آسیموف در محاصره‌ روبات‌ها

نوید فرخی
نویسنده و مترجم
هنگامی که آسیموف دست به قلم برد و شروع به نگارش داستان‌های روباتیک کرد، چشم‌انداز روشنی در ارتباط با این حوزه‌ فناوری وجود داشت. چندی بعد بواسطه‌ پیشرفت‌های علمی، کامپیوتر‌های
 اولیه ساخته شدند و صنعتگران به این فکر افتادند که با ترکیب ماشین‌های   الکترومکانیکی  و
کامپیوتر‌ها، دستگاه‌هایی بسازند که همچون برده به انسان خدمت کنند و قابل برنامه‌ریزی باشند. ضرورت توسعه‌ روباتیک، بخصوص پس از پایان جنگ جهانی دوم و زمانی که بشر به‌ طور کامل از ساختارهای استعماری قرن نوزدهم فاصله گرفت، بیش از پیش احساس شد. استعمارگران تا قبل از آن، برده‌ها را از مستعمره‌های خود وارد می‌کردند و برای انجام کارهای سخت از آنها بهره می‌بردند. اما در آن روش، هم برده‌ها ناراضی بودند (چون کرامت انسانی‌شان از بین می‌رفت) و هم استعمارگران ناراضی بودند (چون برده‌ها با تمام توان کار نمی‌کردند و دل به کار نمی‌دادند). ازاین‌رو، پیشرفت فناوری‌ها و شکل‌گیری مفاهیم حقوق بشر، سبب شد که روباتیک، بسرعت جانشین برده‌داری شود. آسیموف معتقد بود هر چند بروز عوارض جانبی و نقاط منفی ناشی از پیشرفت‌های علمی اجتناب‌ناپذیر است اما دست انسان، آن‌چنان بسته نیست و می‌تواند راهکارهای لازم را برای مقابله با آنها بیندیشد. او نقش نویسندگان ساینس فیکشن را در اینجا همچون پیامبرانی می‌دانست که آینده را به مردم نشان می‌دهند و آنها را برای مواجهه با آنها آماده می‌کنند. وی ازاین‌رو قوانین سه‌گانه را توسعه داد که به‌وضوح برای جلوگیری از تکینگی فناوری شکل گرفته بودند. امروزه دلیل اصلی تولید روبات‌ها را سبُک‌سازی کارهای انسانی و افزایش اوقات فراغت بشر قلمداد می‌کنند. روبات‌ها را می‌توان ماشین‌هایی تعریف کرد که معمولاً قابل برنامه‌ریزی هستند و کارهای ساده و پیچیده را به‌طور خودکار انجام می‌دهند. برخی گمان می‌کنند روبات‌ها باید لزوماً از نظر ظاهری شبیه انسان‌ها باشند، اما این‌طور نیست و در حقیقت بیشتر روبات‌هایی که تا امروز ساخته شده‌اند، در رده روبات‌های انسان‌نما قرار نمی‌گیرند. در عین حال، روبات‌های انسان‌نما به دلایل مختلفی جذابیت‌های بیشتری برای مخاطبان عام دارند و عجیب نیست که سوژه‌ اصلی آثار آسیموف این دسته از روبات‌ها بوده‌اند. مجموعه داستان روبات کامل (1982) اثری متشکل از ده‌ها داستان ساینس فیکشن با محوریت روباتیک به قلم آیزاک آسیموف است که بین سال‌های 1939 و1977 نوشته شده‌اند. آسیموف بیشترِ این داستان‌ها را قبلاً در کتاب‌های «من، روبات» و «سایر روبات‌ها» گرد‌آوری کرده بود (برخی هم در مجموعه‌های پراکنده منتشر شده بودند)، اما استقبال عموم از این دسته از داستان‌های کمابیش کوتاه به اندازه‌ای بود که نویسنده روس‌تبار را بر آن داشت تا در سال 1982 این آثار را در یک مجلد جداگانه به نام روبات کامل گردآوری کند. سعید سیمرغ از مترجمان فعال در حوزه‌ ادبیات گمانه‌زن که در سال‌های اخیر آثار برجسته‌ای را در این حوزه به فارسی برگردانده است، این کتاب مرجع را ترجمه کرد تا به کوشش نشر هوانورد به چاپ برسد. می‌توان مدعی بود کتاب حاضر از کتاب اصلی «روبات کامل» نیز کامل‌تر است؛ چرا که به لطف مترجم، شش اثر دیگر آسیموف که در حوزه‌ روباتیک طبقه‌بندی می‌شوند (و پس از انتشار این کتاب به زبان اصلی به رشته‌ تحریر درآمدند) نیز در آن گنجانده شده است.