نسخه Pdf
ایران عصر
تاب‌آوری در زندگی روزمره (4)
همه مستعد تاب‌آوری هستند
آزاده سهرابی
روانشناس
حالا وقت آن رسیده تکلیف خود را با «تاب‌آوری» روشن کنیم. تاب‌آوری ذاتی است یا آموختنی؟ واقعیت این است که پاسخ به این سؤال دشوار است اما این روزها بیش از هر زمانی روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که گرچه سازگاری ذاتی وجود دارد اما قطعاً مدلی از سازگاری که آن را تاب‌آوری می‌نامیم قابل آموختن است هرچند اگر بدانید و آگاه باشید تا فرزندان تاب آور تربیت کنید و سبک فرزندی پروری خود را بر این مبنا قرار دهید بزرگترین لطف را به کودک‌تان و جامعه آینده کردهاید.
همین‌جا یک اصطلاح را با هم مرور کنیم. در سبک فرزندپروری ما یک مدل فرزندپروری پیش‌گستر داریم و یک مدل فرزند پروری پس‌گستر. در فرزند پروری پیش‌گستر گفته می‌شود که فرزندان در حضور یک مراقب حمایتی به سازگاری بهتر با مشکلات تمایل دارند. والد پیش‌گستر کسی است که گرم، دوست‌داشتنی و حمایتی است و یک محیط برانگیزاننده شناختی را فراهم می‌کند یعنی مثل یک بهشت امن می‌ماند اما قدرت کاوش را از فرزندش در محیط نمی‌گیرد. آنها یک سبک مقتدرانه فرزند پروری در کنترل و نظم‌بخشی به رفتارهای فرزندشان دارند اما در عین حال محبت زیادی هم به فرزندانشان ارائه می‌دهند. اما شیوه فرزند پروری پس گستر، خود دارای مدل‌های متفاوتی است که در سلسله یادداشت‌های دیگری درباره سبک‌های فرزندپروری به آن خواهیم پرداخت.
واقعیت این است که وقتی داروین، روانشناسی که نظریه تکاملی او تا امروز هم کارایی دارد حرف از «بقای اصلح» زد از چیزی سخن گفت که جز از مسیر سازگاری و تاب‌آوری نمی‌گذرد. او معتقد بود گونه‌ای از موجودات بقا می‌یابند که انعطاف پذیری دارند. «سازگاری ذاتی را اصلاح گری بشری می‌دانند و می‌گویند آنهایی که تاب‌آور هستند، انعطاف‌پذیر هستند، این افراد نه شکست‌ناپذیرند و نه مصون». برای همین عجیب نیست که بگوییم افراد تاب‌آور ظرفیت بالایی حتی در دوران کودکی از خود نشان می‌دهند و در مقابل نکات منفی، فقر یا مشکلات مختلف خانوادگی به گونه‌ای عمل می‌کنند که بتوانند خود را دور از آنها نگه دارند چون قادرند تشخیص دهند برای حل آن مسأله کاری از دستشان بر نمی‌آید اما این به معنای انفعال آنها هم نیست چون در عین حال در حال تلاشند تا به طور مثال در تحصیل موفق باشند.
اما چگونه می‌توان تاب آور شد؟ تاب‌آوری در هر سن و در هر سطحی رخ می‌دهد و سازه‌ای شناختی و قابل‌آموزش است یعنی تاب‌آوری لزوما پدیده‌ای ذاتی نیست بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری و تجربه حاصل می‌شود. پس اگر فکر می‌کنید تاب‌آوری کمی دارید، می‌توانید آن را تقویت کنید و مهارت‌های خود را برای تاب‌آور شدن پرورش دهید. حال کمی خودتان و اطرافیان‌تان را ارزیابی کنید و ببینید در مواجهه با مسائل و مشکلات چگونه عمل می‌کنید؟ آیا از نتیجه عملکردتان احساس رضایت می‌کنید؟
بگذارید کمی برای اینکه واضح‌تر خودتان را ارزیابی کنید کمکی برسانم. سازه تاب‌آوری به حیطه روانشناسی مثبت مربوط می‌شود. شاید شما هم وقتی با چالشی در زندگی روبه‌رو می‌شوید انتظار دارید در اتاق درمانگران نقصان‌ها و کاستی‌ها ملاک قرار بگیرد و تحلیل و تفسیر (به شیوه روانکاوانه) یا حتی مورد مداخله (به شیوه شناختی/رفتاری) قرار بگیرد اما در روان شناسی مثبت روی وجوه مثبت و سازنده فرد تأکید می‌شود تا فرد با توسل به آنها از مسائل عبور کند. پس اینجا بحث اصلی مهارت آموزی بر اساس داشته‌های فرد است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که درست است که تاب‌آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارها، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن با آن تجارب اطلاق می‌شود، اما این خصیصه در کنار توانایی‌های درونی شخص قابل دسترسی است و همه ما انسان‌ها بدون تردید در خود وجوه مثبت کم نداریم. خلاقیت، کنجکاوی، باز و پذیرا بودن در مقابل تجارب جدید، عشق به یادگیری و وسعت نظر، شجاعت، خودباوری، پایداری، کمال و سر زندگی، عشق، مهربانی و هوش اجتماعی، بی‌طرفی، بخشش و دلسوزی، فروتنی و آزرم، قدرشناسی، امیدواری، شوخ‌طبعی و معنویت، اینها تنها برخی از این ویژگی‌هاست. حتماً درون خود برخی از این ویژگی‌ها را بازشناسایی کردهاید و این یعنی شما برای آموختن تاب‌آوری مستعد هستید.
روانشناس
حالا وقت آن رسیده تکلیف خود را با «تاب‌آوری» روشن کنیم. تاب‌آوری ذاتی است یا آموختنی؟ واقعیت این است که پاسخ به این سؤال دشوار است اما این روزها بیش از هر زمانی روانشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که گرچه سازگاری ذاتی وجود دارد اما قطعاً مدلی از سازگاری که آن را تاب‌آوری می‌نامیم قابل آموختن است هرچند اگر بدانید و آگاه باشید تا فرزندان تاب آور تربیت کنید و سبک فرزندی پروری خود را بر این مبنا قرار دهید بزرگترین لطف را به کودک‌تان و جامعه آینده کردهاید.
همین‌جا یک اصطلاح را با هم مرور کنیم. در سبک فرزندپروری ما یک مدل فرزندپروری پیش‌گستر داریم و یک مدل فرزند پروری پس‌گستر. در فرزند پروری پیش‌گستر گفته می‌شود که فرزندان در حضور یک مراقب حمایتی به سازگاری بهتر با مشکلات تمایل دارند. والد پیش‌گستر کسی است که گرم، دوست‌داشتنی و حمایتی است و یک محیط برانگیزاننده شناختی را فراهم می‌کند یعنی مثل یک بهشت امن می‌ماند اما قدرت کاوش را از فرزندش در محیط نمی‌گیرد. آنها یک سبک مقتدرانه فرزند پروری در کنترل و نظم‌بخشی به رفتارهای فرزندشان دارند اما در عین حال محبت زیادی هم به فرزندانشان ارائه می‌دهند. اما شیوه فرزند پروری پس گستر، خود دارای مدل‌های متفاوتی است که در سلسله یادداشت‌های دیگری درباره سبک‌های فرزندپروری به آن خواهیم پرداخت.
واقعیت این است که وقتی داروین، روانشناسی که نظریه تکاملی او تا امروز هم کارایی دارد حرف از «بقای اصلح» زد از چیزی سخن گفت که جز از مسیر سازگاری و تاب‌آوری نمی‌گذرد. او معتقد بود گونه‌ای از موجودات بقا می‌یابند که انعطاف پذیری دارند. «سازگاری ذاتی را اصلاح گری بشری می‌دانند و می‌گویند آنهایی که تاب‌آور هستند، انعطاف‌پذیر هستند، این افراد نه شکست‌ناپذیرند و نه مصون». برای همین عجیب نیست که بگوییم افراد تاب‌آور ظرفیت بالایی حتی در دوران کودکی از خود نشان می‌دهند و در مقابل نکات منفی، فقر یا مشکلات مختلف خانوادگی به گونه‌ای عمل می‌کنند که بتوانند خود را دور از آنها نگه دارند چون قادرند تشخیص دهند برای حل آن مسأله کاری از دستشان بر نمی‌آید اما این به معنای انفعال آنها هم نیست چون در عین حال در حال تلاشند تا به طور مثال در تحصیل موفق باشند.
اما چگونه می‌توان تاب آور شد؟ تاب‌آوری در هر سن و در هر سطحی رخ می‌دهد و سازه‌ای شناختی و قابل‌آموزش است یعنی تاب‌آوری لزوما پدیده‌ای ذاتی نیست بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری و تجربه حاصل می‌شود. پس اگر فکر می‌کنید تاب‌آوری کمی دارید، می‌توانید آن را تقویت کنید و مهارت‌های خود را برای تاب‌آور شدن پرورش دهید. حال کمی خودتان و اطرافیان‌تان را ارزیابی کنید و ببینید در مواجهه با مسائل و مشکلات چگونه عمل می‌کنید؟ آیا از نتیجه عملکردتان احساس رضایت می‌کنید؟
بگذارید کمی برای اینکه واضح‌تر خودتان را ارزیابی کنید کمکی برسانم. سازه تاب‌آوری به حیطه روانشناسی مثبت مربوط می‌شود. شاید شما هم وقتی با چالشی در زندگی روبه‌رو می‌شوید انتظار دارید در اتاق درمانگران نقصان‌ها و کاستی‌ها ملاک قرار بگیرد و تحلیل و تفسیر (به شیوه روانکاوانه) یا حتی مورد مداخله (به شیوه شناختی/رفتاری) قرار بگیرد اما در روان شناسی مثبت روی وجوه مثبت و سازنده فرد تأکید می‌شود تا فرد با توسل به آنها از مسائل عبور کند. پس اینجا بحث اصلی مهارت آموزی بر اساس داشته‌های فرد است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که درست است که تاب‌آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارها، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن با آن تجارب اطلاق می‌شود، اما این خصیصه در کنار توانایی‌های درونی شخص قابل دسترسی است و همه ما انسان‌ها بدون تردید در خود وجوه مثبت کم نداریم. خلاقیت، کنجکاوی، باز و پذیرا بودن در مقابل تجارب جدید، عشق به یادگیری و وسعت نظر، شجاعت، خودباوری، پایداری، کمال و سر زندگی، عشق، مهربانی و هوش اجتماعی، بی‌طرفی، بخشش و دلسوزی، فروتنی و آزرم، قدرشناسی، امیدواری، شوخ‌طبعی و معنویت، اینها تنها برخی از این ویژگی‌هاست. حتماً درون خود برخی از این ویژگی‌ها را بازشناسایی کردهاید و این یعنی شما برای آموختن تاب‌آوری مستعد هستید.
آدرس مطلب
http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7827/24/599004/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها
.jpg)
