دغدغه های کتابی به روایت استادان و پیشکسوتان

دستیابی به «گفتمان مشترک» در نظر و عمل
منـــــــــصور کوهی رستمی، رئیس انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران، گفت:  به عنوان کسی که بیش از ۱۰ سال به عنوان کتابدار، مسئول کتابخانه، معاون مدیرکل و مدیرکل استان خوزستان در کتابخانه‌های عمومی فعالیت داشته‌ام، معتقدم که اگر اجماع و گفتمان مشترک بین استادان و صاحبنظران از یک سو و مدیران اجرایی کتابخانه‌های عمومی از سوی دیگر رخ دهد، شاهد ثمرات و رویه‌های ارزشمندی در حوزه کتابخانه‌های عمومی خواهیم بود.
 اهمیت «کاربرمحوری» در کتابخانه‌های عمومی
در ادامه این نشست مرتضی کوکبی، از استادان پیشکسوت علم اطلاعات و دانش‌شناسی، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این جلسه گفت: بسیار خوشحالم که امروز یک جوان پرانرژی و علاقه‌مند، مسئولیت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را برعهده گرفته است و امیدوارم ایشان کتابخانه‌های عمومی را هرچه بیشتر به سمت «کاربرمحوری» حرکت دهد. او افزود: ما در حال حاضر، به دلایلی، کتابخانه‌هایی بدون کاربر داریم؛ در حالی که کتابخانه‌های ما باید کاربرمحور باشند. بر این اساس، توصیه من این است که مدیران نهاد یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود را اهمیت‌دادن به کاربران قرار دهند و به گونه‌ای مدیریت کنند که کاربران احساس کنند کتابخانه‌های عمومی واقعاً برای آنها تأسیس شده است. اگر چنین شود، شرایط کتابخانه‌های ما به سوی بهترشدن خواهد رفت.
 لزوم به کار بستن «شیوه‌های نوین مدیریتی» در نهاد
عبدالحسین فرج پهلو از دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه، ضمن تقدیر از سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای برگزاری این هم‌اندیشی، گفت: این نشست در ادامه رویه‌ای است که در دوره مدیریت قبلی آغاز شد. دوره مدیریت آقای مختارپور، پربار و خاص بود، اما پیش از آن، دوره‌های مختلف در نهاد بسیار شبیه هم بود که بر اساس فرمایش جناب دکتر کوکبی باعث شده بود کتابخانه‌های ما کاربرمحور نباشد. خوشبختانه امروز دانش‌آموختگان جوان، خلاق و با انرژی ما پای کار آمده‌اند و برای مطلوب‌تر شدن وضع کتابخانه‌ها تلاش می‌کنند.
 لزوم «توجه به همه گروه‌های جامعه» در ارائه خدمت
سعید رضایی شریف آبادی عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا و رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در این مراسم، با تأکید بر لزوم توجه به همه گروه‌های جامعه در کتابخانه‌های عمومی، مدیران جدید را به پرهیز از سیاست‌زدگی، استفاده از نیروهای متخصص و تحصیلکرده در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در بدنه مدیریتی نهاد و همچنین تأثیرناپذیری از مقامات استانی و محلی در انتصابات توصیه کرد. او همچنین ابراز امیدواری کرد که نتایج عملی و اجرایی این نشست به عنوان گزارش عملکرد آن ارائه شود.
«همگامی برنامه‌ها و خدمات با تحولات» روز جهان
محمد حسن زاده عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در این نشست، با آرزوی موفقیت برای سرپرست نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، گفت: دنیا در حال تغییر است و ما نباید در گذشته بمانیم. باید با تغییرات همگام باشیم و مسئولیت نهاد از سال ۱۴۰۰ به بعد را تعریف کرده و در برنامه‌ها بازنگری جدی داشته باشیم که رئوس مطالب و مشکلات موجود در این حوزه را به صورت مکتوب ارائه خواهم داد. این استاد دانشگاه افزود: بر اساس مطالعات انجام شده، سه سناریو پیش روی کتابخانه‌های عمومی قرار دارد: حذف، بقای خنثی و بقای اثربخش. بقای اثربخش کتابخانه‌ها نیازمند رویکردهای «همگامی» است؛ یعنی باید خدمات خود را با فردی که در خانه نشسته و براحتی با استفاده از نرم‌افزار از کتاب‌های متنوع استفاده می‌کند، بازنگری و تنظیم کنیم. او مدیران نهاد را بر توجه به «زنجیره ارزش نهاد» توجه داد و گفت: نهاد کتابخانه‌ها حدفاصل میان حاکمیت و کاربران است و به همین دلیل باید، مبتنی بر ارزش‌های مقبول خودش، وظیفه خود به عنوان واسطه را بخوبی انجام دهد.
 امید به ادامه روند مطلوب نهاد
محسن نوکاریزی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه این مراسم با تقدیر از فعالیت‌های صورت گرفته در دوران مدیریت گذشته نهاد و ابراز خرسندی از قرارگرفتن یکی از بدنه نهاد در موقعیت سرپرستی، گفت: فعالیت نهاد در دوران جناب آقای مختارپور بسیار متحول شد و اتفاقاتی چون استخدام کتابداران متخصص مورد توجه قرار گرفت. امیدوارم در دوره جدید مدیریت نهاد، با توجه به تجربه پنج ساله جناب آقای رمضانی در نهاد، این اتفاقات مثبت و سازنده ادامه یابد. تحول در حوزه نیروی انسانی، تمرکززدایی و روزآمدی در تهیه منابع و تهیه کتاب بر اساس شرایط بومی، جغرافیایی و فرهنگی و مذهبی، توجه به ارائه خدمات برون کتابخانه‌ای، ادامه توجه به حوزه پژوهش در نهاد و در اولویت قراردادن جذب افراد تحصیل کرده در رشته کتابداری و پایین آوردن سن استخدام از دیگر نکات مورد تأکید نوکاریزی بود.
 الزام تداوم «جلسات هم‌اندیشی»
اعظم صنعت جو، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی، در ادامه نشست با ابراز امیدواری برای برگزاری مستمر این جلسات و استخراج دستاوردها و تصمیمات حاصل از گفت‌وگوها گفت: ما معتقدیم می‌توان از این همفکری برای یافتن راهکارهایی برای استفاده بیشتر و بهتر از کتابخانه‌های عمومی استفاده کرد. در حوزه پژوهشی ما می‌توانیم پایان‌نامه‌های دانشجویی را در جهت رفع مشکلات و دغدغه‌های نهاد هدایت کنیم، اما دقیقاً نمی‌دانیم که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور چقدر از یافته‌های پایان‌نامه‌های دانشجویی را در فعالیت‌های خود استفاده خواهد کرد. بنابراین ارائه اولویت‌های پژوهشی می‌تواند در این مسیر برای ما راهگشا باشد. او افزود: برخی آموزش‌هایی که به کتابداران داده می‌شود کاربردهای لازم را ندارند و به نظر می‌رسد «یادگیری مستقل» در این زمینه اثرگذاری بیشتر داشته باشد. البته این نیاز می‌بایست در خود کتابداران هم به وجود بیاید که برای حل مسائل حوزه مسئولیت خود بتوانند به ارائه طرح پژوهشی بپردازند و مسائل نهاد را خود طرح و مشکلات را برطرف کنند.
ضرورت «پیش‌بینی بسته‌های خدماتی»
محمدحسن عظیمی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران، در ادامه این مراسم با تأکید بر لزوم طراحی خدمات بر اساس کارکرد ذاتی کتابخانه‌های عمومی گفت: در کنار طراحی خدمات بر اساس مؤلفه‌هایی چون جنسیت، جغرافیا و شرایط فرهنگی و بومی، لازم است بسته‌های خدماتی برای سازمان‌های مختلف، گروه‌های خاص، بحران‌ها و حوادث مختلف پیش‌بینی شود. او در ادامه به ارائه پیشنهادهایی برای بهبود فعالیت‌ها و روند فعالیت در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور پرداخت و گفت: طراحی برنامه اطلاعاتی و تعاملی با اعضا، ارتباط با دانشگاه و گروه‌های آموزشی، طراحی و تدوین فعالیت‌های اقتصادیِ درآمدزا به منظور تقویت بودجه، تعامل و ارتباط با نهادهای دولتی و غیردولتی، ایجاد و توسعه فراگیر رسانه‌های صوتی و تصویری، تولید فیلم‌های سینمایی، مستند، داستانی و کوتاه برای تحقق رویکرد ترویجی در حوزه کتابخوانی و تدوین برنامه‌های اطلاع رسانی برای شناساندن کتابخانه‌های نهاد می‌تواند در ادامه مسیر نهاد راهگشا باشد.
 «پرهیز از بخشی‌نگری» در برنامه‌ریزی
رحمان معرفت، عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان نیز در این نشست با اشاره به اینکه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یک نهاد غیردولتی است و مردم از این سازمان انتظار بسیار بالایی دارند، گفت: بودجه نهاد با انتظارات مردم همخوانی ندارد و نهاد بودجه بسیار اندکی دارد. وی رایزنی با سازمان‌ها و نهادهای مرتبط را مهم ارزیابی کرد و بخش عمده‌ای از مسائل و مشکلات موجود در نهاد را ناشی از بحث بودجه و معیشت کارکنان دانست.او افزود: موضوع نیم درصد سهم شهرداری‌ها در بسیاری از شهرها محقق نمی‌شود و بسیاری از شهرداری‌ها که تمکن مالی خوبی دارند از پرداخت حق قانونی خود امتناع می‌کنند. معرفت، تنوع سلیقه‌ها و رفتارهای مختلف مخاطبان را نیازمند انجام پژوهش‌های کاربردی دانست و بر لزوم توجه به همه گروه‌های مردم و پرهیز از بخشی‌نگری تأکید کرد. او پرهیز از آمارزدگی و پرداختن به نیازهای مخاطبان و سپردن امور به کتابداران و بازگذاشتن دست آنان را از راه‌های حل برخی مشکلات نهاد دانست.
ضرورت «بازنگری در چارت» سازمانی
مهدی شقاقی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در ادامه با تأکید بر اینکه ایجاد فضا برای فعالیت‌های کتابداران موجب شکوفایی بیشتر آنها و فعالیت‌های نهاد خواهد شد، خواستار اصلاح چارت سازمانی و دیدن سطوح مختلف و درجه‌بندی کتابداران در چارت جدید شد تا عدالت در توزیع خدمات و پرداخت‌ها به وجود بیاید. وی در ادامه به تشریح مسائل و مشکلات و آفات جذب نیروی انسانی بومی در کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت ضروری است درجه‌بندی کتابداران به سمتی برود که بتوانند نظایر خود را در سایر دستگاه‌ها پیدا کنند و سلسله مراتب در کتابخانه‌ها نیز دارای ساختار منظمی باشد. هزینه‌کرد نیم درصد شهرستان‌ها در همان محل و توجه به جذب کتابداران با صلاحیت در کتابخانه‌های روستایی از دیگر نکات مورد تأکید ایشان بود.
کتابخانه‌ها  تبدیل به «پایگاه‌های اجتماعی» شده‌اند
داوود حاصلی، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و عضو هیأت مدیره انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی نیز در این نشست با اشاره به موضوع کاربرمحوری در کتابخانه‌های عمومی گفت: متأسفانه مخاطبان کتابخانه عمومی هنوز به این باور نرسیده‌اند که کتابخانه‌های عمومی، مشتری‌محور هستند و صرفاً در راستای رفع نیازهای آنها تأسیس شده‌اند. وی با اشاره به رویکرد اجتماعی کتابخانه‌های عمومی گفت: در سال‌های گذشته شاهد بودم تغییر دیدگاهی در خصوص اجتماعی شدن خدمات کتابخانه‌های عمومی به وجود آمده تا کتابخانه‌ها دیگر نهادی صرفاً برای ارائه اطلاعات نباشند. در واقع کتابخانه‌ها تبدیل به یک نهاد اجتماعی شده‌اند که می‌توانند نیازهای فرهنگی آموزشی و اجتماعی مردم را با تأکید بر منابع اطلاعاتی برطرف کنند. به همین دلیل شاهدیم خدماتی متناسب با نیازهای آنها طراحی و ارائه شده است. حاصلی طراحی خدمات متنوع و بیشتر برای کتابخانه‌های عمومی را یک نیاز مهم دانست و ابراز امیدواری کرد طراحی خدمات بیشتر به اجتماعی‌تر شدن کتابخانه‌ها کمک کند.
آغاز دوره مدیریت جدید نهاد
روح‌الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی فارس و عضو هیأت مدیره انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی نیز در این نشست گفت: فعالیت‌هایی که در سال‌های اخیر در کتابخانه‌های عمومی صورت‌ گرفته اقدامات مؤثری بوده است. در سال‌های گذشته شاهد بودیم که در هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی از استادان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی استفاده شده است که جای تشکر و قدردانی دارد. اوافزود: شروع مدیریت جناب آقای رمضانی با برگزاری نشست هم‌اندیشی با استادان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی، به‌عنوان پشتوانه دانشی کتابخانه‌های عمومی، نویدبخش دوره‌ای مؤثر و پربار است که امیدواریم تداوم داشته باشد. منوچهری در ادامه با اشاره به همایش بین‌المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی» خواستار بهره‌برداری از دستاوردهای این همایش در کتابخانه‌های عمومی شد.