بخش خصوصی در انتظار سیگنال دولت

میلاد خوش زبان
تحلیلگر کسب‌ و کار
کرونا بسیاری از کسب و کارها را زمین‌گیر کرده است. این قوی سیاه باعث ضربه‌ای سهمگین به اقتصاد جهان شده است. شاخص‌های بورس دنیا همچنان در حال فراز و فرود هستند. لیگ‌های ورزشی تعطیل و بسیاری از رویدادهای معتبر جهانی لغو شده‌اند. اینها تنها بخشی از عوارض جانبی کرونا تا بدین‌جا بوده‌اند. این در حالی است که بانک‌های مرکزی دنیا با کاهش نرخ بهره و دولت‌ها با تزریق بسته‌های حمایتی سعی می‌کنند تا از اثرات مخرب این بحران کمی بکاهند. حالا دیگر همه دریافته‌اند که احتمال رکود اقتصادی مجدد در جهان بسیار افزایش یافته است. اما این اتفاقات غم‌انگیز که برای اکثر کسب و کارها اثرات منفی به‌جا گذاشته، برای برخی نیز با افزایش تقاضا همراه بوده است. احتمالاً در مورد افزایش خرید اینترنتی از محصولات و مایحتاج اساسی از سوپرمارکت تا مواد بهداشتی طی این مدت شنیده‌اید. ایران هم از طی یکی دو روز آینده به این سمت حرکت می‌کند، اما تجربه جهانی خرید اینترنتی چگونه بوده است؟آیا قوی سیاه یا همان حادثه بزرگ غیرمنتظره سبب رکود یک صنعت و رونق صنعت دیگری نشده است؟ آیا این مسأله در ایران هم اتفاق می‌ افتد؟ چرا برخی از کسب و کارهای دیجیتالی به جای آنکه از این فرصت تاریخی استفاده کنند به یکباره شروع به تعدیل نیروی انسانی خود کردند؟
نشریه اکونومیست (Economist) در یکی از مقالات ماه مارس خود جمله جالبی داشت: «ویروس کرونا که امسال چین را متوقف کرده است موجب رونق صنعت دیگری شده است: تِله مدیسین».
تِله مدیسین (Telemedicine) که معادل فارسی آن پزشکی از راه دور است، به معنی ارائه خدمات حوزه سلامت از طریق روش‌های غیرحضوری همچون تلفن و اینترنت بوده و یکی از شاخه‌های سلامت دیجیتال (Digital Health) است.
این روزها به‌دلیل شیوع کرونا و عدم تمایل مردم به خروج از منزل، استفاده از مشاوره‌های پزشکی اینترنتی در دنیا افزایش چشمگیری پیدا کرده است. در حالی که شاخص داو جونز از ابتدای سال میلادی ریزش دراماتیکی داشته، اما ارزش بازار شرکت تلاداک (Teladoc Health) حدود ۵۳ درصد رشد داشته است. این شرکت یکی از شناخته‌شده‌ترین کسب و کارهای حوزه سلامت دیجیتال است که به‌صورت مجازی خدمات پزشکی ارائه می‌کند تا افراد با استفاده از اپلیکیشن و به‌صورت صوتی یا تصویری ویزیت شوند. ‌پیش‌بینی‌ها حاکی از آن هستند که کرونا منجر به افزایش چشمگیری در میزان استفاده از اپلیکیشن مذکور شده و همین موضوع سبب افزایش قابل توجه قیمت سهام آن شده است. در محیط اقتصادی کسب و کارهای دیجیتالی ایران نیز طی این مدت برخی از استارتاپ‌های حوزه سلامت دیجیتال با رشد تقاضای بیشتری مواجه شده‌اند تا جایی که این رشد در برخی از آنها به چند برابر روزهای عادی می‌رسد.
 هنوز برای بسیاری از مردم پول‌سازی این گروه از شرکت‌ها افسانه است و باور کردنی نیست و خیلی از ما هنوز به‌ صورت سرگرمی با آن برخورد می‌کنیم!
انجام تست کرونا به‌صورت آنلاین، راه‌اندازی سامانه تلفنی مشاوره اضطراب کرونا ۴۰۳۰ و ارائه اپلیکیشن مقابله با کرونا نیز از جمله اقدامات نهادهای دولتی می‌باشند که با استفاده از مفهوم سلامت دیجیتال صورت گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد که حادثه شیوع کرونا درمرحله اپیدمی یک فرصت تاریخ ساز برای کسب و کارهای اینترنتی بویژه در حوزه سلامت است که درنهایت به یک رشد تجاری برسند. این فرصت می‌تواند به اثبات این بخش برسد.تله مدیسین در ایران می‌تواند رشد کند. از طرفی، دولت و بویژه مسئولان و سیاستگذاران صنعتی کشور باید در این روزها روی کسب و کارهای اینترنتی تمرکز کنند، چرا؟چون که این بخش از اقتصاد نوین تقاضا محور است و سیاستگذاران و مجریان در آن واحد می‌توانند از نیاز و تقاضای کسانی که با بیماری کرونا درگیر هستند، مطلع شوند. این رویکرد اساسی نظام سلامت و اقتصاد کشور است. نظام بازار کشور با استفاده از ابزار کسب و کارهای اینترنتی می‌تواند از مشارکت و تقاضای خود مشتری یا متقاضی به سرعت مطلع شود و به آن پاسخ دهد. تجربه جهانی گواه موفقیت چنین رویکردی است. شرکت‌های بزرگی مانند آمازون و اپل و گوگل نیز مدت‌هاست که وارد حوزه سلامت شده‌اند و سعی دارند تا سهم بیشتری از بازار بزرگ سلامت تصاحب کنند. جانی آیو (Jony Ive) مدیر سابق بخش طراحی اپل در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۸ گفته بود که این شرکت از همان ابتدا ساعت اپل را به‌عنوان یک محصول در حوزه سلامت در نظر گرفته است و آن را از نظر سخت افزاری و نرم‌افزاری توسعه می‌دهد تا قابلیت‌ ارائه خدمات سلامت محور را داشته باشد.
دولت و بازار؛از راهبری تا اجرا
اما آیا بازار خود سیاستگذاری می‌کند؟یا اینکه دولت‌ها و حاکمیت‌ها سیاستگذاری می‌کنند و در نهایت شرکت‌های بزرگ با توجه به نیاز بازار به این سوی می‌روند.طبیعتاً سکان راهبری بازار بزرگ سلامت و خیلی از بازار‌ها تابع اقتصاد دیجیتال در دست دولت‌هاست، اما بخش خصوصی پیشرو خوب سیگنال‌های دولت را ردیابی می‌کند.کاری که در ایران هم در صورت ارسال به موقع و صحیح می‌تواند از سوی بخش خصوصی با پاسخ مناسبی رو‌به‌رو شود. بویژه در مراحل ابتدایی برای هماهنگی بازارها و دولت با برگزاری رویدادهای بزرگ می‌تواند این رویکرد و روند با سرعت بیشتری دنبال شود. کنفرانس سالانه سلامت جی‌پی مورگان
(J.P. Morgan) بزرگ‌ترین نشست سرمایه‌گذاری حوزه سلامت است، که از سال ۱۹۸۳ و با حضور رهبران صنعت، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران برگزار می‌شود. این کنفرانس زمانی صرفاً با حضور شرکت‌های حوزه بهداشت و درمان تشکیل می‌شد اما اکنون با حضور برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری مثل آلفابت (شرکت مادر گوگل) برگزار می‌گردد و در آنجا درباره موضوعاتی مثل نقش هوش مصنوعی در سلامت صحبت می‌شود.
جایگاه سلامت در اقتصاد آینده
سلامت دیجیتال سهم بسزایی در آینده اقتصاد دیجیتال و اقتصاد سلامت خواهد داشت. از ویزیت‌های مجازی گرفته تا مراقبت‌ از بیماران همگی می‌توانند در بستر دیجیتال انجام شوند. حتی آینده عمل‌های جراحی نیز متفاوت خواهد بود. بر اساس پژوهشی که جی‌پی مورگان در سال ۲۰۱۹ انجام داد، حدود ۴۰ درصد از شرکت‌های بررسی شده، علاقه‌مند به افزایش بودجه فناوری اطلاعات برای سرمایه‌گذاری در بخش تِله مدیسین هستند. سرمایه‌گذاری در این حوزه نه تنها بازدهی زیادی دارد و منجر به افزایش کیفیت خدمات می‌شود بلکه می‌تواند به کاهش هزینه‌ها نیز بینجامد. فقط تصور کنید که راه‌اندازی نسخه الکترونیک و حذف دفترچه‌های کاغذی بیمه چه صرفه‌جویی‌ای در پی خواهد داشت. از حذف هزینه‌های چاپ آن گرفته تا کاهش مراجعات مردم جهت صدور و تمدید دفترچه بیمه، همگی منجر به کاهش هزینه‌های پیدا و پنهان زیادی خواهند شد. تخمین زده می‌شود که اندازه بازار جهانی تِله مدیسین تا سال ۲۰۲۶ به ۹۵ میلیارد دلار برسد.
تهدیدات فرصت ساز
 با توجه به هرم سنی و ضریب نفوذ بالای اینترنت در ایران این فرصتی فوق‌العاده برای کشور است تا با تسهیل مقررات و سیاستگذاری مناسب از این بازار رو به رشد بهره‌مند شویم. به‌نظر می‌رسد در بزنگاه‌های تاریخی، سیاستگذاران اقتصادی کشور بیش از هر زمان دیگری به مسأله و اهمیت تدوین سیاستگذاری و خط‌ مشی‌گذاری در عرصه اقتصاد دیجیتال بویژه در حوزه سلامت اشراف پیدا می‌کنند. اقتصاد دیجیتال رهیافتی جدی است برای مدیریت رشد و توسعه اقتصاد کشور حتی در لحظات بحرانی؛ سیل، زلزله و اینک بیماری کرونا.