهند آن را در سینماها ببینند و اگر نمایش سینمایی نسبتاً محدود این فیلم مانند مدارایی با این خواسته به‌نظر برسد باعث درنگ افراد بسیاری مانند اعضای آکادمی اسکار و فیلمسازانی که با ساختن فیلم با نت‌فلیکس به آنها وعده گنج داده شده است، می‌شود. البته که این فیلمسازان فیلم دلخواه خود را خواهند ساخت و این امر مهمی است ولی اکران «مرد ایرلندی» این سؤال بنیادین متافیزیکی را روشن می‌کند: «آیا تماشای فیلم در خانه همان گنج است؟» قرن بیستم را پشت سر گذاشته‌ایم ولی روش‌هایش به آن سرعتی که مسئولان نت‌فلیکس دوست دارند دمُده نخواهد شد.
منبع: ورایتی‌