نسخه Pdf
ایران عصر
مروری بر کشف حجاب رضاخانی و بحران مشروعیت
بازخوانی یک مداخله
حسن بشیری‌پناه
پژوهشگر
17 دی‌ماه 1314 رضاشاه پهلوی به همراه همسرش تاج‌الملوک و دو دخترش ـ شمس و اشرف‌ـ در مراسم اعطای دیپلم به فارغ‌التحصیلانِ دختر دانشسرای عالی در رشته‌های طب و قابلگی که درمیدان جلالیه برگزار می‌شد، شرکت کردند. از نطقی که رضاخان در آن مراسم کرده است، همین دستگیر آدم می‌شود که این هم برنامه‌ای مانند برنامه‌های دیگر دولتی بوده است، اما در واقع آن روز، روز کلید خوردن پروژه کشف حجاب در ایران بود. در آن روز، برای اولین‌بار همسر و دختران شاه بدون حجاب در انظار عمومی ظاهر شدند. درباره واقعه کشف حجاب کتاب‌های زیاد نوشته شده است. کتاب «کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن» نوشته فاطمه صادقی یکی از همین کتاب‌ها است که البته در مقایسه با کتاب‌های دیگر در این زمینه بسیار منصفانه و البته با رویکردی بسیار متفاوت نوشته شده است. اولین چیزی که کتاب را از همتایانش متمایز می‌کند این ایده است که نویسنده، واقعه کشف حجاب را مسأله‌ای تماماً سیاسی می‌داند. بسیاری از محققان، این اتفاق را کاری غیرسیاسی و در جهت تغییر وضعیت زنان و پروژه مدرن‌سازی و غربی‌سازی جامعه ایران می‌دانند. اما صادقی معتقد است که دولت رضاخان به‌دلیل بحران مشروعیت در نیمه دوم خود، برای جلب و جذب حمایت زنان طبقه متوسط اقدام به کشف حجاب کرد. مسأله دیگر، تکنیک‌هایی بود که دولت پهلوی اول برای جا انداختن کشف حجاب در پیش گرفته بود. مهم‌ترین تکنیک، جابه‌جایی طبقاتی و وارونه کردن سلسله‌مراتب اجتماعی بود. در نظم سنتی ایرانی، هرچه شأن و منزلت اجتماعی بالاتر می‌رفت، زنان بیشتر و بیشتر در اندرونی می‌رفتند و کمتر در انظار ظاهر می‌شدند. زنان بالا‌مرتبه برای دور ماندن از انظار عمومی از امکانات بیشتری استفاده می‌کردند و به این طریق خود را متمایز می‌کردند، به طور مثال، اغلب آنان برای رفت‌وآمد از کالسکه و درشکه استفاده می‌کردند. از سوی دیگر حلقه‌های پایینی جامعه زیاد در قید حجاب نبودند. طبق عرف جامعه، روسپیان و آوازه‌خوانان حجاب نداشتند. یکی از کارهای دولت پهلوی اول، جابه‌جا کردن این سلسله مراتب بود. به این شکل که زنان محجبه از سوار شدن بر کالسکه و درشکه منع شدند. از سوی دیگر، طبق دستور دولت، روسپیان از برداشتن حجاب منع می‌شدند،مگر آنکه ازدواج می‌کردند. به همین دلیل بود که بسیاری از مردم برداشتن حجاب را از نشانه‌های آخرالزمان می‌دانستند. به گفته صادقی، دلیل این کار آن بود که دولت می‌خواست پیوندی را که در ذهن مردم میان حجاب و عفاف بود از میان بردارد. به نظر کارگزاران دولت، برداشتن حجاب به معنای از دست دادن عفت نبود. با این‌حال، شکل دستوری و از بالای این فرمان بسیاری از زنان را به مقابله با این قانون واداشت و اثرات زیادی روی نسل‌های بعدی گذاشت.
کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن
فاطمه صادقی
نشر نگاه معاصر
پژوهشگر
17 دی‌ماه 1314 رضاشاه پهلوی به همراه همسرش تاج‌الملوک و دو دخترش ـ شمس و اشرف‌ـ در مراسم اعطای دیپلم به فارغ‌التحصیلانِ دختر دانشسرای عالی در رشته‌های طب و قابلگی که درمیدان جلالیه برگزار می‌شد، شرکت کردند. از نطقی که رضاخان در آن مراسم کرده است، همین دستگیر آدم می‌شود که این هم برنامه‌ای مانند برنامه‌های دیگر دولتی بوده است، اما در واقع آن روز، روز کلید خوردن پروژه کشف حجاب در ایران بود. در آن روز، برای اولین‌بار همسر و دختران شاه بدون حجاب در انظار عمومی ظاهر شدند. درباره واقعه کشف حجاب کتاب‌های زیاد نوشته شده است. کتاب «کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن» نوشته فاطمه صادقی یکی از همین کتاب‌ها است که البته در مقایسه با کتاب‌های دیگر در این زمینه بسیار منصفانه و البته با رویکردی بسیار متفاوت نوشته شده است. اولین چیزی که کتاب را از همتایانش متمایز می‌کند این ایده است که نویسنده، واقعه کشف حجاب را مسأله‌ای تماماً سیاسی می‌داند. بسیاری از محققان، این اتفاق را کاری غیرسیاسی و در جهت تغییر وضعیت زنان و پروژه مدرن‌سازی و غربی‌سازی جامعه ایران می‌دانند. اما صادقی معتقد است که دولت رضاخان به‌دلیل بحران مشروعیت در نیمه دوم خود، برای جلب و جذب حمایت زنان طبقه متوسط اقدام به کشف حجاب کرد. مسأله دیگر، تکنیک‌هایی بود که دولت پهلوی اول برای جا انداختن کشف حجاب در پیش گرفته بود. مهم‌ترین تکنیک، جابه‌جایی طبقاتی و وارونه کردن سلسله‌مراتب اجتماعی بود. در نظم سنتی ایرانی، هرچه شأن و منزلت اجتماعی بالاتر می‌رفت، زنان بیشتر و بیشتر در اندرونی می‌رفتند و کمتر در انظار ظاهر می‌شدند. زنان بالا‌مرتبه برای دور ماندن از انظار عمومی از امکانات بیشتری استفاده می‌کردند و به این طریق خود را متمایز می‌کردند، به طور مثال، اغلب آنان برای رفت‌وآمد از کالسکه و درشکه استفاده می‌کردند. از سوی دیگر حلقه‌های پایینی جامعه زیاد در قید حجاب نبودند. طبق عرف جامعه، روسپیان و آوازه‌خوانان حجاب نداشتند. یکی از کارهای دولت پهلوی اول، جابه‌جا کردن این سلسله مراتب بود. به این شکل که زنان محجبه از سوار شدن بر کالسکه و درشکه منع شدند. از سوی دیگر، طبق دستور دولت، روسپیان از برداشتن حجاب منع می‌شدند،مگر آنکه ازدواج می‌کردند. به همین دلیل بود که بسیاری از مردم برداشتن حجاب را از نشانه‌های آخرالزمان می‌دانستند. به گفته صادقی، دلیل این کار آن بود که دولت می‌خواست پیوندی را که در ذهن مردم میان حجاب و عفاف بود از میان بردارد. به نظر کارگزاران دولت، برداشتن حجاب به معنای از دست دادن عفت نبود. با این‌حال، شکل دستوری و از بالای این فرمان بسیاری از زنان را به مقابله با این قانون واداشت و اثرات زیادی روی نسل‌های بعدی گذاشت.
کشف حجاب: بازخوانی یک مداخله مدرن
فاطمه صادقی
نشر نگاه معاصر
آدرس مطلب
http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7827/24/599003/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها
.jpg)
