آینده و هشدار حذف تماشاخانه‌های خصوصی

شهروز دل‌افکار
کارگردان تئاتر
اولین نکته‌ای که به‌ذهنم می‌رسد به آن اشاره کنم این است که سال 1399 سال بسیار عجیبی بود و واقعاً تجربه من، برای روی صحنه بردن نمایش «اتول سورون»، چیزی کم از تجربه جنگ نداشت. در طول تمرین، بارها بچه‌های گروه به کرونا مبتلا ‌شدند و به‌ناچار از چرخه کار و تمرین حذف می‌شدند و همین مسأله اساس کار را به هم می‌ریخت و مجبور بودم مسیر را طور دیگری پیش ببرم. واقعاً از این جهت می‌گویم دقیقاً جنگ بود که ما مثل سربازها به تیر بلای کرونا گرفتار می‌شدیم و هر روز و هر هفته تا اجرای جشنواره تئاتر فجر با مشکل و مسأله‌ای روبه‌رو بودیم. دوستانی که در این اجرا کنار من بودند، همگی از بچه‌های کارگاه نمایش هستند و من از اوایل سال به آنها قول داده بودم که هرطوری هست کار را روی صحنه می‌بریم و آنها بشدت مشتاق رفتن روی صحنه بودند و برای چنین روزی هم زحمات و سختی‌های زیادی را تحمل کرده‌ بودند و آرزو داشتند که روی صحنه باشند. به‌هر صورت این تجربه عجیب بود و چالش‌هایی که ما و تئاتر ایران با آن روبه‌رو بودیم، به‌نظرم، نه در گذشته آن‌چنان نظیری دارد و نه در آینده شاید با چنین نظایری روبه‌رو شود که ترس از اجرا و آمدن و نیامدن تماشاگر یک طرف و درگیر بیماری شدن گروه و تغییر و تحولات فی‌الساعه در اجرا از عوض کردن نقش‌ها تا جایگزینی بازیگران از سوی دیگر فقط یک نمونه‌اش بود. با این‌همه چه در جشنواره تئاتر فجر امسال و چه در اجراهایی که داشتیم و تا پایان سال ادامه داشت، اما توجه و لطف مردم و منتقدین به نمایش «اتول سورون» بخشی از خستگی ما را به در کرد و استقبال مردم هم واقعاً مرا شرمنده خود کرد. شوخی نبود که در چنین شرایطی، مردم عاشق تئاتر قدم برمی‌دارند و به سالن نمایش می‌آیند تا تئاتر ببینند. این‌ مردم عزیز از نظر من عاشقان تئاتر هستند و هیچ‌ حرفی نمی‌شود در برابر این‌ همه عشق زد. این وضعیت ما به‌عنوان یک گروه تئاتری در سال 99 بود و احتمالاً گروه‌های دیگر نیز وضعیتی بهتر از ما نداشتند و آنها هم مثل ما مجبور بودند کار کنند. کرونا تجربه‌ای علیحده بود که باعث شد عوامل هر نمایشی به ‌اندازه ده‌ها کار تجربه کسب کنند و خانه نشستن برای امثال ما که درآمدی جز تئاتر نداریم و کاری جز این بلد نیستیم راه دیگری وجود ندارد و در آینده هم همین مسیر را پیش خواهیم گرفت و با چالش‌ها روبه‌رو می‌شویم. یکی از نکته‌هایی که برخی می‌گویند این است که کرونا باعث می‌شود تئاتر در آینده با چالش‌هایی ماهوی روبه‌رو شود و تغییراتی داشته باشد اما من چنین اعتقادی ندارم. باور من این است همه این روش‌هایی که در دوران کرونا روی کار آمد، مثل فیلمبرداری از آثار نمایشی و پخش آن، صرفاً می‌تواند امکانی برای آینده باشد اما اینکه از اساس تئاتر را با تغییرات جدی روبه‌رو کند به نظر من چنین اتفاقی نخواهد افتاد. بالاخره این ویروس از بین خواهد رفت و دیر یا زود، همه به‌شرایط طبیعی بازخواهیم گشت و از گذشته‌ای که به سختی پشت سر گذاشتیم، درس‌هایی خواهیم گرفت و این درس‌ها به کوله‌بار تجربه ما اضافه خواهد کرد. نکته نهایی اینکه در یکسالی که کرونا تاخت و خسارت‌های بسیار به بار آورد، چند تماشاخانه خصوصی تعطیل شدند که این اتفاق واقعاً اتفاق نگران‌کننده‌ای است که این پیام و هشدار را به ما می‌دهد که حذف چنین مکان‌هایی ما را به گذشته‌ای خواهد برد که جوان‌ها علی‌الخصوص برای در اختیار گرفتن سالن، باید مدت‌ها منتظر بمانند و پشت در این سالن و آن سالن، معطل شوند. طی سال‌های گذشته این سالن‌ها و تماشاخانه‌های خصوصی نقش بسیار مهمی را در معرفی و خلق فضا برای بروز و ظهور جوان‌های مستعد و تازه‌نفس تئاتری باز کردند که کمبود و فقدان و حتی کم‌شدن‌شان می‌تواند به وضوح به چشم بیاید.