رایزنی مدیران با صاحبنظران برای همگانی کردن کتاب

گروه فرهنگی/ نشست هم‌اندیشی سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با پیشکسوتان و استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی با هدف بررسی مسائل و مشکلات کتابخانه‌های عمومی و راه‌های برون‌رفت از آن در کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد. سیدباقر میرعبداللهی، سرپرست معاونت پژوهش، برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات در این نشست ضمن خیر مقدم به حاضران گفت: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نشست‌های دوره‌ای مختلفی با ناشران، نویسندگان و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی برگزار کرده و در مناسبت‌هایی چون جشنواره کتابخوانی رضوی، هفته کتاب و جشنواره هدهد سفید و نیز در سفرهای متعدد استانی، با کتابداران و فعالان حوزه کتاب در ارتباط است. همچنین همکاران اداره کل برنامه‌ریزی و پژوهش ـ بر حسب وظیفه ذاتی‌شان ـ با استادان و انجمن‌های مختلف کتابداری ارتباط گسترده داشته‌ و همواره از نظرات و همراهی آنان برخوردار هستند. او افزود: برگزاری چنین جلسه‌ای فتح باب ارتباط میان نهاد و استادان کتابداری نیست؛ چرا که این باب پیش‌تر و در دوره جناب آقای مختارپور باز شده و ما بنا داریم در ادامه این رویکرد همدلانه، سخن استادان و پیشکسوتان علم اطلاعات و دانش شناسی را بشنویم. این نشست‌ها به ایجاد رابطه عمیق‌تر میان نهاد دانشگاه و حوزه عمومی کمک می‌کند.

در بخشی از این نشست، مهدی رمضانی، سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با ابراز خرسندی از برگزاری این مراسم و حضور در میان استادان و پیشکسوتان علم اطلاعات و دانش شناسی، گفت: بنای ما در برگزاری این جلسه، شنیدن و یاد گرفتن است و فارغ از اینکه تا چه زمانی توفیق خدمت در این عرصه را داشته باشم، همچون سال‌هایی که در معاونت توسعه توفیق دیدار با برخی استادان را داشتم، این جلسه را نیز فرصتی برای شنیدن می‌دانم. او تأکید کرد: با گوش جان آماده شنیدن نقدهای شما هستم و امیدوارم همان‌گونه که برگزاری این جلسات در سال‌های گذشته با ثمرات و توفیقاتی همراه بوده، از این هم‌اندیشی ارزشمند بهره لازم را ببریم و در جلسات آتی نتایج بررسی، پیگیری و اجرای نکات مطرح شده در این جلسه را ارائه کنیم.
مهدی رمضانی افزود: باعث خوشحالی است که میان نظرات مطرح شده و دیدگاه مورد نظر ما اختلاف نظری وجود ندارد و برخی از مسائل و دغدغه‌های مطرح شده از مسائلی بوده که پس از برگزاری جلسات قبلی با استادان در دستور کار نهاد قرار گرفته و اجرای آنها با توفیقاتی هم همراه شده که مطرح شدن دوباره آنها نشان از آن دارد که ما نتوانسته‌ایم نسبت به فعالیت‌های صورت گرفته در نهاد به‌درستی اطلاع‌رسانی کنیم.
رمضانی با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته برای بهبود وضعیت معیشتی کتابداران، تأکید کرد: هیچ یک از مدیران و مسئولان دستگاه‌های مختلف کشور علاقه‌مند نیستند که مجموعه کارکنان‌شان در تنگنا باشند و معیشت آنها به سختی بگذرد. در دوران فعالیت جناب آقای مختارپور شاهد بودم که معیشت کتابداران و کارکنان، دغدغه همه بخش‌های نهاد بوده و تلاش بسیاری برای بهبود این وضعیت صورت گرفت، اما در سال‌های ۹۸ و ۹۹ که با تورمی شدید مواجه بودیم، این تلاش نسبت به رشد تورم عقب ماند. سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به برگزاری جلسات مختلف با نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون فرهنگی برای حل مشکل بودجه نهاد و معیشت کتابداران، گفت: ما برای بهبود این شرایط از مدت‌ها پیش تلاش خود را آغاز کرده‌ایم، امروز نیز درحال تلاش هستیم و این تلاش را ادامه خواهیم داد و خود کتابداران باید در این زمینه پشتیبان ما باشند. بر این اساس، تفکیک میان خواسته‌های کتابداران و تلاش‌های ما غلط است. اگر فقط بنا به اعتراض باشد، بنده، اولین معترض خواهم بود.

نگاه قشری در فعالیت فرهنگی پذیرفته نیست
مهدی رمضانی در ادامه سخنان خود درباره برخی نکات مطرح شده پیرامون لزوم توجه به همه اقشار مردم در ارائه خدمت در کتابخانه‌های عمومی گفت: ما مسئول خدمت‌رسانی به فقط برخی اقشار جامعه نیستیم. همواره بیشترین توقف من در سفرهای استانی در سالن‌های مطالعه بوده و بیشترین وقتی که برای صحبت گذاشته‌ام برای آشنایی با نگرش بچه‌های دهه ۷۰ و ۸۰ بوده است. امروز برای ارائه خدمات متناسب به نسل جدید نیاز به آشنایی با دنیا و نگرش نوجوانان و جوانان داریم و این موضوع تنها از مسیر ایجاد ارتباط با آنها می‌گذرد. او در ادامه با اشاره به انتشار مجموعه کتاب‌های «هدهد سفید» گفت: همکاری با جناب آقای عموزاده خلیلی در انتشار کتاب «هدهد سفید» نیز یکی از اقداماتی است که نشان از توجه ما به همه اقشار جامعه بوده است. همکاری مشترک ما نشان داد که می‌توانیم در کنار هم در حوزه تولید محتوا برای نوجوان مؤثر عمل کنیم و در این مدت ۳ سال همکاری مشترک، با تولید محتوای مناسب نشان دادیم که اساساً در کشور نباید و نمی‌توان با نگاه قشرگرایی به فعالیت فرهنگی پرداخت. ممکن است گاهی با الزامات و اقتضائاتی روبه‌رو شویم که برای مدیریت کردن آنها تلاش می‌کنیم، اما اصلاً نگاه گروه محور در اداره کتابخانه‌های عمومی وجود نداشته است.

 «پرهیز از تمرکزگرایی» و توجه به تمام گروه‌های جامعه در ارائه خدمت
رمضانی با تأکید بر توجه نهاد به ارائه خدمت به تمام گروه‌های جامعه گفت: یکی از سیاست‌های مهم ما در فعالیت‌های نهاد، «عضومحوری» بوده است. اما در نظر داشته باشید که برخی نگاه‌های سنتی و متفاوت با این نگاه در نهاد و خارج از نهاد وجود دارد و زمانی که ما از تنوع خدمات در کتابخانه‌ای عمومی صحبت می‌کنیم، تنها امانت‌ کتاب را خدمت می‌دانند و گاهی سالن مطالعه را هم جزء کتابخانه محسوب نمی‌کنند. نگاه ما مثل شما این است که سالن مطالعه یکی از خدمات کتابخانه‌های عمومی است و ما باید از فرصت حضور افراد در سالن مطالعه استفاده کنیم. او افزود: مخاطبان ما در کتابخانه‌های عمومی، همه مردم از تمام گروه‌ها و طبقات و رویکردها هستند و تلاش کردیم که در ارائه خدمات و فعالیت‌های فرهنگی این نگاه را اجرا کنیم. همچنین معتقدیم که برای گسترش کتاب و کتابخوانی هیچ گریزی جز تمرکز بر حوزه کودکان و نوجوانان نداریم که در این زمینه تلاش‌های بسیاری برای ایجاد ارتباط با وزارت آموزش و پرورش کرده‌ایم و همچنان این مسیر را پیگیری می‌کنیم.

 تلاش برای «گسترش تنوع خدمات» در کتابخانه‌های عمومی
رمضانی با اشاره به نگاه ویژه نهاد برای گسترش تنوع خدمات در کتابخانه‌های عمومی گفت: در گذشته تنها ۹ کتابخانه سیار در کشور وجود داشت که امروز این عدد به بیش از ۳۰ کتابخانه سیار رسیده و تا پایان امسال هم این تعداد افزایش خواهد داشت. بر اساس آمار، گاهی یک کتابخانه سیار، به لحاظ میزان خدمت‌رسانی، بیش از یک کتابخانه اصلی فعالیت داشته است.
سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: ما برای ایجاد شناخت نسبت به کتابخانه عمومی اقدام به تولید انیمیشن «آقا و خانم کتابدار» کردیم و با همکاری خوبی که با صداوسیما داشتیم از طریق شبکه پویا به‌صورت مفصل پخش شد و امروز همه بچه‌ها کتابخانه را می‌شناسند.
قطعاً کار بدون اشکالی نبوده و آماده دریافت نظرات و موضوعات قابل پردازش در این حوزه هستیم. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که آمار و عدد واقعاً به تنهایی اصالت ندارد، اما این اعداد در پایش و برنامه‌ریزی‌های آتی به ما کمک می‌کند. ما اعلام کردیم که هر برنامه فرهنگی را در این سامانه مشخص ثبت کنید و این ماجرا هیچ ربطی به گرفتن خلاقیت از کتابداران ندارد. ما ۱۷۴ سرفصل آموزشی به کتابخانه‌های عمومی کشور ابلاغ کردیم که به غیر از یکی دو حوزه، هیچ سرفصلی نیست که به آموزش کتابخانه‌ها اضافه نشده باشد و هیچ محدودیتی از این حیث وجود ندارد.

ادغام در وزارت ارشاد و یا تبدیل شدن به سازمان؟
رمضانی درباره ورود نهاد به حوزه خدمات الکترونیک گفت: فارغ از موضوع فروش کتاب‌های الکترونیک که در دنیا جا افتاده است، در موضوع راه‌اندازی کتابخانه الکترونیک مهم‌ترین بحث ما مسائل حقوقی و رعایت حق کپی‌رایت ناشران و نویسندگان و پدیدآورندگان کتاب است. اما ما منتظر مشخص شدن این موضوع هم نماندیم و امروز «کتابخانه بدون کتاب» را در پارک دانشجو آماده کردیم و با برگزاری جلسات مختلف و متعدد به‌دنبال تجهیز آن هستیم. همچنین رایزنی‌هایی برای انعقاد قرارداد برای تولید کتاب صوتی برای گروه‌های خاص (نابینایان) انجام داده‌ایم و به‌دنبال تولید محتوا برای ناشنوایان نیز هستیم.
سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، با اشاره به برخی از محدودیت‌های موجود در قانون تأسیس نهاد گفت: امروز بر اساس ساختار موجود، ما دستگاهی عمومی و غیردولتی در کنار وزارت ارشاد هستیم. موضوع ادغام نهاد در ارشاد حرف غلطی است چون سطح اداری و مدیریتی نهاد را کاهش می‌دهد و مشکلی هم از نکات موجود حل نمی‌کند. امروز توانایی مدیرکل ما در استان در کنار مدیرکل ارشاد است. به‌دلیل تعداد مراکز، توان اجرایی و تأثیرگذاری جدی داریم؛ بنابراین ادغام در ارشاد مشکلی از نهاد حل نمی‌کند. او گفت: موضوعی که جناب آقای مختارپور پیگیری کردند و ما نیز ادامه می‌دهیم و مورد تأیید مرکز پژوهش‌های مجلس نیز قرار گرفته، تبدیل شدن به «سازمان کتابخانه‌های عمومی» است. اما این موضوع هم مخالفان و منتقدینی دارد، که در حال مذاکره و توضیح موضوع هستیم.
 در شکل‌گیری انجمن کتابخانه‌های عمومی در استان‌ها در گذشته از انجمن‌های سایر کشورهای دنیا الگوبرداری شد که ماهیت آن در قانون فعلی شفاف و منطبق با واقعیات نیست؛ چراکه در آن کشورها انجمن را مردم آن شهر اداره می‌کنند و وابسته به پارلمان شهری است، نه به حاکمیت؛ اما در انجمن‌های ما استاندار و فرماندار رئیس این انجمن، مدیرکل ارشاد دبیر انجمن و مدیرکل نهاد مسئول دبیرخانه انجمن است! این موضوعات باید اصلاح شود. توجه داشته باشید که تبدیل نهاد به سازمان منابع مالی نهاد را پایدار می‌کند و می‌توان با رفاهیات به ترمیم میزان حقوق و دستمزد همکاران پرداخت. به این نکته هم توجه داشته باشید که در شرایط فعلی سرفصل‌های قانونی و ابلاغی دولت در حقوق اعمال شده ولی کفاف گذران امور همکاران را نمی‌کند.

بــرش

مخاطبان ما در کتابخانه‌های عمومی، همه مردم از تمام گروه‌ها و طبقات و رویکردها هستند و تلاش کردیم که در ارائه خدمات و فعالیت‌های فرهنگی این نگاه را اجرا کنیم. همچنین معتقدیم که برای گسترش کتاب و کتابخوانی هیچ گریزی جز تمرکز بر حوزه کودکان و نوجوانان نداریم که در این زمینه تلاش‌های بسیاری برای ایجاد ارتباط با وزارت آموزش و پرورش کرده‌ایم و همچنان این مسیر را پیگیری می‌کنیم
در گذشته تنها ۹ کتابخانه سیار در کشور وجود داشت که امروز این عدد به بیش از ۳۰ کتابخانه سیار رسیده و تا پایان امسال هم این تعداد افزایش خواهد داشت. بر اساس آمار، گاهی یک کتابخانه سیار، به لحاظ میزان خدمت‌رسانی، بیش از یک کتابخانه اصلی فعالیت داشته است
امروز بر اساس ساختار موجود، ما دستگاهی عمومی و غیردولتی در کنار وزارت ارشاد هستیم. موضوع ادغام نهاد در ارشاد حرف غلطی است چون سطح اداری و مدیریتی نهاد را کاهش می‌دهد و مشکلی هم از نکات موجود حل نمی‌کند