«ایران» از درآمدزایی صنعت پتروشیمیایی گزارش میدهد
رشد 33 درصدی درآمدهای شرکتهای پتروشیمی در 8 ماه
این شرکتها در 8 ماهه 1401 بیش از 484 میلیون تن محصول فروختهاند
گروه اقتصادی/ پتروشیمی به عنوان یک صنعت سرمایه بر شناخته می شود که ارزش افزوده فعالیتهای آن میتواند در ثروتمند ساختن مناطق کمتر برخوردار کشور مؤثر باشد.
ازصنعت پتروشیمی به عنوان یک صنعت راهبردی در اقتصاد ایران یاد می شود ومقدار سودآوری محصولات پتروشیمی بسیار بیشتر از فروش نفت خام است. به همین دلیل، احداث و فعالیت در صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش حاشیه سودی که دارد، بسیار ضروری است.
با توجه به محدودیتهای بینالمللی، یکی از بخشهایی که ارزآوری خوبی برای کشور در شرایط حال حاضر دارد، فروش تولیدات مجتمعهای پتروشیمی است. این موضوع باعث شد تا امروزه این صنعت در ایران جایگاه مهم و غیرقابل انکاری در ثروت آفرینی ، صادرات غیرنفتی ، ارزآوری و ارتقای دانش فنی و نوآوری به دست آورد. درحال حاضر به غیر از شرکتهایی که از طریق هلدینگهای بزرگ سرمایه گذاری به بازار سرمایه مربوط میشوند، سهام 24 شرکت پتروشیمی فعال در تالارهای مختلف بورس و فرابورس ایران به ثبت رسیده و معامله می شود که بخش قابل توجهی از کل ارزش بازار را به خود اختصاص میدهد.
برآوردها نشان می دهد، شرکتهای پتروشیمی و پالایشگاهی درکنار فلزاتیها و نفتیها، بیش از 70 درصد سودسازی بازار سرمایه را به خود اختصاص میدهند. (با احتساب سایر شرکتهای زیرمجموعه هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس و گروه سرمایه گذاری و توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی خلیج فارس، این عدد به 75 درصد افزایش می یابد.)
تولید پتروشیمیها از نگاه آمار
از قرار معلوم، در ایران 70 مجتمع پتروشیمی فعال وجود دارد که ظرفیت تولید انواع محصولات شیمیایی در حدود 90 میلیون تن در سال بوده است.
درادامه به روند تولید برخی از مهمترین محصولات شیمیایی تولید شده در ایران میپردازیم.
تولید اتیلن
اتیلن به عنوان یکی از مهمترین مواد میانی تولیدی شرکتهای پتروشیمی شناخته میشود و ظرفیت جهانی این محصول به بیش از 198 میلیون تن رسیده است. در ایران نیز ظرفیت تولید این ماده در حدود 7.8 میلیون تن بوده و پتروشیمیهای پلیمرآریا ساسول، پتروشیمی جم و پتروشیمی مارون از جمله تولیدکنندگان این ماده به حساب میآیند. براساس آخرین آمار منتشر شده، این شرکتها در 8 ماهه نخست سال جاری در حدود 2 میلیون و 100 هزار تن اتیلن تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییر چندانی نداشته است.
تولید پلی اتیلن
مجموع ظرفیت تولید پلی اتیلن، پلی وینیل کلراید و پلی اتیلن ترفتالات در جهان بیش از 223 میلیون تن بوده و درایران، ظرفیت تولید این ماده در حدود 3 میلیون تن در سال است.
شرکتهای آریا ساسول، پتروشیمی جم ، پتروشیمی مارون و پتروشیمی اراک از جمله تولید کنندگان این ماده شیمیایی محسوب میشوند. بنا به آخرین صورتهای مالی منتشرشده، این شرکتها در 8 ماهه نخست سال جاری حدود یک میلیون و 526 هزار تن تولید داشتهاند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، حدود 2 درصد کاهش نشان میدهد. همچنین صادرات پلی اتیلن توسط این شرکت ها به طور متوسط 10 درصد کاهش نشان می دهد.
تولید اوره
درجهان ظرفیتی در حدود 214 میلیون تن برای تولید اوره وجود دارد و در ایران این رقم به حدود 8.7 میلیون تن میرسد. پتروشیمی پردیس، کود شیمیایی اوره لردگان، صنایع پتروشیمی کرمانشاه ، پتروشیمی شیراز و پتروشیمی خراسان ازجمله تولیدکنندگان اوره در ایران به حساب میآیند. آخرین گزارشهای منتشر شده حاکی از آن است که این شرکتها در 8 ماهه 1401، حدود 2 میلیون و 950 تن اوره تولید کردهاند که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، حدود 12 درصد افزایش یافته است. این شرکتها توانستهاند در مجموع ، صادرات خود را نیز به صورت قابل توجهی افزایش دهند.
تولید محصولات آروماتیک
مجموع ظرفیت جهانی محصولات آروماتیکی شامل بنزن، پارازایلین، ارتوزایلین و استایرن بالغ بر 177 میلیون تن بوده و در ایران ظرفیت تولید این محصولات به بیش از9 میلیون تن در سال میرسد. پتروشیمی نوری، پتروشیمی بوعلی سینا، پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اصفهان از جمله شرکت های تولید کننده این محصولات به حساب میآیند. آمارها نشان میدهد، این شرکتها در 8 ماهه 1401، بیش از 6 میلیون تن تولید داشته اند. (به دلیل عدم افشای ارقام فروش پتروشیمی اصفهان و بندرعباس، اعداد دقیق نیست.) لازم به ذکر است، پرازایلین به عنوان مهمترین و با ارزش ترین محصول مجتمعهای آروماتیکی شناخته میشود و از این رو، مبنای تعیین جایگاه پتروشیمیها درصنعت شناخته میشود.
اما مهم ترین ریسکهای صنعت پتروشیمی کدام است؟
صنعت پتروشیمی در ایران، به دلیل صادرات محور بودن ، ضمن تأثیرپذیری از شرایط تقاضا در داخل کشور، تاحدود زیادی از اتفاقات و چالشهای موجود در جهان هم تأثیر می پذیرد. ازاین رو، مواردی چون کوچک شدن اقتصاد جهانی و شروع روند رکودی در بازارهای مصرف کننده، کنترل وضعیت کرونا و تنشهای سیاسی و تجاری دراقتصادهای بزرگ جهان میتواند بر عملیات اصلی، روند درآمد و سودسازی و همچنین تکمیل طرح های پروژهای این صنعت اثرگذار باشد. ازاین رو،شرکتهای بزرگ پتروشیمی در ایران همواره ریسکهای اساسی پیش روی فعالیت های خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند و برای واکنش به این ریسکها برنامه ریزی میکنند.
ازجمله ریسکهای عمده صنعت پتروشیمی، تأمین به موقع قطعات مورد نیاز و تجهیزات به روز در فرایند تولید وتعمیرات است. این موضوع با توجه به محدودیتهای بینالمللی همواره مشکلاتی برای صنعت ایجاد کرده است. بر این اساس، مدیران شرکتها تصمیم گرفتند بخشی ازمنابع خود را برای داخلی سازی و حمایت از دانش بنیانها هزینه کنند. همچنین تأمین پایدار خوراک به عنوان دیگر ریسک عملیاتی پتروشیمیها شناخته میشود که شرکتهای پتروشیمی با به اجرا درآوردن پروژههای متنوع وهمچنین بازنگری در فرایند چرخه تأمین خوراک در زنجیره تولید، سعی کردهاند این ریسک را به حداقل خود برسانند و تداوم کسب و کار و تاب آوری صنعت را بهبود بخشند.
شرکتهای پتروشیمی به منظور اطمینان از ثبات نرخ مواد اولیه نسبت به انعقاد قرارداد با تأمین کنندگان ذیربط ازمجموعههای وزارت نفت اقدام میکنند. با وجود این افزایش هزینه تأمین مواد اولیه ناشی از افزایش نرخ خوراک میتواند باعث افزایش قیمت تمام شده محصول و کاهش سودآوری شرکتها شود.
درآمد و فروش پتروشیمیها
پتروشیمیها در 8 ماهه 1401 بیش از 484 میلیون تن محصول فروخته و از این محل بیش از 309 هزار میلیارد تومان درآمد شناسایی کردهاند.
پتروشیمیها توانستهاند در 8 ماهه امسال فروش داخلی خود را به میزان 5/12 درصد نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل افزایش دهند. این موضوع باعث شده تا درآمدهای آنها از فروش محل داخلی با افزایش 34 درصدی روبهرو شود، در مجموع کل درآمدهای پتروشیمیها در 8 ماهه امسال 8/33درصد رشد کرده است.
ایران به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز در محدوده جغرافیایی خود، همواره در حوزه تولید محصولات پتروشیمی فعال بوده و در حال حاضر این صنعت به عنوان یکی از اصلی ترین منابع درآمد کشور شناخته می شود.
درایران تولیدات پتروشیمیها در بورس کالا و بعضاً درخارج از بورس و از طریق انعقاد قراردادهای بلندمدت به فروش میرسد. همچنین بخش قابل توجهی از محصولات تولید شده در پتروشیمیها به خارج از کشور صادر میشود و این موضوع منابع ارزی قابل توجهی را برای کشور ایجاد میکند. قیمت پایه محصولات پتروشیمیها برای عرضه در بورس کالا نیز با توجه به تغییرات نرخ ارز در سامانه نیما و نرخ جهانی محصولات براساس فرمولی مشخص از طرف دفتر توسعه صنایع پایین دستی اعلام میشود.
گفته می شود که اصلی ترین دلیل سودآوری مستمر واحدهای پتروشیمی در ایران، عدم قیمتگذاری دستوری روی محصولات این شرکتهاست و همواره فروش محصولات پتروشیمی در ایران براساس قیمتهای جهانی بوده و نوسانات بازارهای کامودیتی میتواند بر روند سودسازی این شرکتها اثر بگذارد.
این موضوع دراواخر سال 1400 و اوایل سال 1401 و در نتیجه تشدید تنشهای کشورهای بزرگ، باعث شد تا پتروشیمیها بتوانند نسبت درآمدی خود را افزایش دهند و محصولات خود را با ارزش بیشتری به بازارهای بینالمللی صادر کنند.
۴ درصد مشترکان آب، بد مصرف هستند
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اعلام اینکه در حال حاضر حدود ۲۷۰ شهر کشور دچار تنش آبی هستند، گفت: استفاده از آب شرب و باکیفیت در صنایع ممنوع شده و در صورت رعایت نکردن تدابیر لازم اتخاذ میشود.
اتابک جعفری درباره اینکه چه الزامی خواهد بود که صنایع به سمت استفاده از پساب و آب خاکستری بروند، اظهار کرد: نظارتهای جدی در این باره صورت خواهد گرفت تا صنایع نتوانند از آب باکیفیت استفاده کنند. وی از صدور بخشنامهای خبر داد که بر اساس آن صنایع ملزم به رعایت خواهند شد.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور ادامه داد: شرکتهای منطقهای ۲ بار در سال منابع آبی را کنترل میکنند و اگر برداشتی برای صنایع اتفاق افتد با آن برخورد خواهد شد. مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بیان کرد: در لایحه بودجه بعید است بهصورت عددی بحثی در خصوص افزایش تعرفه وجود داشته باشد و قطعاً حکمی خواهد بود؛ اما همانگونه که وزیر اشاره کرد در حوزه کممصرفها و مصرف در حد سرانه خیلی محدود خواهد بود و مردم باتوجهبه وضعیت اقتصادی دچار نگرانی نشوند. جعفری ادامه داد: در خصوص بد مصرفها اتفاقهای خوبی نه برای بالابردن درآمد که برای اصلاح الگوی مصرف و پایین آوردن مصرف در حد سرانه اتفاقهای خوبی رخ میدهد.
جعفری با بیان اینکه در سطح کشور ۴ درصد مشترکان آب، بد مصرف هستند، گفت: برای مشترکان بد مصرف، ابتدا اخطار داده میشود، اگر روند مصرف خود را اصلاح نکنند، در وهله بعد با ۶ ساعت قطعی آب روبهرو میشوند.
وی ادامه داد: عموم مردم در سالجاری در اصلاح روند مصرف، همکاری داشتند بهطوری که مشترکان پرمصرف آب در تهران از ۴۸ درصد به ۳۵ درصد و مشترکان بد مصرف تهرانی از ۸ درصد به ۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور خاطرنشان کرد: قیمت تمام شده آب در بخش بهرهبرداری ۴۰۰۰ تومان و در بخش اجرا حدود ۶۰۰۰ تومان است، به عبارتی تأمین هر مترمکعب آب شرب برای دولت ۱۰ هزار تومان هزینه در بردارد؛ اما در بخش خانگی به طور متوسط کمتر از ۱۰۰۰ تومان بهازای مصرف هر مترمکعب از مشترکان دریافت میشود و متوسط رقم دریافتی از مشترکان در همه بخشهای مصرفی، ۱۵۰۰ تومان بهازای هر مترمکعب است.
هدررفت آب در شبکه توزیع ۲۵درصد است
جعفری بیان کرد: این فاصله قیمتی که به نامتعادل شدن اقتصاد آب انجامیده، منجر به ۶۵ هزار میلیارد تومان زیان انباشته برای مجموعه آبفای کشور شده است. وی میزان هدررفت آب از شبکه توزیع را ۲۵ درصد اعلام کرد و گفت: از صنایعی مثل صنایع غذایی و دارویی که نیاز به مصرف آب از شبکه دارند، خواسته شده تا در زمینه اصلاح شبکه و کاهش هدررفت سرمایهگذاری کنند تا ۲۵ درصد از مقداری که از هدررفت جلوگیری شده، به صنعت سرمایهگذار تخصیص یابد. جعفری به سه سال خشکسالی در کشور و تبعات ناشی از آن اشاره کرد و گفت: این مسأله باعث شده که منابع آبی و مخازن سدها روزبهروز کمتر شده و باید بیشتر به سمت تأمین آب از منابع زیرزمینی برویم.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب با اشاره بهضرورت مدیریت دستکم ۴ میلیارد مترمکعب پساب برای تأمین آب صنایع از پساب و منابع آب لبشور و آبهای غیرمتعارف، اظهار داشت: این اقدام با توجه به نیاز بالای آن برای سرمایهگذاری و باتوجهبه کمبود منابع آبی که کشور با آن دستبهگریبان است بهسرعت پیش نمیرفت.
جعفری گفت: وزارت نیرو بهدنبال انتقال آب بین حوزهای نیست، مگر در حالت اضطراری و اجتماع مردمی که نیاز به آب شرب باشد. بیشتر روی احکامی که به بخش آب کشور و تأمین آب شرب مربوط میشود کار میکنیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۲۷۰ شهر کشور دچار تنش آبی هستند و با برنامهریزیهای دقیقی که صورتگرفته، تعداد شهرهای دارای تنش آبی برای سال آینده کاهش خواهد یافت.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب ادامه داد: برنامهریزیهای کوتاهمدتی را در چهار مرحله زمستان امسال، بهار و تابستان ۱۴۰۲ و تا انتهای سال بعد، برای همه شهرهای کشور بهمنظور تأمین آب شرب تعریف کردهایم تا مردم در تأمین آب دچار مشکل نشوند.
افزایش ۳ درصدی مصرف گاز بخش خانگی
مصرف گاز بخش خانگی در ۲۴ ساعت گذشته با سه درصد افزایش در روز شنبه (دهم دیماه) به ۶۱۰ میلیون مترمکعب رسید.
مصرف گاز بخشهای خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در ۲۴ ساعت گذشته (۱۰ دیماه) نسبت به روز پیش از آن (۹ دیماه) شاهد افزایش ۳ درصدی بوده است. بر پایه این گزارش، مصرف گاز بخش خانگی بیش از ۷۲ درصد کل گاز تحویلی به خطوط را به خود اختصاص داده است. اولویت نخست شرکت ملی گاز ایران، تأمین پایدار گاز بخش خانگی در سراسر کشور است، با این حال هموطنان با کاهش مصرف گاز، رعایت الگوی مصرف، تنظیم دمای منزل ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتیگراد و پوشیدن لباس گرم میتوانند به شرکت ملی گاز ایران در امر گازرسانی پایدار به صنایع و واحدهای تولیدی کمک کنند.
تزریق ۷ میلیارد دلار ارز مرغوب به نیروگاههاپ
رئیس دفتر انرژی سازمان برنامه و بودجه، ضمن اشاره به تداوم بحران گازی تا سال ۱۴۲۰، گفت: ۷ میلیارد دلار از مرغوبترین ارز کشور به سمت نیروگاهها میرود.
احمد زراعتکار، با اشاره به بحرانی شدن بخش انرژی در دو سه سال اخیر، گفت: حوزه انرژی حوزه پیشرو اقتصاد ایران در 100سال اخیر بود که هم اکنون با بحران مواجه شده و اگر این بخش نتواند خود را سرپا نگه دارد نمیدانیم سایر بخشها چه شرایطی خواهند داشت.
وی افزود: موضوع ناترازی انرژی در حاملها باید حل شود تا به کمک آن بتوانیم ایفاگر نقش در منطقه و جهان باشیم.
رئیس دفتر انرژی سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه تدوین برنامه جامع توسعه نتیجهبخش نیست، گفت: شرایط کشور به گونهای است که باید برنامهریزی جامع کنار گذاشته شود و روی موضوع و هستههای کلیدی که بحران دارند متمرکز شویم و آنها را جلو ببریم.
وی با اشاره به تمرکز جهان بر سهم الکتریسته گفت: چشمانداز انرژی جهان به سمت الکتریسته حرکت میکند و تلاش دارد سهم ۲۱ درصدی را به ۵۱ درصد ارتقا بدهد، این موضوع علاوه بر تأثیراتی که در محیط زیست میگذارد تسلط فناوری را نیز حفظ میکند.
زراعتکار با بیان اینکه قدرتهای جهان در تلاش هستند که نفت را از اقتصاد خود حذف کنند، تصریح کرد: تسلط برنفت باعث ایجاد قدرتهای منطقهای شده، از اینرو کشورها تلاش دارند سهم ۳۵ درصدی اقتصادی خود از نفت را به ۴ تا ۵ درصد تقلیل بدهند.
رئیس دفتر انرژی سازمان برنامه و بودجه افزود: سهم مصرف گاز در بخش خانگی ۳۳ درصد است و همچنین ۳۴ درصد از گاز به نیروگاهها میرود و این آمار میتواند فاجعهآمیز باشد که حجم قابل توجهی از گاز در نیروگاهها مصرف میشود.
زراعتکار با اشاره به سهم اندک ایران در صادرات انرژی گفت: ایران دومین کشور در زمینه ذخایر گازی است اما شانزدهمین صادرکننده گاز در دنیا هستیم و این پارادوکس استراتژی اشتباه ما را بخوبی نشان میدهد. این تفکر سالهای پیش ایجاد شد که گاز را به سمت صنایع هدایت کنیم و این گونه تولید ناخالص کشور را افزایش بدهیم. این در حالی است که روسیه با تسلط بر منابع گازی خود در کشور توانست نقشهای جدیدی در صحنه بینالمللی برای خود تعریف کند تا مواردهای تخاصم و تهاجم را کنترل کند و ابزاری برای مستحکم کردن موقعیتش در منطقه ایجاد کند.
وی با بیان اینکه تا سال ۱۴۲۰ باید بحران گازی را تحمل کنیم، گفت: پنج فاز پارس جنوبی باید افتتاح شود تا بتوان کسری گاز خود را جبران کنیم.
وی گفت: ما ذخایر انرژی به میزان کافی داریم. با تولید ۱,۵ میلیون بشکه نفت میتوانند براحتی ما را در صحنههای بینالمللی کنار بگذارند اما اگر تولید به 6میلیون بشکه برسد امکان حذف کردن ما سختتر خواهد شد.
آبرسانی به ۶۰۰ روستا تمام شد
رئیس مرکز جهاد آبرسانی وزارت نیرو گفت: پروژه «جهاد آبرسانی» بهعنوان بزرگترین پروژه عمرانی کشور با پیشرفت قابل قبول ۳۰ درصدی در سراسر کشور در حال اجرا است.
«میثم جعفرزاده» افزود: تاکنون برای این پروژه بیش از یکهزار میلیارد تومان هزینه شده است. وی ادامه داد: تا آخر امسال مقرر شده به یکهزار روستا آبرسانی شود و در یک سال گذشته از این طریق به یکهزار و ۵۰۰ روستا در خوزستان که بدون آب بوده و مشکل کیفی و کمّی داشتند آبرسانی شده است.
جعفرزاده با اشاره به شاخصهای انتخاب روستاها برای این طرح، خاطرنشان کرد: تعدادی از روستاها دسترسی به منابع آبی نداشتند، برخی روستاها کمبود آب از حیث کمّی داشتند و در طول روز چند ساعت بیشتر به آنها آبرسانی نمیشد و برخی روستاها هم از نظر شاخصهای کیفی کمبودهای جدی داشتند. همچنین هدررفت آب در برخی روستاها بالا بود.
مشاور وزیر نیرو خاطرنشان کرد: مطابق نظر وزیر نیرو و تصمیمگیری انجام شده، مقرر شد ۱۰ هزار روستای دوم هم به این پروژه اضافه شود که در این صورت به درصد برخورداری ۹۵ درصدی آبرسانی میرسیم و این عدد خیلی بالایی است. وی افزود: پروژه نخست آبرسانی به ۱۰ هزار روستا سه ساله است و برای ۱۰ هزار روستای دیگر سه سال بعدی را برنامهریزی کردهایم. جعفرزاده، مجموع قرارداد طرح جهاد آبرسانی را ۱۹ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: ما باید منابع آبی را در جایی که کار میکنیم بشناسیم. در بسیاری نقاط هدررفت آب و در خیلی جاها هم کمبود خاصی داریم.
جعفرزاده با بیان اینکه بیش از یکهزار میلیارد تومان تاکنون در جهاد آبرسانی هزینه شده است، گفت: قرار است تا پایان سال به یکهزار روستا آبرسانی شود. وی با بیان اینکه آبرسانی به ۶۰۰ روستا تمام شده و در ۴۰۰ روستا ۸۰ درصد پیشرفت داشته است، افزود: در برخی استانها مانند بوشهر پروژههای آبرسانی تا عید سال آینده تمام است و در استانهایی که تعداد روستاهای کمی دارند، مرحله دوم آبرسانی اجرا میشود.
عدمالنفع 30 هزار میلیارد تومانی تبدیل گاز به متانول
کارشناس انرژی گفت: تبدیل گاز به متانول در 9 ماهه ابتدایی 2022، بالغ بر 2.2 میلیارد دلار ارزآوری داشت، درحالی که اگر همین میزان خوراک صادر شده بود، چیزی بالغ بر 2.77 میلیارد دلار درآمدزایی ارزی برای کشور داشت.
مهدی هاشمزاده اظهار داشت: ما مشکلی که در صنعت پتروشیمی داریم، عدم توسعه مناسب صنعت است، سهم سبد پتروشیمی دنیا در سال 2019 از پروپیلن بهعنوان خاویار محصولات پتروشیمی 12 درصد بوده ولی در ایران فقط 2 درصد بوده، در دنیا متانول 17 درصد در سبد محصولات پتروشیمی سهم دارد اما در ایران این سهم به 35 درصد رسیده است. مدیر گروه انرژی اندیشکده سیاستگذاری ماهد افزود: نکته بسیار مهم دیگر، پولی است که در جیب دولت و بیتالمال میرود. در حالت غیربهینه تبدیل گاز به متانول، 1.5 میلیارد دلار به دولت پرداخت میشود که حاکی از رانت خوراک اعطایی است ولی در حالت ایدهآل برای کشور و مردم، 2.77 میلیارد دلار سهم دولت و بیتالمال خواهد بود که حکایت از یک رانت 30 هزار میلیارد تومانی است که از جیب دولت خارج و به کسری بودجه تبدیل شده است.