میراث «نهضت حسینی» برای امروز ما

دکتر عبدالحسین خسروپناه
استاد فلسفه
1برای درک هدف «نهضت حسینی» و درس‎های آن، بهترین مرجع، رجوع به کلمات و سخنان خود امام حسین(ع) است. ایشان در وصیتنامه‎ای به برادرش محمد بن حنفیه وقتی که در مسیر عراق حرکت می‎کرد، می‎فرمایند: «إِنّی لَمْ اَخرُجْ اَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی....... من گواهی می‎دهم که از راه تکبر و خودخواهی یا به قصد فساد و ستمگری بر ضد حکومت بنی‌امیه قیام نکردم. قیام کردم فقط و فقط برای ایجاد اصلاح در امت جدم و شیعه پدرم علی بن ابی‎طالب.»
همچنین می‎فرمایند: «فمن قبلنی بقبول الحق فاللّه اولى بالحق و من رد علی هذا اصبر حتى یقضی اللّه بینی و بین القوم بالحق و هو خیر الحاکمین و هذه وصیتی یا اخی الیک و ما توفیقی الا باللّه علیه توکلت و الیه انیب ..... هرکس راه حق و حقیقت را پذیرفت طرف حسابش حق تعالی است و هرکس قیام من را مردود بداند، من در راه خود ثابت قدم و شکیبا هستم تا اینکه خداوند بین من و این ملت به حق و حقیقت قضاوت کند که او بهترین قاضی است. این وصیت من است برای تو ای برادر. موفقیت من بسته به اراده خدا است. به او توکل می‌کنم و به سوی او دست انابه برمی‌دارم.»
 
2همانطور که در وصیتنامه آمده است، هدف قیام امام حسین(ع) «اصلاح دینداری مسلمانان» است. در آن دوره، مسلمانان مسیر انحرافی را در دینداری‌شان پیش گرفته بودند و حضرت(ع) قیام کرد تا مردم را نسبت به انحراف‌شان، آگاه کند. اما این انحرافات چه بود؟
اول، یکی از این انحرافات به مسائل اعتقادی برمی‎گشت. در زمان امام حسین(ع) عده‎ای خداوند را به خودشان تشبیه می‌کردند. از این رو، حضرت امام حسین(ع) در خطبه‎ای می‎فرمایند: «ای مردم پرهیز کنید از گروهی از کسانی که گمراه هستند و مانند کفار از اهل کتاب می‎آیند خداوند را مثل خودشان می‎پندارند، چراکه پروردگار مثل و مانندی ندارد، شنواست و بیناست.»
 دوم، انحرافاتِ اخلاقی بود. در این راستا، حضرت امام حسین(ع) در خطبه‌ای توصیه می‎کند: «ایّها الناس: نافسوا فی المکارم، وسارعوا فی المغانم، ولا تحتسبوا بمعروف لم تعجلوا» در صفات عالی و پسندیده با یکدیگر رقابت کنید، در به دست آوردن این صفات خوب که غنیمت‌های الهی هستند سرعت پیدا کنید، اگر عمل خیری باشد در انجامش سرعت نداشتید خیال نکنید این کار شما شایسته است. این توصیه و نگرانی حضرت امام حسین(ع) نشان می‌دهد جامعه زمانه ایشان از یک سری انحرافات اخلاقی و رفتاری رنج می‌برده است.
سوم، در آن دوره، برخی از مسلمانان حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال می‌کردند. به همین دلیل، حضرت امام حسین(ع) بر این باور بودند که دیگر چیزی از اسلام باقی نمانده است و لذا فرمودند اگر می‌خواهید مسیر شهادت را طی کنید باید به حزب خدا که عترت پیامبر(ص) و اهل بیت عصمت طهارت هستند، تمسک کنید. «قرآن» و «عترت» دو وزنه بزرگ هستند که پیامبر(ص) در اختیار امت گذاشته است و باید به آنها تمسک جست.
 
3متأسفانه بعد از وفات پیامبر(ص)، سنت، کتابت و نقل احادیث ایشان تعطیل شد، و به جای آن تفسیر به رأی‌ها جای دین را گرفت. ارزش‎های درست، ضد ارزش شد و ارزش‎های غلط، به ارزش بدل شد. این اقدامات در زمان خلافت معاویه صورت گرفت و پس از او، فرزندش یزید که به شیوه پدر اقتدا داشت، مردم را مجبور به بیعت کرد. امام حسین(ع) با یزید بیعت نکرد و در مقابل این تصمیم ایستاد؛ زیرا اگر یزید حاکمیت را به دست می‌گرفت، دیگر قطعاً چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند. از این رو، هدف دیگر امام حسین(ع) از قیامش، در کنار اصلاح دین، معرفی کردن ولایت حق در مقابل ولایت باطل به مردم بود.
 
4درس‌هایی که می‌توان امروز از قیام امام حسین(ع) گرفت این است که در برابر مسائل اجتماعی بی‌تفاوت نباشیم و در این راستا، «مسئولیت اجتماعی» را می‎توان به عنوان یکی از درس‎های قیام امام حسین(ع) در نظر گرفت.
 گاه یک جامعه درگیر فساد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‎شود. بی‎عدالتی یکی از بدترین انواع فسادی است که اگر در جامعه‎ای نهادینه شود، می‎تواند بسیار مخرب باشد. گاهی می‎بینیم جناح‎های سیاسی چپ و راست، برای رسیدن به قدرت باهم اختلاف دارند. هرچند قدرت فی‌نفسه بد نیست اما قدرت برای چه چیزی؟ برای خدمت به خلق، رفع مشکلات مردم یا کسب موقعیت‎های بهتر برای احزاب؟ این بدترین منکری است که به نظر می‌رسد امروز باید انسان‎های آزاده که به مکتب حسین(ع) اقتدا دارند، با آن مقابله کنند و مردم را در مسیر هدایت و سعادت راهنمایی کنند.