راه تو را می‌خواند

یوسف حیدری
گزارش نویس


برای نوزاد سه ماهه هم باید گذرنامه جدید بگیریم؟ برای بچه‌ها باید فرم جداگانه پر کنیم؟ برای تمدید گذرنامه باید دوباره رضایت محضری همسر بگیرم؟ نمی‌شه گذرنامه‌های جدید زودتر دست ما برسه؟ یک ساله  اعتبار گذرنامه‌ام تمام شده گفتند برای مهر تمدید و مجوز یک بار خروج خدمت شما برسم. کجا را باید پر کنم؟
سؤالات تمامی ندارند و کارمند پلیس +10 سعی می‌کند به همه سؤالات جواب بدهد. همه این پرسش‌ها برایش تکراری است. طوری که قبل از پایان سؤال مراجعه کننده پاسخ آن را می‌دهد. خستگی در چهره‌اش نمایان است و هر چند دقیقه یک بار ساعت سالن را نگاه می‌کند. می‌گوید شب‌ها هم خواب گذرنامه می‌بیند: «مراکز پلیس +10 و اداره‌های گذرنامه‌ شلوغ‌ترین روزهای کاری‌شان را می‌گذرانند. هر سال از فردای عاشورا خودمان را برای یک ماراتن سنگین آماده می‌کنیم. عاشقان امام حسین(ع) چند سالی است برای اربعین برنامه‌ریزی می‌کنند تا در این سفر معنوی حضور داشته باشند. هر سال هم تعداد کسانی که به این سفر می‌روند بیشتر می‌شود. داشتن گذرنامه شرط اصلی سفر به عراق و حضور در پیاده‌روی اربعین است و با وجود اینکه خیلی از مردم این موضوع را می‌دانند اما باز هم با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم. مثلاً همین آقایی که آن گوشه ایستاده اصرار دارد پسر و دختر خردسالش را هم در گذرنامه خودش ثبت کنیم. هر چقدر توضیح می‌دهیم شرایط تغییر کرده و بچه‌ها هر کدام باید گذرنامه جداگانه داشته باشند قبول نمی‌کند. همه اینها به کنار، هنوز خیلی از مردم ما نمی‌دانند گذرنامه‌هایشان چقدر اعتبار دارد. تصور می‌کنند یک بار گذرنامه گرفته‌اند دیگر تمام است و حتی بعد از چند سال به تاریخ اعتبار آن نگاه نمی‌کنند. وقتی هم نزدیک اربعین می‌شود با نگرانی اینجا می‌آیند و می‌خواهند زودتر گذرنامه جدید برایشان صادر کنیم. اگر این افراد قبل از محرم برای تمدید گذرنامه اقدام کنند خیلی زودتر و بدون هیچ نگرانی به دست‌شان می‌رسد. باور کنید اگر همه مدارک‌شان کامل باشد، روند کار با سرعت جلو می‌رود ولی همین الان که مشغول بررسی برگه‌های احراز هویت هستم باید سؤالات بی شمار مردم را هم جواب بدهیم.»
شماره 78 به باجه یک! دختر به کاغذی که شماره روی آن نوشته شده نگاهی می‌اندازد و آن را به مسئول باجه می‌دهد. برای آخرین بار نگاهی به مدارک داخل پوشه‌اش می‌اندازد تا کم و کسری نداشته باشد. سهیلا اولین بار است که می‌خواهد به مراسم پیاده روی اربعین برود. می‌گوید: «این کار دل است که یک دفعه تصمیم بگیری به این مراسم معنوی بروی. تصمیم نداشتم بروم اما انگار طلبیده شدم که همراه مادرم بروم. کسانی که به این سفر معنوی می‌روند توصیه می‌کنند حتماً یک بار تجربه کنید. می‌خواهم امسال در این مسیر پابه پای دیگر زوار از نجف تا کربلا پیاده بروم و این فضا را از نزدیک حس کنم. پاسپورت ندارم و نمی‌دانستم گرفتن پاسپورت این همه دردسر دارد. از 8 صبح اینجا هستم. بعد از گرفتن فرم به دفترخانه رفتم تا رضایت پدرم برای خروج از کشور در برگه ثبت شود. الان هم یک ساعت بیشتر است با مادرم آمده‌ام مدارکم را تحویل بدهم. می‌گویند 12 روز طول می‌کشد گذرنامه جدید به دست ما برسد. هرچقدر به اربعین نزدیک‌تر می‌شویم مرز شلوغ‌تر می‌شود. به نظر من می‌شد این کار را اینترنتی هم انجام داد. چند سال است برای ثبت نام کنکور همه چیز اینترنتی شده و دیگر خبری از خرید دفترچه و پر کردن فرم ثبت نام و پست کردن آن نیست. در کمتر از یک ساعت همه این کارها در سایت سازمان سنجش انجام می‌شود. به نظرم می‌شود کارهای مربوط به صدور گذرنامه را هم به همین شکل و اینترنتی انجام داد.»
صف کیلومتری مقابل اداره مرکزی پلیس مهاجرت و گذرنامه در خیابان کوه نور توجه همه را جلب می‌کند. مأموران پلیس گذرنامه برای هماهنگی و برقراری نظم بیرون از ساختمان ایستاده‌اند. از مراکز دیگر هم برای کمک آمده‌اند. سربازها مسئول برقراری نظم صف مراجعه کنندگان می‌شوند. سؤالات بی‌شمار مردم و ایستادن‌های طولانی همه را کلافه کرده است. چند کاغذ روی دیواره اداره گذرنامه نصب شده و روی آن مدارک مورد نیاز برای تمدید گذرنامه نوشته شده است. از کپی شناسنامه و گذرنامه بگیر تا اجازه محضری برای خروج بانوان. هفته گذشته بود که سخنگوی فراجا اعلام کرد کسانی که تاریخ گذرنامه‌شان منقضی شده به شرط سالم بودن گذرنامه می‌توانند برای گرفتن برگه گذر ویژه اربعین یک بار مصرف به دو اداره گذرنامه در خیابان مطهری و شهر ری مراجعه کنند. این گذرنامه‌ها برای شش ماه و یک بار خروج از کشور و به مقصد عراق تمدید می‌شود.  اما با ازدحام جمعیت و پایان ساعت اداری فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ دوباره اعلام کرد علاوه بر 130 دفتر خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس +10) مراکز صدور تمدید گذرنامه از دو مرکز به چهار مرکز افزایش می‌یابد.
با اشاره سرهنگ نیروی انتظامی ‌که مقابل در ورودی ایستاده، 5 نفر برای تمدید گذرنامه و گرفتن برگه موقت عبور وارد ساختمان می‌شوند. مرد گوشه‌ای ایستاده و نفرات جلوی خودش را می‌شمارد. نگاهی به ساعتش می‌اندازد و می‌گوید: «با این وضعیت تا یک ساعت دیگر هم نوبت ما نمی‌شود. البته از چند دقیقه قبل که اعلام کردند قرار است سردار اشتری فرمانده نیروی انتظامی برای بازدید از نحوه تمدید گذرنامه بیاید یک دفعه صف حرکت کرد. از صبح تا الان صف تکان نمی‌خورد ولی الان 5 تا 5 تا داخل می‌فرستند و گذرنامه‌ها پشت هم تمدید می‌شود. برای خیلی‌ها سؤال است چرا همیشه روزهای آخر برای رفع مشکل گذرنامه و عبور مردم از مرز چاره‌اندیشی می‌کنند؟ مراسم پیاده‌روی اربعین سال‌هاست با حضور میلیونی زائران ایرانی در عراق برگزار می‌شود و هر سال هم به تعداد کسانی که برای این پیاده‌روی معنوی می‌روند اضافه می‌شود. علاقه‌مندان زیادی هستند که توانایی مالی پرداخت هزینه گذرنامه ندارند و به امید اینکه بدون گذرنامه از مرز عبور کنند به مرز مهران می‌آیند و باعث تجمع و شلوغی مرز می‌شوند. اگر قرار است پلیس برای تسهیل زائران برگه یک بار عبور از مرز صادر کند چرا این کار را از ابتدای ماه محرم انجام نمی‌دهند؟ شما این صف را ببین! امروز اولین روز صدور این برگه‌ها و تمدید 6 ماهه گذرنامه‌ها است. روزهای آینده شلوغ‌تر هم خواهد شد. همیشه لحظه آخر به فکر چاره می‌‌افتیم. 10 سال قبل برای سفر به کربلا گذرنامه گرفتم و هیچ وقت هم تمدید نکردم. با این قیمت دلار کجا می‌توانیم سفر کنیم؟ هر سال چند روز مانده به اربعین به مرز مهران می‌رویم و مأموران مرزبانی با افزایش جمعیت لحظه آخر مرز را باز می‌کنند و خیلی‌ها بدون گذرنامه از مرز رد می‌شوند. اما امسال وقتی اعلام کردند برگه گذر موقت می‌دهند، تصمیم گرفتم این برگه را بگیرم. به نظر من اگر دو هفته قبل صدور این برگه و تمدید موقت گذرنامه‌ها شروع می‌شد شاهد این صف کیلومتری نبودیم.»
زن با خوشحالی از در اداره گذرنامه بیرون می‌آید و گذرنامه‌اش را به مادرش نشان می‌دهد: «بالاخره مهر تمدید زدند. امسال هم قسمت شد برویم. تا مرزها شلوغ‌تر نشده چمدان را ببندیم و برویم.» تعداد مراجعه کنندگان اداره گذرنامه هر لحظه بیشتر می‌شود. یکی از مأموران انتظامی با صدای بلند رو به کسانی که صف ایستاده‌اند می‌گوید: «کسی از اتباع در صف نباشد. کارهای مربوط به اتباع فردا انجام می‌شود. ساعت کار اداری تمام شده ولی تا جایی که بتوانیم کارهای مربوط به صدور گذرنامه موقت را انجام می‌دهیم.»