امسال کتابگردی از خـــــانه‌ها به بازار نشر کمک می‌کند

آیدین پورخامنه
خبرنگار
هفتمین دوره کتابگردی درحالی اجرا می‌شود که برای تداوم این سنت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مردم می‌توانند از خانه برای زنده‌ نگه‌داشتن کتابفروشی‌ها و خرید کتاب اقدام کنند.  کتابگردی، رسمی که توسط احمد مسجدجامعی راه‌اندازی شده‌ بود، در هفتمین سال به شیوه‌ای نو برگزارخواهد شد. همه‌گیری بیماری کووید19 و محدودیت‌هایی که برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام می‌شود، موجب تغییر در شیوه اجرای این آیین فرهنگی شد. در روز کتابگردی که معمولاً آخرین پنجشنبه هفته کتاب اجرا می‌شد، مسجدجامعی به همراه گروهی متشکل از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران حوزه نشر، به تعدادی از کتابفروشی‌های تهران سر می‌زدند و درباره مشکلات و چگونگی قابل حل بودنِ آنها گفت‌وگو می‌کردند. این بار در هفتمین دوره کتابگردی که در بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب اجرا خواهد شد، این کتاب‌ها هستند که به خانه مردم می‌روند تا از هرگونه تجمع و احتمال انتقال بیماری کاسته ‌شود.‌‌
این دوره کتاب به خانه‌ها می‌آید
محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران از افرادی است که هر سال در این رویداد فرهنگی حضور داشت، او با تأکید براینکه تسهیلات در نظر گرفته ‌شده برای مخاطبان کتاب، در این دوره تفاوتی با دوره‌های پیشین ندارد، از آمادگی کتا‌بفروشی‌ها برای ارسال کتاب به خانه دوستداران کتاب سخن گفت. او همچنین درباره امکانی که با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری برای ارسال کتاب در روز کتابگردی درنظر گرفته‌ شده ‌است، اعلام کرد: شعار هفتمین دوره کتابگردی «کتاب می‌آید» است. مردم می‌توانند از راه سفارش تلفنی یا اینترنتی کتاب‌های مورد نظر خود را سفارش دهند و پیک بادپا در روز پنجشنبه تمام کتاب‌های سفارش داده ‌شده را به خانه مردم تحویل می‌دهد.
کتابفروشی‌ها امکانات متنوعی برای روز کتابگردی درنظر می‌گرفتند، حضور نویسندگان، شاعران و مترجمانِ بنام یکی از اقداماتی بود که برای جذب مخاطب به کتابفروشی انجام می‌شد. حق‌شناس درباره تأثیر این رویکرد بر مردم گفت: مردم در آن روز می‌توانستند با نویسندگان و مترجمان کتاب‌های مورد علاقه خود از نزدیک آشنا شوند، با آنها گفت‌وگو کنند و نظر آنها درباره مسائل مختلف را جویا شوند. شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی که در این روز همراه کتابفروشان و مردم بودند، با معرفی برخی از کتاب‌ها، آنها را به مطالعه دعوت می‌کردند. این روند از نظر اقتصادی تأثیر خوبی بر چرخه نشر داشت. امیدوارم امسال هم مانند دوره‌های پیشین، با فعالیت افراد سرشناس در فضای مجازی، شاهد رونق بازار کتاب باشیم.
 اقدامی برای پررنگ‌ کردن نقش کتاب
کتا‌بفروشی خجسته، سال‌ها پاتوق دوستداران کتاب بود، اما چند سالی است که از بازارچه کتاب در خیابان انقلاب رخت ‌بسته‌ است. این کتابفروشی سه دوره میزبان گروه کتابگردی بود. علیرضا یکرنگیان، مدیر و صاحب‌ امتیاز انتشارات خجسته درباره تأثیر کتابگردی بر رونق بازار کتاب گفت: هر حرکتی درباره کتاب انجام شود، اثر خوبی دارد. این روز، ابتکار آقای مسجد جامعی بود که علاقه خاصی به کتاب دارد و با کتاب پرورش یافته ‌است. آقای مسجدجامعی و آقای حق‌شناس دولتمردانی هستند که به‌عنوان حامی کتا‌بفروشان و ناشران می‌شناسم و همواره از این حوزه حمایت کرده‌اند.
یکرنگیان با اشاره به اینکه مسجدجامعی در طول سال چندین بار به کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کرد، به محدود نبودن این فعالیت به یک روز تأکید کرد. او با اشاره به نقش رسانه‌ها در معرفی و مردمی کردن روز کتابگردی، بیان کرد: شخصاً شاهد اثرات مثبت این طرح بودم. رسانه باید برای توسعه فرهنگی فعالیت کند، از قتل، غارت و اختلاس‌ها همه مردم باخبرند. صفحه نخست روزنامه‌ها باید به رویدادهایی مانند کتابگردی اختصاص داده‌ شود؛ این در حالی است که همواره از تعداد مجلات و نشریه‌هایی که به‌صورت اختصاصی در این حوزه کار می‌کردند، کاسته می‌شود.
نقش مهم رسانه‌ها در توسعه فرهنگ کتابخوانی
علیرضا رئیس‌دانا، مدیر انتشارات نگاه است که یک کتابفروشی درتهران زیر پل کریمخان دارد و همچنین در اتحادیه ناشران و کتابفروشان نایب رئیس کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مؤلفان و مترجمان است. به‌گفته رئیس‌دانا، کتا‌بفروشان از آبان‌ماه خاطرات بسیاری دارند؛ چراکه از دهه 50، هفته‌ای با عنوان «هفته کتاب» نامگذاری شد که مردم را به خرید کتاب تشویق می‌کرد.
او گفت: بعد از انقلاب شاهد افزایش مراجعه مردم به کتابفروشی‌ها و خرید آنها از نمایشگاه کتاب بودیم. رئیس‌ دانا با اشاره به طرح کتابگردی و اقدامات مسجد جامعی و حق‌شناس در این روز بیان کرد: این طرح وقتی با هفته کتاب و طرح‌های حمایتی خانه کتاب همزمان اجرا می‌شود، تأثیر مثبتی بر مردم خواهد داشت. در این روزها به‌دلیل اجرای طرح‌های حمایتی خانه کتاب که به نوعی هفته کتاب را چهار بار در سال برگزار می‌کند، شاهد افزایش مراجعه مردم به کتا‌بفروشی‌ها و خرید کتاب هستیم.
مدیر انتشارات نگاه درباره برنامه‌هایی که در روز کتابگردی موجب جذب مردم به کتا‌بفروشی‌ها می‌شود، توضیح داد: در روز کتابگردی، از شاعران، نویسندگان، مترجمان و... برای حضور در کتا‌بفروشی دعوت می‌شود تا دوستدارانشان بتوانند با آنها صحبت کنند. در گذشته روزی که شاملو به فروشگاه انتشارات نگاه رفته بود در پاسخ به سؤال دوستدارانش درباره‌ شأن نزول شعر «مرگ نازلی» و «پریا» یا سیمین بهبهانی در آن سال‌ها درباره تاریخ خاصی که شعرش در آن سروده بود، توضیح داده‌ بود.
اجرای کتابگردی چند بار در سال
مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، همزمان با هفته کتاب، طرح پاییزه کتاب را اجرا می‌کند و در این طرح برای خرید کتاب تخفیف 20 درصدی درنظر گرفته ‌شده ‌است. برخی از ناشران با ارائه کتاب با تخفیف به کتابفروشان در این هفته کمک می‌کنند. سعیدرضا علمی، مدیر انتشارات و کتابفروشی بدرقه جاویدان با اشاره به اینکه اعتبار در نظر گرفته شده برای افراد به اندازه خرید یک یا دو کتاب و برای فعالیت یک هفته‌ای کتابفروشی بسیار محدود است، گفت: کتابفروشان ویترین ناشران هستند و با مشکلات متعددی مواجه‌اند. حضور وزیر فرهنگ و ارشاد و مدیران این حوزه در کتابفروشی‌ها امکان خوبی برای پیداکردن راه حل است. مشکل یک کتابفروشی برای دیگر کتابفروشی‌ها هم مطرح است و اگر به آنها توجه شود، مسئولان، رسانه‌ها و مردم می‌توانند کاری کنند که کتابفروشی‌ها در شرایط سخت دوام بیاورند.
به گفته علمی، اگر رویکردهایی مانند کتابگردی چند بار در سال تکرار شود و محدود به روز کتابگردی در هفته کتاب نباشد، می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد و در نتیجه شناخت مشکلات و یافتن راه‌حل برای آنها از تعطیلی کتابفروشی‌ها جلوگیری کند.
روزهای متعددی به کتابفروشان، ناشران و دوستداران کتاب، اختصاص داده‌ نشده ‌است، همه‌گیری بیماری کووید-19 هم از داشته‌های این گروه کاست. در شرایطی که مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های بهداشتی برخی از راه‌های ارتباطی برای دسترسی به کتاب را بسته‌ است، می‌توان از فضای مجازی به‌عنوان روشی امن برای خرید کتاب و رونق بخشیدن به بازار نشر استفاده کرد، شاید این دوره از کتابگردی زمینه‌ای ایجاد کند تا در سال‌های پساکرونا به اهمیت و جایگاه رویدادهای اینچنین، بیشتر توجه ‌شود.