روز کتابگردی تلاشی برای روشن ماندن چراغ کتابفروشی‌ها‌

مریم شهبازی
خبرنگار
کتابفروشی‌ها امسال در حال و هوایی متفاوت از سال‌های قبل میزبانی دوستداران یار مهربان را در روز کتابگردی برعهده ‌دارند؛ از طرفی بحث شرایط نامطلوب اقتصادی برآمده از تحریم‌ها در میان است و از سوی دیگر مشکلات و محدودیت‌هایی که کرونا پیش روی فعالان بخش‌های مختلف نشرمان گذاشته است. از همین رو هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتا‌بفروشان تهران که در شورای سیاست‌گذاری هفته کتاب و روزکتابگردی هم حضور دارد از مردم دعوت کرده تا امروز با خرید کتاب از کتا‌بفروشی‌های محله‌شان اجازه ندهند که چراغ این مراکز مهم فرهنگی خاموش شود؛ البته او توصیه‌ای هم برای کتابفروشان دارد؛ اینکه تلاش کنند حتی اگر تا به امروز هم سایتی برای فروش آثار خود دایر نکرده‌اند این اقدام را در اولویت برنامه‌ریزی شان بگذارند و برای کتابگردی هم از طریق تلفن نسبت به فروش کتاب در تعامل با مردم باشند، البته همچنان شرایط خرید حضوری تا جایی که امکان رعایت پروتکل های بهداشتی ممکن است فراهم باشد.

شور همگانی برای استقبال از کتاب
هومان حسن‌پور درباره نقش مثبتی که هفته کتاب و روز کتابگردی بر ایجاد شور و اشتیاق میان مردم و همچنین فعالان عرصه نشر داشته و دارد، می گوید:«یکی از مصداق‌های مهم ایجاد این شوق را می‌توان در همراهی سراسری رسانه‌ها برای انتشار خبرهای مرتبط دانست که منجر به جلب ‌توجه مردم به‌ضرورت مطالعه می‌شود که این اتفاق کمی نیست؛ خیلی مهم است که مردم بدانند روزی برای کتابگردی است که همه دوستداران کتاب در کتابفروشی‌ها جمع می‌شوند و کتاب‌های موردعلاقه‌شان را می‌خرند و از سویی حتی فرصتی برای دیدار با برخی نویسندگان یا مترجمان محبوب خود پیدا می‌کنند.»
حسن‌پور یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت برگزاری روز کتابگردی را تلاش برای روشن نگاه داشتن چراغ کتابفروشی‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد:«کمک به خاموش نشدن چراغ کتا‌بفروشی‌ها اهمیت بسیاری دارد چرا که کتابفروشان حلقه اصلی ارتباط مردم با کتاب و فعالان این عرصه هستند. نکته دیگری که نباید فراموش کرد، حرفه کتابفروشی خیلی متفاوت از دیگر مشاغل است؛ کتابفروشان ‌بویژه وقتی بحث کتابفروشی محله‌ها درمیان باشد جایگاه مهمی در کمک به گسترش کتابخوانی دارند.»
مصداقی از این گفته را می‌توان در این دانست که وقتی هر یک از ما برای خرید کتاب به کتابفروشی محله‌مان برویم متوجه می‌شویم که وجود کتابفروشان اهل مطالعه تا چه اندازه به مراجعه‌کنندگان در انتخاب آثار موردنظرشان کمک می‌کند. این مدیر نشر تصریح می‌کند: «مراجعه به کتابفروشان محلی منجر به آشنایی کتابفروشان با سلایق تان می‌شود؛ آن‌چنان‌ که بعد از مدتی به کتابفروش اعتماد کرده و حتی بدون آنکه فهرستی در دست داشته باشید برای خرید رفته و می‌پرسید که برای من چه کتابی دارید؟ این را گفتم که بدانید دلیل تأکیدی که بر تفاوت میان کتابفروشی با سایر مشاغل دارم در چیست.»
همان‌طور که اشاره شد حسن‌پور افزون بر ریاست اتحادیه ناشران و کتابفروشان یکی از اعضای شورای سیاست‌گذاری هفته کتاب و روز کتابگردی هم هست؛ او می‌گوید:«برگزاری روز کتابگردی بنای خوبی برای ضرورت توجه به کتابفروشی‌ها گذاشت؛ آن‌چنان‌که طی شش سالی که گذشت شاهد حضور مسئولان فرهنگی، کشوری و حتی شهری به کتابفروشی‌ها در روز کتابگردی بودیم. به‌واسطه همین بازدیدها هم امکانی برای فعالان نشر فراهم می‌شد تا مشکلات خود را با آنان در میان بگذارند که در نهایت منجر به برنامه ریزی و تصمیم‌گیری مسئولان و دسترسی بهتر مردم به کتاب می‌شد.»
امسال به‌سبب شرایط خاصی که بر کشورمان حاکم شده خواست مسئولان فرهنگی و اهالی نشر این است که تا حد ممکن مردم خرید کتاب‌های موردنظر خود را به شکل تلفنی یا اینترنتی انجام بدهند. حسن‌پور ادامه می‌دهد:«خرید حضوری کتاب هم تا جایی که امکان رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و از سویی عمل به پروتکل‌های بهداشتی فراهم باشد ایرادی ندارد. اما توصیه مهم دیگری به کتابفروشان کشور و بویژه اعضای اتحادیه داشتیم مبنی بر این‌که کتابفروشان از فضای مجازی برای فروش آثار خود در شرایط فعلی بهره بگیرند و اینکه هرکدام صفحه‌ای خاص خودشان دایر کنند و حتی بعد از اتمام روز کتابگردی هم این رویه را ادامه بدهند.»
  هومان حسن‌پور توصیه‌ای هم برای مردم دارد؛ در شرایط فعلی اقتصادی و از سویی اوضاعی که کرونا سبب شده تلاش کنیم عمده خرید کتابمان را بر مراجعه به سایت و صفحات کتابفروشی‌ها، بویژه کتا‌بفروشی‌های محلی متمرکز کنیم تا لطمه‌ای متوجه کتابفروشی‌ها نشود. البته حسن‌پور توصیه دیگری هم برای کتابفروشان دارد مبنی بر این‌که اگر امکان فروش اینترنتی و بهره‌مندی از فضای اینترنتی خاص خودشان ندارند می‌توانند شماره تلفنی به روی ویترین کتابفروشی بچسبانند تا مردم آن را یادداشت کرده و تلفنی برای خرید آثار موردنظرشان اقدام کنند.
او درباره اقدامات انجام شده برای برپایی هرچه بهتر روزکتابگردی ادامه می‌دهد:«اتحادیه جلسات متعددی با شورای شهر تهران، شخص آقای احمد مسجد جامعی، معاونت فرهنگی شهرداری و مسئولان ارشاد داشته تا موفق به کسب امتیازی برای مخاطبان شود. بنا بر توافق انجام ‌شده قرار شده امروز  شاهد ارسال رایگان کتاب‌هایی که مردم اینترنتی یا تلفنی از کتابفروشی‌ها خریداری کرده‌اند به خانه‌های آنان باشیم، البته امسال امکان اجرای سراسری این طرح در همه کشور فراهم نشد.»
با این‌حال آن‌طور که حسن‌پور تأکید کرد، کتابفروشان سایر استان‌ها هم بنا بر امکاناتی که در اختیاردارند تا حد امکان، تسهیلاتی برای خرید غیرحضوری کتاب به مخاطبان قائل می‌شوند. برای ارسال رایگان کتاب بخش‌های مختلفی همکاری کرده‌اند؛ از معاونت فرهنگی وزارت ارشاد گرفته تا اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و از سویی شهرداری تهران و شورای شهر تهران. بنا بر شرایطی که فراهم‌ شده امروز کتابفروشان در دو مقطع زمانی امکان ارسال رایگان کتاب‌های خود از طریق پیک بادپا به خانه‌های مردم را دارند.
عضو شورای سیاست‌گذاری هفته کتاب و روز کتابگردی ادامه می‌دهد:«کتابفروشان در دو ساعت 12 ظهر و 17 عصر امکان ارسال آثار فروخته ‌شده خود به مردم را از طریق تماس با شماره تلفن8282 دارند. امیدوارم بحث آشتی مردم با کتابفروشی‌های محله که شعار ما هم هست امسال محقق شود؛ بویژه که اهالی نشر و کتابفروشان این روزها در شرایط نامطلوبی هستند و بیش‌ازپیش به حمایت مردم نیاز است. حفظ حیات کتابفروشی‌ها آن‌قدر مهم است که آینده کتابخوانی در کشورمان منوط به فعالیت آنان به‌عنوان اهرم اصلی در عرصه نشر است.»
تنها از مراجع رسمی فروش کتاب، کتاب بخریم
  یکی از مهم‌ترین دلایل تأکیدی که بر ضرورت حفظ  کتابفروشی‌های محلی می‌شود تأثیری است که اینها در تربیت نسل‌های آینده به‌عنوان عضوی از جامعه کتابخوان دارند. بی‌تردید برای افزایش سرانه مطالعه باید به روی مخاطبان کودک و نوجوان سرمایه‌گذاری کرد؛ طیفی از مخاطبان که بنا بر سنت رایج میان خانواده‌های ایرانی و از سویی ضرورت‌های اجتماعی نهایت امکانی که برای رفت‌وآمدهای خارج از خانه در اختیاردارند به محدوده محل سکونت شان ختم می‌شود؛ بنابراین خیلی مهم است که در هر محله‌ای حداقل یک کتابفروشی دایر باشد تا ارتباط کودکان حاضر با کتاب قطع نشود.
حسن‌پور در بخش دیگری از سخنانش تأکید می‌کند:«وجود کتابفروشی‌های بزرگ در مجتمع‌های تجاری هم خیلی مفید است اما در کنار اینها نباید چه در جایگاه مسئول فرهنگی و چه در جایگاه مخاطب از حمایت کتابفروشی‌های محلی غافل شویم. آن‌هم در شرایطی که کتابفروشی و کار نشر در کشور ما بیش از آنکه فعالیتی اقتصادی باشد، کاری برآمده از دغدغه و علاقه‌مندی‌های شخصی است. ای‌ کاش قدرکتابفروشی ها را در این شرایط اقتصادی نامطلوب بدانیم. شاید باورتان نشود اما هر یک از این کتابفروشی‌ها اگر ملک خود را تغییر کاربری بدهند نزدیک 10 برابر تفاوت سودآوری شان خواهد بود. همین حالا خبردارم، دوست کتابفروشی که مغازه‌اش پنجاه میلیارد تومان است نهایت روزی یک‌میلیون تومان فروش دارد که این در برابر سرمایه ای که صرف شده وحشتناک است. این در حالی است که مغازه‌ای به‌مراتب کوچک‌تر اطراف همان ملک، با کاربری دیگری روزی پنجاه میلیون تومان هم درآمد دارد.» همان‌طور که حسن‌پور هم تأکید کرد و  خودمان هم تا حدی در جریان هستیم فعالان فرهنگی، بویژه در عرصه کتاب بیش از دغدغه‌های اقتصادی به عشق فرهنگ است که کار می‌کنند. پس به قول این فعال عرصه نشر به‌جای خرید از مراکز غیررسمی، خرید کتاب‌های موردنظرمان را از طریق کتابفروشی‌های محله‌ها  یا از طریق سایت‌های منتسب به آنها انجام بدهیم تا با حمایت از آنان موفق به عبور از این دوره بشویم. اما نکته دیگری که بد نیست به نقل از رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران یادآور شویم این است که امسال نخستین دوره‌ای است که شاهد عملی شدن ارسال رایگان کتاب در روز کتابگردی به خانه‌های مردم هستیم، بنابراین باید احتمال وجود برخی ضعف‌ها را در نظر داشته باشیم و با قدری صبوری، فعالان نشر و متولیان فرهنگی را برای ادامه این قبیل اقدامات در سال‌های بعد همراهی کنیم.