آتش زدن کاخ سفید در بیشکک

زهره صفاری/ قرقیزستان دیروز یکی از حساس ترین و بحرانی ترین روزهای سال های اخیر خود را سپری کرد. بعد از تظاهرات هزاران معترض به نتایج انتخابات پارلمانی و ورود آنان به ساختمان های دولتی، کمیسیون انتخابات این کشور در اقدامی که آبی بر آتش دو روز اعتراض در این کشور بود، لغو نتایج انتخاباتی را اعلام کرد.
به گزارش «بی بی سی»، تنها ساعتی پس از آنکه کمیسیون انتخابات قرقیزستان با هدف آرام کردن معترضان، لغو نتایج انتخابات را اعلام کرد، «سورونبای جینبکف»، رئیس جمهوری این کشور نیز خواهان تحقیق درباره تخلفات انتخاباتی شد. اعتراض‌ها در قرقیزستان پس از آن شروع شد که نتایج انتخابات پارلمانی این کشور با مشارکت 16 حزب موافق و مخالف اعلام و پیروزی 5 حزب که سه تای آنها از نزدیکان «جینبکف» بودند، محرز  و جرقه‌ای شد تا بیش از 5 هزار نفر با تجمع در میدان اصلی «بیشکک» خواستار ابطال انتخابات و حتی برکناری رئیس جمهوری شوند.
این اعتراض تا ساعاتی با تجمعی آرام ادامه داشت، اما پس از تاریک شدن هوا، مداخله پلیس با تانکرهای آب‌پاش برای متفرق کردن معترضان، فضا را متشنج کرد و صحنه آشوبی رقم خورد. این شرایط تا بامداد سه‌شنبه ادامه داشت و سرانجام تظاهرکنندگان با ورود به کاخ سفید، کاخ ریاست جمهوری قرقیزستان در بیشکک، دفتر رئیس جمهوری و پارلمان را تصرف کردند و با بیرون ریختن اسناد و مدارک، بخش‌هایی را نیز به آتش کشیدند.
به گزارش رسانه‌های داخلی قرقیزستان، در این تظاهرات‌ها یک نفر کشته و بیش از 600 نفر مجروح شدند. گفته می‌شود بسیاری از مجروحان بر اثر ضرب و شتم پلیس آسیب دیدندکه 150 نفر به بیمارستان انتقال یافتند.
اتهامات وارده؟!
آن‌طور که گزارش سایت «دیپلمات» حکایت دارد، حزب سوسیال دموکرات وابسته به رئیس جمهوری سابق قرقیزستان «آلمازبک آتامبایف» نخستین جرقه اعتراضات را روشن و تقلب در انتخابات و ادعای خرید آرا را از سوی احزاب وابسته به رئیس جمهوری فعلی مطرح کرد. موضوعی که از سوی ناظران بین‌المللی حاضر در انتخابات نیز رد نشده و در دست بررسی است. به نظر می‌رسد حضور اعضای این حزب در میان تظاهرکنندگان، سبب شد تا آنها با حمله به زندان، رئیس جمهوری سابق را که به اتهام فساد مالی در زندان به سر می‌برد و شماری از سیاستمداران سابق این کشور را نیز آزاد کنند. همزمان با این اقدامات، شبکه‌های فیس‌بوک و توئیتر نیز که صحنه اعتراضات مجازی قرقیزها شده بود، درخواست ابطال در انتخابات را ترند کردند. در این میان با وجودی که «جینبکف»، رئیس جمهوری فعلی این کشور اتهامات را قبول نداشت اما برای آرام کردن خشم مردم اعلام کرد جلسه‌ای با حضور سران 16 حزب حاضر در انتخابات برگزار خواهد کرد و اگر غیرقانونی بودن روند رای گیری‌ها ثابت شود بدون شک ابطال انتخابات را اعلام می‌کند. این در حالی است که به نوشته «نیویورک تایمز»، یکی از رهبران احزاب سیاسی مخالف دولت که خودش را دادستان کل معرفی می‌کند، نتایج انتخابات را مردود اعلام کرده است.
همزمان حزب حامی دولت «بیریمدیک» که با دریافت 26درصد آرا نسبت به حزب «مکنیم» با 24درصد آرا و سه حزب دیگر با کسب 7درصد مجاز، به عنوان حزب پیشتاز پیروز انتخابات شده است، در حالی که با اتهام خرید آرا روبه‌رو است، اعلام کرده در صورت ابطال انتخابات، بار دیگر برای ورود به پارلمان در انتخابات مشارکت خواهد کرد. یکی از سران احزاب بازنده در جمع تظاهرکنندگان گفت: «رئیس جمهوری قول داده بود که یک انتخابات سالم برگزار شود اما او نتوانست سر قولش بماند.»
در همین حال «توماس بوسراپ»، رئیس کمیته نظارت بر انتخابات سازمان امنیت و همکاری اروپا گفت: «گرچه انتخابات بدون هیچ مشکلی برگزار شد اما اتهام خرید آرا موضوعی نیست که بتوان به راحتی از آن گذشت.»
با این وجود «کلارا سورونکولووا»، رهبر حزب معارض «ریفورما» گفت: «بی قانونی کاملاً در این انتخابات مشهود بود و فشار و زور و ارعاب رأی‌دهندگان را نمی‌شد نادیده گرفت.»
دلایل تشدید اعتراضات
براساس قوانین قرقیزستان هر حزب برای ثبت نام در انتخابات ملزم به پرداخت 63 هزار دلار به مراکز فعال مدنی هستند، هزینه‌ای که بسیاری از احزاب به دلیل نداشتن یک پشتیبان مالی یا وابستگی سیاسی از هواداران‌شان جمع‌آوری کردند. در این شرایط هرگونه تقلبی به معنای ضرر و زیان برای احزاب است.
از سوی دیگر به نوشته «دیپلمات»، تکرار مسأله «یوروایشینیسم» یا همبستگی با روسیه در چارچوب پیمان اقتصادی یوروایشیا (EAEU) است که قرقیزستان از سال 2015 در آن مشارکت دارد. در حالی که احزاب مخالف این اتحاد را نمی‌پذیرند اما 5 حزب پیروز این انتخابات، این امر را اولویت برنامه‌های خود می‌دانند. حتی رهبر حزب پیشتاز «بیرمدیک» نیز با انتشار فیلمی ویدئویی در فیسبوک بر این امر تأکید کرده است.
«چولپون ژهاکوپووا»، یکی از فعالان حقوق بشری قرقیزستان مدعی است: «حتی برندگان این انتخابات نیز به کثیف بودن آن اعتراف می‌کنند. رئیس جمهوری هر کاری برای پیروزی در انتخابات انجام داد. تاریخ هرگز این روزها را فراموش نمی‌کند.» گرچه بسیاری از رسانه‌های قرقیزستان از تصمیم رئیس جمهوری این کشور برای برگزاری نشستی با حضور سران احزاب شرکت‌کننده در انتخابات خبر داده‌اند اما سایت «یوروایشیا نت» مدعی است همچنان وضعیت «جینبکف» پر رمز و راز است و برخی منابع تأیید نشده فرار او به سمت زادگاهش در جنوب کشور را اعلام کرده‌اند.